Osmanlı İmparatorluğu'nda ümerâ vakıfları ve kentsel gelişim: Mahmud Paşa Vakıfları ve Ankara örneği
The waqfs of umera and city development in the Ottoman Empire: The Waqfs of Mahmud Pasha and the Ankara case
- Tez No: 254811
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÖZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Bölümü
- Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 251
Özet
XV. yüzyılda Osmanlı ümerâsı, bir yandan Anadolu ve Rumeli'de yapılan fetihlerde önemli rol oynarken, diğer yandan sosyal yardımlaşma ve hayır amaçlı girişimlerde bulunuyorlardı. Osmanlı Devleti'nde askerî sınıfın iki temsilcisinden biri olan ümerâ, XV. yüzyıldan itibaren giderek artan bir şekilde devşirme yolu ile sağlanmaya başlamıştır. Devletin en yüksek makamı olan vezir-i azamlığa kadar yükselebilen bu kişilerin büyük çoğunluğu, çeşitli gayelerle vakıflar tesis ederek isimlerini yaşatmışlardır. Ümerânın tesis ettiği vakıflar, Osmanlı devrinde yeni şehirlerin kurulmasında ve buralardaki eski binaların onarılarak, iktisadî faaliyetlere kazandırılmasında önemli rol oynamışlardır.Tezin birinci bölümünde, kul kökenli kişilerin kurduğu vakıfların nasıl anlaşılması gerektiği, hangi amaçlarla vakıf kurdukları ve Ankara kaza merkezinde bu tür vakıf tesis eden ümerânın kimler olduğu hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, Ankara kazasında pek çok bina yaptırmış olan II. Mehmed'in vezirlerinden Mahmud Paşa'nın hayatı, kişiliği ve niçin vakıf tesisleri oluşturduğu sorusuna cevap aranmıştır.Üçüncü bölümde, Mahmud Paşa Vakfı'nın çeşitli şehirlerden temin ettiği gelirleri hangi amaçlarla nerelere harcadığı sorusu üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda, vakfın çeşitli dönemlere ait gelir ve gider kayıtlarını içeren Evkaf ve Muhasebe Defterleri'nden faydalanılmıştır. Kısacası, Osmanlı Devleti'nin değişen siyasî, askerî, sosyal ve iktisadî şartlarına rağmen, Mahmud Paşa Vakfı'nın bütçesini nasıl dengede tuttuğu konusu ele alınmıştır.Son bölümde ise, Ankara kaza merkezinde vezir Mahmud Paşa'nın yaptırdığı Bedesten, Penbe Han, Kervansaray ve 9 farklı çarşıda yan yana sıralanmış 390 vakıf dükkanının çarşı merkezini nasıl şekillendirdiği ele alınmıştır. Bu bölümde ayrıca vakıf dükkanlarının yerleri tespit edilerek, Ankara çarşısındaki konumlanışı gösterilecektir. Çarşıdaki büyük vakıf yapılarının konumlanışı, oryantalistlerin ifade ettiği İslam şehirlerinin fizikî görünümünün amorf ve kaotik olduğu tartışmalarının Ankara özelinde ne derece gerçekleştiği sorusuna da cevap teşkil edecektir.
Özet (Çeviri)
In the XV. century Ottoman Umera, on the one hand played pivotal role in the conquests in Rumelia and Anatolia, on the other they were contributing poor relief. As an representative of the two classes of the state servants, Umera, from the XV. Century onwards, were recruited by devshirme system. Many of them who could manage to reach grand vizierate, the pinnacle of the Ottoman bureaucracy, established pious endowments with their names. The endowments established by umera, at the times of the Ottomans, played an important role in establishing the new cities and bringing in the old buildings to economic activities by means of repairing.In the first chapter of the dissertation, the information on that how the endowments established by kuls can be understood , purposes of their endowments and who were the founders of these endowments established in Ankara district (kaza) was given. In the second, the life and personality of Mahmud Pasha, one of the grand vizirs of Mehmed II, who had many buildings in Ankara built, were described and tried to find an answer to the question that why he established pious endowments.The third chapter was dwelt on the question that where and for which purposes the incomes of Mahmud Pasha endowment were spent. For reaching the answer, Evkaf and Muhasebe registers which have the information on the revenues and expenditures in different times of the Mahmud Pasha endowment were used. In short, in spite of the transformation of the Ottoman political, military, social and economic circumstances, the question, that how the budget of the Mahmud Pasha endowment could be balanced, was tried to be answered.In the last chapter of the dissertation, it was tried to be showed that the Bedestan, Penbe Han, Caravanserai and 390 shops in 9 different bazaars which were found by Mahmud Pasha formed the center of Ankara. Apart from that, in this chapter the places shops of Mahmud Pasha endowment were specified and showed their location in the center of Ankara. By means of the location of the great buildings of the endowment, it is examined in the case of Ankara that the view asserted by Orientalists that the physical appearance of the Islamic cities was chaotic and amourf.
Benzer Tezler
- The Evolution of money in the Ottoman Empire, 1326-1922
Osmanlı İmparatorluğu'nda paranın gelişimi, 1326-1922
TOLGA AKKAYA
Yüksek Lisans
İngilizce
1999
Ekonomiİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. HALİL İNALCIK
- Osmanlı İmparatorluğu'nda Tanzimat Dönemi reform çabaları ve Osmanlı kamu yönetimi teşkilatı
The Reform efforts in the Tanzimat period in ottoman empire and the organization of Ottoman public administration
YAKUP ALTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Kamu YönetimiSüleyman Demirel ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ŞABAN SİTEMBÖLÜKBAŞI
- Osmanlı İmparatorluğu'nda yapının çöküşü
The Collopsing period of administrative structure of Ottoman Empire
RIZA ÜSKÜDAR
- Osmanlı İmparatorluğu'nda yabancıların adli ayrıcalıkları
The Judicial privileges of foreigners in the Ottoman Empire
YASEMİN SANER GÖNEN