Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Kütüphanesi bünyesindeki Kenan Özbel Koleksiyonunda bulunan dokuma kumaşların yapısal ve teknik Analizleri
The structural and technical analysis of Kenan Ozbel Woven Fabric Collection of Marmara University Institute of Fine Arts Library
- Tez No: 270923
- Danışmanlar: PROF. ŞAHİN YÜKSEL YAĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Giyim Endüstrisi, Crafts, Clothing Industry
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tekstil Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Tekstil Tasarımı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 279
Özet
Yüzyıllar boyunca Osmanlı sanayinin başta gelen sektörü olan dokumacılık 17. yüzyıl sonlarına kadar hükmünü sürdürmüştür.Osmanlı kumaş dokumacılığını sahip olduğu üne kavuşturan saray kumaşları en ihtişamlı dönemini 14 ile 17. yüzyıllar arasında yaşamıştır. Saray halkının giyimi ve saraydaki taht odasının dekorasyonunu karşılayacak miktarda dokunan bu kumaşlarda ipek ve altınlı ipliklerin kullanımından kaçınılmamıştır.Zamanla saray halkının son derece pahalı kumaşlara sahip olma isteği sonucunda saray kumaşlarının üretimi ve kalitesi yüksek standartlara çekilmiş, saraya yönelik çalışan atölyelerin uyması gereken kurallar belirlenmiş, başarısız olan zanaatkarların atölyeleri kapatılmıştır.Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırlarının genişlemesi, zenginliğe ve lükse olan düşkünlüğün, dolayısıyla pahalı kumaşlara olan talebin artmasıyla birçok sermaye sahibi bu sektöre yönelmiş, böylece kalitesiz kumaşlar da Osmanlı pazarında yer almaya başlamıştır.16. yüzyılın ilk yarısında İran savaşlarının doğudan kumaş ve hammadde ihtiyacını engellemesi sonucu İngiliz kumaşları da Osmanlı piyasasına girmeye başlamış, ülkede kozacılık hareketleri de görülmeye başlanmıştır. 17. yüzyıl başlarından itibaren ise Osmanlı pazarında nitelikli kumaşların yerini ucuz, taklit Avrupa kumaşları almaya başlamıştır.Avrupa'da hızla gelişen teknoloji Avrupalıları seri ve ucuz üretime yönlendirmiş, Osmanlı'daki üretim sahalarından uzaklaştırmıştır.19. yüzyılın başlarında inorganik enerjiyle çalışan makine ve tezgahların devreye girmesiyle kadınlar da tezgah başına geçmiş, tek başına bir kadın üç-dört tezgaha bakabilir hale gelmiştir. Öte yandan Osmanlı Devleti dışarıda gelişen dokuma sanayi karşısında gelişme gösterememiş, dokuma tezgahlarının yavaş yavaş sahneden çekilmesine seyirci kalmıştır.1850'lerden başlayarak Avrupa'nın yeni kaynaklar keşfetmesi sonucu Osmanlı mallarına olan talep azalmış, Osmanlı Devleti başta İngiltere olmak üzere çeşitli ülkelere hammadde satan bir ülke durumuna düşmüştür.İşte bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin dokumacılığının karşılaştığı bu tarihi etkenler göz önüne alınarak etnoğraf Kenan Özbel'in bağışladığı, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi kütüphanesinde bulunan iki katalogdan oluşan toplam 47 adet son dönem Osmanlı kumaşı incelenmiştir.Bu kataloglardan ilki Bursa, İstanbul, Şam, Halep ve Üsküdar sevaisi olmak üzere beş çeşit sevai kumaşından oluşmaktadır.İncelenen Bursa sevailerinin çoğunun zemin çözgüleri gücülerden çift geçirilmiştir. Zemin örgülerinin bezayağı veya bezayağından türeyen rips ya da panama örgü olduğu görülmüştür. Bazı örneklerde tarak dişinden geçen çözgü sıklığı şeritler halinde arttırılmıştır. Takviye klaptan iplikler hem atkı hem de çözgü olarak kullanılmıştır.İncelenen İstanbul sevailerinin zemin örgüleri çoğunlukla bezayağıdır. Yalnız ikinci katalogda yer alan 22 no.lu kumaşta dimi örgü kullanıldığı gözlenmiştir. Üç no.lu kumaş örneği dışındakilerde klaptan iplik kullanılmıştır.İncelen Şam sevailerinin zemin örgülerinin panama olduğu görülmektedir. Bu duruma zemin çözgülerin gücülerden çift geçirilmesi, zemin atkıların da çift katlı olması sebep olmuştur.Halep sevaisi örneklerinde Şam örneklerinde görülen özellikler gözlenmiştir. Halep örneklerinin çözgü sıklık değerleri biribirine oldukça yakındır.İncelenen Üsküdar sevailerinde zemin çözgülerin tek veya çift geçirildiğini belirlemek oldukça zordur. Zeminde diğer örneklerde olduğu gibi bezayağı örgü kullanılmıştır.Analizleri yapılan kumaşların sayısı, sevailer hariç, genelleme yapabilmek açısından yeterli değildir. Bu kumaşlar hakkında daha net yargılara varabilmek için dokunduğu dönemlere ait olan başka örneklerin de incelenmesi gerekmektedir. İncelenen bu kataloglarda kumaşların ait olduğu tarihler belirtilmediği için tarihlendirme şansımız bulunmamaktadır. Ancak, kullanılan malzemeler, iplik renklerinin zenginliği, uygulanan motiflere ve tekniklere bakıldığında son dönemlere, yani 19. yüzyıla ait olduğunu düşünebiliriz.Analizler sonucunda ortaya çıkan veriler ulaşılan en eski kaynaklardan ele geçen bilgilerle karşılaştırmalar sonucunda sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Ottoman weaving, which was known mainly for the premium Ottoman ?Palace Fabrics?, was most celebrated between the 14th and 17th centuries. Silk and golden threads were widely used in making of these fabrics, which were manufactured for wear only by the Family of the Sultan and members of the Palace.Eventually, as a result of the Ottoman court?s demand for luxury fabrics, the standards in the production and quality of these fabrics were elevated; certain guidelines for workshops that were manufacturing for the Palace were introduced; and those workshops that did not meet these set standarts were shut down.Following the Ottoman Empire?s continued expansion and the Ottoman court?s affection of and demand for luxury fabrics, various entrepreneurs entered the weaving sector, bringing down the quality of fabrics in the Ottoman market.During the first half of the 16th century, the Ottoman-Persian wars thwarted the delivery of fabric and raw material from the East, therefore resulting in the emergence of British fabrics in the Ottoman market. This is also the time when cocoon production starts to emerge in the Ottoman Empire. By the beginning of the 17th century, premium Ottoman fabrics were replaced with cheap, counterfeit European textiles.The rapid developments in technology in Europe caused the Europeans to start mass producing, therefore suspending the Ottoman production fields.By the beginning of the 19th century, with the introduction of machines and looms that operated with inorganic energy, women were also able to work on looms. Now just one woman was able to manage three to four looms by herself. In the meantime, the Ottoman Empire, failing to respond to the advancements in the weaving industry in Europe, could do nothing but stare as the weaving workshops closed down one by one.Starting in 1850s, Europe?s inclination towards other textile resources resulted in a decline in their demand for Ottoman merchandise. Now the Ottoman Empire was a mere supplier of raw merchandise to other countries, mainly England.The following findings involve the analysis of 47 19th century Ottoman fabrics from two catalogues that were donated by handicraft specialist Kenan Ozbel to the library of Marmara University?s Faculty of Fine Arts.
Benzer Tezler
- Kenan Özbel koleksiyonu özelinde Anadolu geleneksel el örmesi çoraplarının semboller ekseninde incelenmesi
Investigation of Anadolian traditional hand knitted socks in symbols axis in the specialty of Kenan Özbel collection
AYŞE DEĞER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarMarmara ÜniversitesiTekstil Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEMRA GÜR ÜSTÜNER
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'ndeki murakkaların katı' bezemeleri
Paper filigree work (kati') of the muraqqas at the Topkapı Palace Museum Library
ÜMMÜGÜLSÜM SEVİM GENCER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. GÜLNUR DURAN
- Alman baskı resim sanatı ve toplumsal gerçekçilik bağlamında bir sanatçı: Käthe Kollwitz
The printmaking art of German and in the context of social realism an artist: Käthe Kollwitz
RABİHA ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Güzel SanatlarDicle ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ OSMAN ALAKUŞ
- Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü'nün kuruluşu, gelişimi ve heykel sanatına katkıları
Marmara Univercity Faculty of Fine Arts the Fondation, development Of sculpture department and supplements to sculpture art
SERKAN YÜKSEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiHeykel Ana Sanat Dalı
PROF. NİLAY KAN BÜYÜKİŞLİYEN
- Marmara üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik bölümünün tarihçesi ve tanıtımı
The Marmara University Faculty of Fine Arts, Graphic department's historical background and advertisement
UBEYDULLAH ÇAĞATAY