Anadolu Türk Mimarisinde tabhaneli camiler
Mosque with tabhanes in anatolian Turkish Architecture
- Tez No: 286579
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. ŞAKİR ÇAKMAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk-İslam Sanatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1139
Özet
Bugün cami mimarisi içerisinde değerlendirilen tabhaneli camiler, Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşunda ve gelişmesinde etkin olan ahiler ve gezici dervişler için inşa edilmiş dini işlevinden çok sosyal amaçlara hizmet eden yapılardır. Bu yapı tipi Orta Asya'dan beri Türk mimarisinde hemen hemen tüm yapı türlerinde sevilerek kullanılan dört eyvanlı şemadan doğmuştur.Anadolu'daki tabhaneli camiler XIV. yüzyıldan XVI. yüzyıla kadar süren bir devre içinde inşa edilmişlerdir. İbadet dışında değişik amaçlar için inşa edilen yapılar, hizmet ettikleri kurum ve kişilere ihtiyaç kalmayınca, tamamen cami işlevini almışlardır. Bu işlev değişimi ile birlikte yapıların plan şemasında özgün dokuya uymayan bazı uygulamalara gidildiği tespit edilmiştir. Yapılan değişimler, yapıların karakteristik unsurlarından biri olan avlu ve tabhane mekanlarında görülmektedir. Kapı, pencere, şadırvan ve aydınlatma feneri gibi mimari detaylarda da değişimler dikkat çekmektedir.Bu çalışmada, Anadolu'daki tabhaneli camileri bir bütün olarak ele almak ve plan şemasından yola çıkılarak bir tipoloji oluşturulması hedeflenmiştir. Bu bağlamda öncelikle arşiv çalışmaları yapılmış ve bugün ayakta olan 64 adet tabhaneli cami tespit edilmiştir. Arazi çalışmalarında yapıların rölöveleri alınmış ve fotoğrafları çekilmiştir. Katalog bölümünde yapıların kronolojik olarak sıralanmıştır. Bu bölümde tek tek ele alınan yapıların mimari ve süsleme özellikleri belirtilerek, Anadolu'da ve Anadolu dışındaki benzer tabhaneli camilerle karşılaştırmaları yapılmıştır. Yapılar ile ilgili 4 adet vaziyet, 71 adet rölöve planı, 14 adet rölöve kesiti, 14 adet rölöve görünüşü, 21 adet rölöve yapı detayı, 14 adet restitüsyon planı, 46 adet geometrik süsleme, 51 adet bitkisel süsleme, 4 adet yazı süslemesi çizilmiştir. Yapılan bu çizimler Autocad 2004, Archicad 12-13, Corel Draw 11 çizim programları ve serbest el tekniği ile hazırlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Mosques with tabhanes, layouts of which are still being employed in contemporary mosque architecture, served rather for social purposes to serve Akhis and travelling Dervishes who were considered as critical agents in the establishment and development of Ottoman Empire. This particular typology emerged out of four-iwan schema which was repeatedly used within traditional Turkish architecture having its roots in Central Asia.Mosques with tabhanes in Anatolia were built in the period between XIV and XVI. centuries. Soon after the institutions and people which these mosques had served for had disappeared, these buildings served solely for worshipping. It has been documented that, due to the change in use, there have been some changes which were not in harmony with the original design. These interventions are visible in certain parts within these buildings such as courtyards and tabhanes spaces. These interventions are also visible within small scale architectural elements such as doors, windows, fountains and lantern.This study aims at comprehensively evaluating the set of Mosques with tabhanes at hand, and generating a typology based on existing layout schemas. The first step was to conduct an archival study in order to enlist 64 existing Mosques with tabhanes. Subsequent field study involved building surveys including photographic documentation at each site. The catalog we have created chronologically enlists these Mosques with tabhanes we have documented. Within the catalog section, we have presented the architectural and ornamental features of each Mosques with tabhanes alongside comparisons with similar type buildings inside and outside of Anatolia. We have drafted four site plans, seventy-one as-is floor plans, fourteen as is sections, fourteen as-is elevations, nineteen as-is decoration details, fourteen restitution plan, forty-six geometric decorations, fifty-one plant-based decorations, and four inscription details. These illustrations are either hand drawings or were prepared by employing computer-aided design softwares including AutoCAD 2004, ArchiCAD 12-13, Corel Draw 11.
Benzer Tezler
- Osmanlı mimarisinde tabhâneli camiler ile son dönem cami planlarının karşılaştırılması
Comparison of mosques with tabhane and recent mosque plans in Ottoman architecture
HANDE KUTLAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiBursa Uludağ ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DOĞAN YAVAŞ
- Milas Firuz Bey Camii süslemeleri
The ornaments of Mi̇las Fi̇ruz Bey Mosque
EMİNE ÜNAL
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
El SanatlarıSüleyman Demirel ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ETİKAN
- Erken Osmanlı mimarisinde Bursa Sultan I. Murad Hüdâvendigâr Külliyesi
Bursa Sultan Murad I. Hüdâvendigâr Complex in Early Ottoman architecture
EMRULLAH DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MimarlıkBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİCABİ GÜLGEN
- Türk sanatında altı köşeli yıldız
6 pointed star in Turkish arts
İDİL TÜRELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. SELÇUK MÜLAYİM
- Türk mimarisinde kullanılan kubbeye geçiş elemanları; 13.yy. Anadolu Selçuklu Dönemi Konya mahalle mescitleri örneği
Transition elements into dome in Turkish architecture; 13th century Anatolian Seljuks Period example of Konya neighbourhood mosques
ŞEFİKA NUR TURAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
MimarlıkNecmettin Erbakan ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESRA YALDIZ