Elazığ ve Malatya çevresindeki Yüksekova karmaşığı bazik volkanitlerinin petrokimyası, petrolojisi ve yaşı
Petrochemistry, petrology and age of the basic volcanites of the yüksekova complex around Elaziğ and Malatya
- Tez No: 302365
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ARSLAN, YRD. DOÇ. DR. SEVCAN KÜRÜM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mineraloji Petrografi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 190
Özet
Bu tez çalışması ile Elazığ ve Malatya çevresinde yüzeylemeler gösteren Yüksekova Karmaşığı bazik volkanitlerinin petrografisi, petrokimyası, petrolojisi, fiziksel özellikleri ve yaşı ortaya konmuştur.İncelenen bazik volkanitler, Güney Doğu Anadolu (GDA) Sütur Zonu içerisinde yığışım prizması ürünleri olarak yer yer kendi içinde düzenli paketler halinde, yer yer ise ekaylanmış olarak ofiyolitik ve metamorfik temel birimleri üzerinde tektonik ya da uyumsuz dokanaklı olarak yer almaktadır. Mesozoyik-Tersiyer örtü birimleri Yüksekova Karmaşığı bazik volkanitlerini çoğunlukla uyumsuz olarak örtmektedir. Masif ve yastık yapılı bazik volkanitler ile piroklastik kayaçlar genellikle granitik, dasidik ya da doleritik dayklarca kesilmişlerdir. İncelenen bazik volkanitler ile onlarla arakatkılı olan çört-çamurtaşı ve mikritik kireçtaşları değişken kalınlığa sahiptir.Bu birime ait ve arazide yaygın yüzlekleri bulunan yastık yapılı volkanitler morumsu-bordomsu-yeşilimsi renklerdedir. Elipsoidal, tüpümsü, küremsi şekillerde ve değişken boyutlarda olan yastıklar hem yuvarlaklaşma hem de uzama göstermektedir. İncelenen bazik volkanitler genel olarak plajiyoklas ± piroksen ± olivin ± opak oksit modal mineralojik bileşime sahiptir. Ayrıntıda ise plajiyoklaslara ilave olarak piroksen ± olivin ve piroksen + olivin firik iki grup ayırtlanmıştır.Variolitik, mikrolitik porfirik hızlı soğuma (quenched texture) dokuları ile doleritik kayaç dokuları (intergranüler) bu kayaçlarda gözlenen başlıca dokulardır. Kayaçlar hem petrografik hem de petrokimyasal sınıflandırmaya göre bazalt bileşimli olup, toleyitik ve toleyitik-kalkalkalen geçiş karakteri gösterirler. Kayaçlar albitleşme, epidotlaşma, silisleşme, opaklaşma vb. alterasyon türleri göstermektedir ve spilitleşme de yaygındır. Kayaçların sahip oldukları yüksek ateşte kayıp değerleri de deniz tabanı metazomatizmasının/alterasyonunun göstergesidir. Bu sebeple jeokimyasal değerlendirmelerde hareketsiz elementlere dayalı diyagramlar kullanılmıştır.Kayaçların Zr'a karşı ana oksit ve iz element değişimleri plajiyoklas, klinopiroksen, Fe-Ti oksit fraksiyonlaşmasının kayaçların gelişiminde önemli olduğunu göstermektedir.Petrografik ve paleontolojik bulgularla uyumlu olarak uyumsuz element değişim diyagramları, ada yayı toleyitleri (AYT) ile N-tipi okyanus ortası sırtı bazaltı (N-OOSB) arasında geçiş gösteren bileşimli (grup 1) ve zenginleşmiş okyanus ortası sırtı bazaltı (Z-OOSB) benzeri bileşimli (grup 2) olmak üzere iki farklı tip kayaç grubu özelliği göstermektedir. Tektonik ayırtman diyagramlar ise okyanus ortası sırtı benzeri açılmayla ilişkili bir ortama işaret etmektedir.Nadir toprak elementlere (NTE) dayalı kısmi ergime modellemesi volkanitlerin ana magmalarının spinel içeren bir lerzolitik kaynağın kısmi ergimesiyle oluşabileceğini ve yay içinden yay ardına doğru kaynağın derinleşmesi, değişmesi ve ergime yüzdesinin azaldığını göstermektedir.İncelenen bazik volkanitlerin Sr-Nd-Pb izotopik sistematikleri bu kayaçların manto dizisi içerisinde yer aldıklarını ve bu kayaçların kıtasal kabuk etkileşiminden uzakta tüketilmiş kalıntı bir okyanus kabuğundan türediklerini göstermektedir.Yüksekova Karmaşığı bazik volkanitleriyle birincil stratigrafik ilişkiye sahip pelajik çörtlerdeki radyolaryalar Senomaniyen-Turoniyen ve Santoniyen-Kampaniyen yaşlarında, mikritik kireçtaşlarından elde edilen diğer planktik fauna yaşları ise Kampaniyen-Maastrihtiyen'e kadar çıkmaktadır. Volkanik kayaçlardan sağlanan morfolojik, mineralojik-petrografik ve jeokimyasal veriler yardımı ile ortaya çıkan iki farklı gruptan yay içi karakteri gösteren ilk grup Senomaniyen-Turoniyen, yay ardı karakteri gösterenler ise Santoniyen-Kampaniyen yaşlıdır.Geç Kretase yaşlı Yüksekova volkanizması, Neotetis'in Güney Kolu'nun kapanması sürecinde Senomaniyen-Turoniyen aralığında okyanus içi Yüksekova yayının riftleşmesi ile gelişmiş yay içi volkanitler ile Santoniyen'de yayın genişlemesi ve yay kabuğunun incelmesiyle yay ardında açılan havzadaki volkanizmanın varlığını ortaya koymaktadır.Sonuç olarak, Yüksekova Karmaşığı bazik volkanitleri, sadece okyanusal yay volkanizması ürünlerinden ibaret değildir. Aynı zamanda bu volkanitler, öncel çalışmalarda kıta içi kökenli olarak kabul edilen Maden volkanitlerinden de yaş ve kökensel açıdan farklılık göstermektedir. Ayrıca öncel çalışmalarda Kömürhan-İspendere-Guleman ofiyolitlerine ait olarak tanımlanan bazik volkanitler, Yüksekova Karmaşığı bazik volkanitleriyle benzer kökenlidirler.
Özet (Çeviri)
Petrography, petrochemistry, petrology, physical properties and age of the basic volcanites belonging to Yüksekova Complex cropping out around Elazığ and east-south east of Malatya were proved in this thesis study.The examined basic volcanites, as an product of imbricated prisms in the Southeast Anatolian suture zone, in places forming systematic package in the field, in places are situated on the ophiolitic and metamorphic foundation units as an tectonic or unconformity. Mesozoic and Tertiary units mostly cover as discordant the basic volcanic rocks belonging to the Yüksekova Complex. The rocks were generally cut by granitic, dacidic or doleritic dykes. The examined basic volcanites which are intercalated chert-mudstone and micritic limestone have variable thickness.The pillow lavas having purplish, burgundy, greenish colors and displaying ellipsoidal, tube-like and spherical morphologies are the most common rock types in the land. The pillows having variable dimensions show both rounding and elongation. The rates of their dimensions point out the existence of different sub-marine eruption settings.The studied basic volcanites generally contain modally plagioclase ± pyroxene ± olivine ± opaque oxides. In detail, except plagioclase, two sub-group can be distinguished as pyroxene ± olivine phyric and pyroxene + olivine phyric. The quenched textures such as variolitic and microlitic, and the doleritic textures (i.e., intergranular) are the main textures to be seen in the rocks.According to both petrographical and petrochemical classification, the rocks are basalt in composition. They are tholeiitic and tholeiitic calc-alkaline transitional in character. The spilitization common in the rocks showing alteration species such as albitization, epidotization, silisification, opacitization etc. High LOI value of the rocks is the indicator of ocean floor metamorphism/alteration. For this reason, the diagrams based on immobile element has been chosen in geochemical evaluations.Major oxide and trace element variations in the rocks show that the fractionation of plagioclase, clinopyroxene and Fe-Ti oxide played an important role in their evolution. In accordance with the petrographical and paleontological findings, incompatible element diagrams point out two different rock group compositions as transitional between IAT and N-MORB, and E-MORB. Tectonic discrimination diagrams suggest MORB-like, rift-related setting. Melting modeling based on REE shows that parental magmas of the volcanites formed by partial melting of a spinel lherzolithic mantle source. This shows also that the source deepened from intra-arc to back-arc and the melting degree decreased, with together changing of the source.Sr-Nd-Pb isotopic rates of the rocks suggest that these were derived from exhausted oceanic crust and far from interaction of continental crust. Pelagic cherts with radiolaria- primary strathigraphic related to examined basic volcanites (Yüksekova Complex) give Cenomanian-Turonian and Santonian-Campanian ages. Morphological, mineralogical-petrographical and petrochemical datas from these rocks suggest that the first group from them are Cenomanian-Turonian ages and the second group are Santonian-Campanian ages.In the closuring time of the Neotethyan Ocean, Late Cretaceous Yüksekova volcanism is represented by intra-arc volcanites developed with rifting of the intra-oceanic Yüksekova arc during Cenomanian-Turonian time, and the presence of back arc volcanism by expanding and thinning of arc crust during Santonian time.Consequently, the basic volcanic of the Yüksekova volcanism don?t consist of oceanic island arc volcanism products, at mean while, in comparison with Maden volcanism that has been previously stated to be sourced intra-continental, Yüksekova volcanism simplies to be a different age and source. Moreover, based on petrochemistry and isotope composition together with their age of the basic volcanites, Yüksekova Complex has a same source with them that were previously attributed to Kömürhan-İspendere-Guleman ophiolites.Conclusively, the basic volcanites of Yüksekova Complex do not contain only products of oceanic arc volcanism. Besides, these volcanites show dissimilarities in terms of age and source characteristics compared to Maden volcanites that were previously stated to have intra-continental source features. Moreover, the basic volcanites, which were attributed to Kömürhan-İspendere-Guleman ophiolites in previous studies, have the same source features with the basic volcanites of Yüksekova Complex.
Benzer Tezler
- Elazığ çevresindeki heyelanların jeoloji incelemesi
The Geological research of the landslides in the Elazığ vicinity
MEHMET CİHAT ALÇİÇEK
- Franchising'ın girişimcilik üzerindeki etkileri üzerine Elazığ-Malatya illerinde bir çalışma
A study on the effects of franchising' on entrepreneurship in Elazığ-Malatya
SEREN GÖZÜAÇIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İşletmeFırat ÜniversitesiGirişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZCAN DEMİR
- Afet bölgesinde yer alan kentlerde PM10 ve SO2 düzeylerindeki değişimlerin incelenmesi
Analysis of changes in PM10 and SO2 levels of cities in the disaster area of Turkiye
ALİ OZAN KURUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Meteorolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMeteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CEYHAN KAHYA
- Tectonic kinematic and dynamical boundary conditions to the South of Anatolia using new geodetic constraints and numerical modeling
Güney Anadolunun kinematik ve dinamik tektonik sınır koşullarının yeni jeodezik gözlemler ve sayısal modellerle belirlenmesi
VOLKAN ÖZBEY
Doktora
İngilizce
2023
Jeodezi ve Fotogrametriİstanbul Teknik ÜniversitesiGeomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERGİN TARI
PROF. DR. MEHMET SİNAN ÖZEREN
- Şişman Köyü (Malatya) çevresindeki magmatik kayaçların petrografik özellikleri
Petrographical features of magmatic rocks in the vicinity of şişman willage (Malatya)
ENGÜR ESEN AKARSU
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Jeoloji MühendisliğiFırat ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BÜNYAMİN AKGÜL