Batı Anadolu'da yayılış gösteren endemik Lamium L. (Lamiaceae) türleri üzerinde morfolojik, anatomik ve sitolojik araştırmalar
Morphological, anatomical and cytological research on endemic Lamium L. (Lamiaceae) species distributed in West Anatolia
- Tez No: 287496
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CANAN ÖZDEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Botanik, Botany
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Biyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Botanik Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 222
Özet
Bu çalışmada, Lamiaceae familyasının tip cinsi olan Lamium L.'nin Batı Anadolu'da yayılış gösteren endemik taksonları olan Lamium lycium L., Lamium pisidicum R. Mill, Lamium microphyllum Boiss., Lamium cymbalariifolium Boiss., Lamium sandrasicum P.H. Davis, Lamium eriocephalum Bentham subsp. glandulosidens (Hub.-Mor.) R. Mill, Lamium moschatum Miller var. rhodium (Gand.) R. Mill üzerinde morfolojik, anatomik ve sitolojik araştırmalar yapılmıştır. İncelenen taksonlardan L. microphyllum, L. cymbalariifolium, L. sandrasicum, L. eriocephalum subsp. glandulosidens yüksek dağ endemikleri olup zirvelerin yamaçlarında kireç taşı yığınları arasında veya kar hattına yakın serpentin yarıklarda bulunuşlarıyla Lamium cinsinin Batı Anadolu'daki alpin taksonlar grubunu oluşturmaktadır. L. lycium ve L. pisidicum taksonları da 1000 m üzerinde yayılışa sahip olmalarıyla yüksek dağ endemikleri arasında yer almaktadır. Yükselti olarak en alçak yayılışı olan endemik takson L. moschatum var. rhodium'dur. Bu endemik taksonların tamamı güzel görünümlü çiçekleriyle Lamium cinsinin dekoratif bir bitki grubunu oluşturmaktadır. Araştırılan taksonlardan L. lycium, L. pisidicum, L. microphyllum, L. cymbalariifolium, L. sandrasicum, L. eriocephalum subsp. glandulosidens çok yıllık, L. moschatum var. rhodium ise tek yıllıktır. Morfolojik özellikler açısından araştırılan taksonlar kazık kök sistemine, dört köşeli gövde yapısına, basit yapraklara ve vertisillat çiçek durumuna sahiptir. Anatomik özellikler açısından ise taksonlar familyanın genel karakteristiğini yansıtmaktadır. İncelenen taksonların birbirlerine benzer anatomik özellikler taşımasının yanısıra taksonun tek veya çok yıllık oluşuna ve habitat özelliklerine bağlı olarak taksonlar arasında bazı anatomik farklılıklar da bulunmaktadır. Çok yıllık olan taksonlardan L. lycium, L. pisidicum, L. microphyllum ve L. cymbalariifolium köklerinde yıllık yaş halkaları net bir şekilde gözlenirken, diğer çok yıllık olan taksonlardan L. sandrasicum ve L. eriocephalum subsp. glandulosidens köklerinde yıllık yaş halkaları belirgin değildir. Taksonlardaki en belirgin özellik dört köşeli olan gövdelerinin köşelerinde yer alan ve taksona göre farklı kalınlıklarda olan bir kollenkima tabakasının varlığıdır. Taksonların petiyol anatomilerindeki iletim demeti sayısı ve dizilişi de benzerlik gösteren özelliklerden biridir. Diğer taraftan bifasiyal yaprakların palizat ve sünger tabakalarının hücre sıra sayıları taksona göre farklılık gösterebilmektedir. İncelenen taksonların yaprak mezofillerinde çok sayıda rafit veya prizmatik kristallere rastlanırken özellikle tohum enine kesitlerinde iri prizmatik kristaller oldukça yaygındır. Nişasta tanelerine ise kaliks, korolla, pistil, filament gibi çiçek organ yapılarında ve tohumda rastlanırken incelenen tüm taksonlarda nişasta tanelerinin yapısı tekdüzedir. Familyanın bir karakteristiği olan ve uçucu yağ taşıyan salgı tüylerinin morfolojisi de taksonlar üzerinde detaylı bir şekilde incelenerek tiplerine göre sınıflandırılmıştır. Bu bakımdan L. eriocephalum subsp. glandulosidens ve L. moschatum var. rhodium taksonlarının salgı tüyü tipi ve yoğunluğu açısından diğerlerine göre daha zengin olduğu görülmüştür. Üzerinde kromozom araştırmaları ilk defa yapılan bu endemik taksonlardan L. lycium, L. pisidicum, L. cymbalariifolium, L. moschatum var. rhodium'un tohumları çimlendirilerek elde edilen kök ucu mitozundaki diploid kromozom sayıları 2n=18 olarak belirlenirken, L. sandrasicum taksonunun çiçek tomurcukları fikse edilerek anterlerdeki polen ana hücresi mayozundaki haploid kromozom sayısı n=9 olarak belirlenmiştir. L. microphyllum taksonunun tohumları çimlendirilemedi ve polen ana hücrelerinde haploid kromozomları gözlenemedi. L. eriocephalum subsp. glandulosidens taksonunun kök ucu hücrelerinde herhangi bir hücre bölünmesi ve polen ana hücrelerinde haploid kromozomları gözlenemedi. Sonuçlar fotoğraf, çizim ve çizelgeler ile gösterilmiştir.Anahtar kelimeler : Anatomi, Lamiaceae, Lamium L., Morfoloji, Salgı Tüyleri, Sitoloji
Özet (Çeviri)
In this study, morphological, anatomical and cytological investigations on endemic taxa of Lamium L., the type genus of the Lamiaceae, distributed in West-Anatolia, namely Lamium lycium L., Lamium pisidicum R. Mill., Lamium microphyllum Boiss., Lamium cymbalariifolium Boiss., Lamium sandrasicum P.H. Davis, Lamium eriocephalum Bentham subsp. glandulosidens (Hub.-Mor.) R. Mill, Lamium moschatum Miller var. rhodium (Gand.) R. Mill, have been made. Of the examined taxa, L. microphyllum, L. cymbalariifolium, L. sandrasicum, L. eriocephalum subsp. glandulosidens are high-mountain endemics which are located on the limestone screes on the slopes of summits or serpentin gullies near snow line constitute a group of alpine taxa of the genus Lamium distributed in West Anatolia. L. lycium and L. pisidicum take part in high-mountain endemics with their altitudes upper than 1000 m. The endemic taxon which has the least altitude is L. moschatum var. rhodium. All of these endemic taxa constitute a decorative plant group of the genus Lamium with their well-appeared flowers. Of the investigated taxa, L. lycium, L. pisidicum, L. microphyllum, L. cymbalariifolium, L. sandrasicum, L. eriocephalum subsp. glandulosidens are perennial whereas L. moschatum var. rhodium is annual. In point of morphological characteristics, the investigated taxa have a taproot system, a quadrangular stem, simple leaves and verticillate inflorescence. In point of anatomical characteristics, the taxa reflect the general anatomical characteristics of the family. The taxa are of similar anatomical characteristics, however, there are some anatomical differences between the taxa, depending on being annual or perennial, and habitat features of taxon. Annual wood rings in the root xylem of the perennial taxa, L. lycium, L. pisidicum, L. microphyllum, L. cymbalariifolium are evident, whereas they are not evident in the root xylem of the other perennial taxa, L. sandrasicum and L. eriocephalum subsp. glandulosidens. The most outstanding anatomical feature of the taxa is presence of a collenchyma tissue, being different number layered for different taxa, at the corners of the stems. The arrangement and the number of vascular bundles in petioles for the taxa are similar. On the other hand, cell layer numbers in the palisade and spongy parenchyma of bifacial leaves may differ for the taxa. Large prismatical crystals are very common in the seed cross-sections while a number of prismatical and needle shaped crystals can be observed in leaf mesophylls of all the taxa examined. Starch grains are visible in seeds and floral organs as calyx, corolla, pistil, filament while in all the examined taxa, their structure are quite monotonous. Morphological structure of glandular trichomes which are producing essential oil and characteristic of the family has been examined in all the examined taxa in detail and classified into types. In this point of view, L. eriocephalum subsp. glandulosidens and L. moschatum var. rhodium taxa are found richer than the others in point of glandular trichome type and density. Of all the endemic taxa, firstly subjected to chromosome research, the diploid chromosome numbers in the root tip mitosis of L. lycium, L. pisidicum, L. cymbalariifolium, L. moschatum var. rhodium taxa are determined as 2n=18 via seed germinating whereas the haploid chromosome numbers in the polen mother cell meiosis in the anthers of L. sandrasicum taxon are determined as n=9 via fixing flower buds. Seeds of L. microphyllum could not germinated and the haploid chromosome numbers in the polen mother cell meiosis in the anthers could not be observed. The haploid chromosome numbers in the polen mother cell meiosis in the anthers and any cell division in root tip cells of L. eriocephalum subsp. glandulosidens could not be observed. Results are pointed out by photographs, illustrations and tables.Keywords : Anatomy, Lamiaceae, Lamium L., Morphology, Glandular Trichomes, Cytology.
Benzer Tezler
- Batı Anadolu'da yayılış gösteren endemik Centaurea ensiformis P.H. Davis ve Centaurea calolepis Boiss. taksonları üzerinde araştırmalar
Investigations on endemic Centaurea ensiformis P.H. Davis and Centaurea calolepis Boiss.taxones naturally distributed in West Anatolia
ŞÜRA BAYKAN EREL
- Batı Anadolu'da yayılış gösteren endemik Centaurea nivea ve Centaurea wiedemanniana türleri üzerine morfolojik, anatomik ve ekolojik araştırmalar
Morphological, anatomical and ecological investigations on endemic Centaurea nivea and Centaurea wiedemanniana species distributed in West Anatolia
BURCU ÖZAYDIN
- Batı Anadolu'da yayılış gösteren bazı Crocus L. taksonlarının çoğaltımı ve süs bitkisi olarak değerlendirilmesi üzerine araştırmalar
Researches on propagation methods and floricultural assesments of some Crocus L. species spreading at Western Anatolia
GÜLDEN HASPOLAT
- Batı Anadolu'da yayılış gösteren centaurea athoa dc. ve endemik centaurea polyclada dc. taksonları üzerinde araştırmalar
Investigations on centaurea athoa dc. and endemic centaurea polyclada dc. taxa naturally distributed in West Anatolia
SERDAR DEMİR
Doktora
Türkçe
2016
Eczacılık ve FarmakolojiEge ÜniversitesiFarmasötik Botanik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CANAN KARAALP
PROF. DR. ERDAL BEDİR
- Batı Anadolu'da yayılış gösteren Muscari bourgaei Baker ve Muscarı aucheri (Boiss.) Baker üzerinde biyolojik araştırmalar
The biological investigations on Muscari bourgaei Baker and Muscarı aucheri (Boiss.) Baker which are distribution in West Anatolia
ZÜLFİKAR ATA KARAKOÇ