Zeytinbağı (Tirilye); Kemerli (Panagia Pantobasilissa) Kilise
Zeytinbaği (Tirilye); The Kemerli (Panagia Pantobasilissa) Church
- Tez No: 257577
- Danışmanlar: DOÇ. DR. M. SACİT PEKAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 251
Özet
Marmara denizinin güney kıyısında yer alan Zeytinbağı (Tirilye)'nın kuruluşu antik çağa kadar uzanmaktadır. Bizans kaynaklarında 11. yüzyıldan itibaren yer alan yerleşim Bithynia'nın önemli manastırlarını barındırmaktadır. Zeytinbağı'nın Osmanlılar tarafından fethediliş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, bölgede Türklerin eline geçen en son yerlerden biri olduğu düşünülmektedir.Zeytinbağı'nda bulunan Kemerli (Panagia Pantobasilissa) Kilise günümüze kadar yeterince araştırılmamıştır. Bu nedenle Kemerli Kilise'nin ayrıntılı bir mimari tanıtımı yapılmış, yapıda saptanabilen sorunlar ortaya konulmuş, sonra da yapıdaki mimari öğeler yardımıyla bu sorunlara çözüm önerileri getirilmiştir.Kilise, biri ara dönem olmak üzere dört dönem halinde incelenmiştir. Birinci dönem yapının özgün halidir. Kilise özgün haliyle, doğuda ayrı pastoforion odalarının olmaması nedeniyle basit tipte kapalı Yunan haçı planlı bir yapıdır. Bu özelliği ile Başkent yapılarından uzaklaşıyorsa da, naosun ve köşe odalarının kareye yakın planı, onu gelişmiş tip kapalı Yunan haçı plan tipine yaklaştırmaktadır. Apsislerin cepheleri ve köşe odalarının örtü sistemi bölgesel geleneklerin devamını yansıtmaktadır. Günümüze gelemeyen narteksin örtü sisteminin tek bir örtü veya üçlü örtü ile kaplı olması olasıdır. Yapının 19. yüzyılda yapıldığı bilinen silindirik kasnağının da bölgesel geleneğin devamı olduğu düşünülmüştür.Kilise'de bulunan damgalı tuğlalar ve mimari plastik parçalar 5 ? 6. yüzyıla tarihlenmektedir ve devşirme oldukları düşünülmüştür. Yapıdaki tuğla süslemeler Başkent etkisinde olmakla birlikte, kuzey cephedeki kör kemerler üzerindeki testere dişi motifli frizler Başkent'e yabancıdır.Kilise'de bulunan duvar resimleri üslupsal olarak Palailogoslar dönemini yansıtmaktadır. Yapıdaki Meryem Siklusu'na ait resimler 13 ? 14. yüzyıl geleneğini benimsemiştir.Sonuç olarak, kilisenin basit tipte kapalı Yunan haçı planlı bir yapı olduğu, yapımında bölgesel gelenekler ve Başkent etkisi görülmekle birlikte en azından inşasında Yunanistan kökenli ustaların da yer aldığı ve 14. yüzyılın ilk yarısına tarihlenebilecek bir yapı olduğu düşünülmüştür.Anahtar Sözcükler Zeytinbağı, Tirilye, Kemerli, Kilise, Panagia, Pantobasilissa, Kapalı Yunan haçı, Bizans, Damgalı tuğla, Palailogoslar
Özet (Çeviri)
History of Zeytinbağı (Tirilye) which is located at the Southern coast of the Marmara Sea dates back to the antique ages. The settlement which appears in the 11th century Byzantine written sources possesses the most important monasteries of Bithynia. The exact date of the commitment of Zeytinbağı to the Ottoman Empire is unknown, but the place is thought to be one of the latest conquests of the Turks in the region.The Kemerli (Panagia Pantobasilissa) Church of Zeytinbağı has not been investigated properly previously. Thus, detailed architectural description of the the Kemerli Church was undertaken and solutions for the problems regarding the building were suggested with the help of the present architectural components of the building.The church was investigated in four periods of time one of which being an intermediate one. The first period is the original state of the church. Originally, the church has no pastoforion rooms in the eastern direction and has as a simple cross in square plan. Although this feature is not in accordance with those of the Capital, the similarity of the setting of the naos and the corner bays to a square in shape, renders it resemble to a developed cross-in-square plan. Apsis façade and corner bays? vaulting system are the reflections of the regional architectural traditions. It is probable that the nartex which did not reach to our time was covered with a single or triple vaulting system. The cylindirical drum constructed in the 19th century also is an example of the regional architectural tradition.The stamped bricks and architectural plastic pieces are of the 5th or 6th centuries and are thought to be reused. Although the brick ornaments are under the influence of the Capital, the saw tooth patterned frieze over the blind arch in the north façade is not.Wall paintings in the church are the reflections of Palailogos period in style. Pictures of Virgin Mary Cycle absorb the 13-14th century traditions.In conclusion, the Church is believed to be simple cross in square planned building whose construction was effected by the regional architectural traditions and the Capital at that time. At least some masters of Greek origin could have assisted in building of the church belonging to the first half of the 14th century.Key Words Zeytinbağı, Tirilye, Kemerli, Church, Panagia, Pantobasilissa, Cross in square, Byzans, Stamped brick, Palailogos
Benzer Tezler
- Trilye (Zeytinbağı) Ioannes Theologos (Aya Yani) Pelekete Manastırı Kilisesi
Trilye (Zeytinbaği) Ioannes Theologos (aya Yani) Pelekete Monastery Church
SERAP YİNSEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. SACİT PEKAK
- Mudanya Zeytinbağı Eskipazar Caddesi'nde tarihi dokunun analizi ve rehabilitasyon önerisi
The analyze and the rehabilitation offer about historical structure of Mudanya Zeytinbağı Eskipazar street
BURÇE TOKUŞ MUHTAR
- Zeytinbağı (trilye)'ndaki eski sivil mimarlık örneklerinin belgelenmesi
The Documentation of the old civil architectural examples in zeytinbağı (trilye)
BERRİN AKGÜN
- Türkiye'de kültürel mirası koruma çalışmaları bağlamında İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü'nün rolü
The role of the Istanbul Directorate of Surveying and Monuments within the context of preservation of cultural heritage in Turkey
İFFET BİLLUR
Doktora
Türkçe
2020
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DEMET BİNAN
- 19. yy endüstri yapılarının kültürel miras olarak değerlendirilmesi: Tirilye'de zeytinyağı fabrikası restorasyon projesi
Evaluation of industrial heritage of 19th century as cultural heritage: Tirilye olive oil factory restoration project
ELİF ACAR BİLGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
MimarlıkUludağ ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZLEM KÖPRÜLÜ BAĞBANCI