Bölgesel coğrafya açısından bir araştırma Yusufeli ve yakın çevresinin coğrafi etüdü
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 31073
- Danışmanlar: PROF. DR. HAYATİ DOĞANAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1994
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 281
Özet
ÖZET VE SONUÇ Araştırma sahası, Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz Bölümü sınırlan içerisinde kalmakta ve Orta Çoruh havzası içerisinde bulunmaktadır. Sahada, genel olarak iki ayrı jeomorfolojik birim mevcuttur. Bunlar, Çoruh ırmağı ve yan kollarının oluşturduğu vadiler ile bu vadiler dışında bulunan ve geniş bir yayılış alanı gösteren dağlık sahalardır. Kuzeyde bulunan dağlık sahalar yer yer 3500 m.yi aşarken, güneydeki yükseltiler 2500 m. civarında bulunmaktadır. Çoruh ırmağının kuzeyinde yeralan saha genelde volkanik kayaçlardan (intrüzif) meydana geldiğinden, aşınmaya karşı dirençli özelliktedirler ve eğim değerleri de fazladır. Sahanın en önemli vadilerini Çoruh vadisi, Altıparmak vadisi ve Oltu çayı vadisinin aşağı kısmı oluşturmaktadır. Ayrıca, sahanın genelinde küçük dere yatakları ve oyuntular yaygındır. İklim özellikleri itibarıyla çalışma sahası, Doğu Karadeniz Bölümü ile Erzurum- Kars Bölümü iklim özellikleri arasında bir iklim özelliğine sahiptir. Karadeniz kıyı istasyonu olan Hopa'da yıllık ortalama sıcaklık 14.2 °C iken, Artvin de 12.1 °C, Yusufeli'de 14 °C ve Erzurumda ise 5.9 °C kadardır. Yusufeli'de donlu gün sayısı ise 58 gün kadardır. Yusufeli ilçesinde ortalama bağıl nem %54 olarak tesbit edilmitir. Artvin'de bu değer %65 oranındayken, İspir'de %62 civarındadır. 30 yıllık ortalamalara göre, bölgede yıllık yağış tutan 320.7 mm. kadardır. Karadeniz kıyı kesiminde yer alan ve nemli hava kütlelerin hakim olduğu Hopa'da yıllık yağış tutan 2043.7 mm. kadarken, deniz etkilerinin azalmış olduğu Artvin'de bu değer, 667.8 mm.ye inmektedir. Karadeniz sahil kesiminin hemen güneyinde uzanan Kaçkar- Alüparmak Dağlan, Karadeniz üzerinden gelen nemli hava kütlelerinin iç kısımlara sokulmasını engellemektedir. Bunun sonucunda da bölgemiz, 320.7 mm. ile Çoruh havzasının en az yağış alan yörelerinden biri olarak belirmektedir. Yusufeli ilçe merkezinde yılın 6 günü kar yağışlı geçmektedir. Kar ile örtülü günler sayısı 20 günü bulurken, ölçülmüş olan en yüksek kar kalınlığı 21.5 cm. kadardır.197“Thomthwaite formülü”uygulandığında bölgenin iklimi, nemli, mezotermal (Orta sıcaklıkta iklim tipi), su fazlası olmayan, yahut pek az olan, deniz etkisinin az da olsa görüldüğü bir iklim tipi olarak ortaya çıkmaktadır. Sahaya“De Martonne Formülü”(1926) uyugulandığı zaman, indis değerinin 13.3 olduğu, bunun da yan kurak bir iklime karşılık geldiği görülmektedir. Erinç (1965) formülüne göre ise, bitki örtüsü yönünden step ve park görünümlü, kuru ormanların görüldüğü yan kurak bir iklim tipi ortaya çıkmaktadır. Yükselti ve orogTafik özelliklerde dolayı âdeta bir mikroklima alanı olan Yusufeli'de sıcaklık değerleri, sulama yapılması şartı ile çok çeşitli tarımsal ürünlerin yetişmesine imkan vermektedir. Zeytin ve incir gibi bitkilerin özellikle sulanabilen vadi tabanlarında görülmesi, Akdeniz bölgesine özgü iklimin bir benzerinin Yusufeli'de görüldüğünün delilleri olarak sayılabilir. Araştırma sahasında mevcut olan en önemli yerüstü akarsu Çoruh ırmağıdır. Bölgenin yeraltı ve yerüstü bütün akarsulan bu ırmak tarafından boşaltılmaktadır, önemli akarsulanndan biri de Altıparmak çayıdır. Bu çay kuzeyde bulunan Aloparmak-Kaçkar dağlarından kaynaklanmakta ve Yusufeli ilçe merkezi içerisinde Çoruh ırmağı ile birleşmektedir. Eğim değerlerinin fazla olması nedeniyle erozyon olaylanmnda fazla olduğu sahamızda toprak oluşumu çok yavaş meydana gelmektedir. Aşınma nedeniyle profil gelişememekte ve mevcut toprakların da çok az bir kısmından tarım için faydalamlabilmektedir. Araştırma sahası aşın derecede parçalanmış bir topoğrafik yapı göstermektedir. Bu parçalanma iklime etki etmiş, bunun bir sonucu olarak da; Akdeniz bölgesi iklimine özgü bitki türlerinden, nemli bölgelerin türlerine kadar farklı ekolojik şartlar isteyen bitkiler bölgede gelişme imkanı bulmuşlardır. Vadi tabanlannda park görünümlü kuru orman ve çalılıklar hâkim formasyonken, 1500-2000 m.lerde kanşık orman ve yer yer saf sarıçam topluluklan görülmektedir. Dağ çayırlan ise 2500 m. den sonra yayılış göstermektedir. Araştırma sahası nüfusu 1990 sayımına göre 37060 kadardır. Bu nüfusun 33106'sı köylerde, 3954'ü ise ilçe merkezinde yaşamakta idi. Nüfus artışı ise çok düşüktür. Özellikle 1975 sayımından sonra nüfus sürekli olarak azalmıştır. 1940 yılından198 1990 yılına kadar olan dönemde nüfus artışı % 15.52 olarak gerçekleşmiştir. Bu durumda, bölgeden şiddetli göç hareketinin olduğunu göstermektedir. Göçlerin fazla olmasının nedeni, geçim sıkıntısı olarak ortaya çıkmaktadır. Bölgenin Coğrafi yapısı insan yaşamına olumsuz şartlar ortaya koymaktadır. Bugün dahi bölgede bazı köy yollarının tamamlanmamış olması ve bunun yanında yerleşmelerin bir kısmının içme suyu sıkıntısının da olması gibi yaşama güçlükleri, göç hareketini teşvik etmektedir. Bölgede okumaya karşı ilgi fazla olmuş olsada özellikle kırsal kesimde önemli sorunlar bulunmaktadır. İlkokul düzeyinde okuma-yazma oranı %90'ı geçmiş olmasına rağmen, orta dereceli okullar ve yüksek öğrenim için oran, istenilen düzeyde değildir. Araştırma sahasında ortalama aile büyüklüğü 5.2 kişi kadardır. Bu değer, Sosyal ve ekonomik nedenlere bağlı olarak yerleşmelere göre farklılık gösterirr. 59 yerleşmeden 10'unda, ortalama aile büyüklüğü 4 kişinin altında, 37'sinde 4-6 arasında ve 12 sinde de 6 mn üzerindedir. Sahada 1990 yılı nüfus sayım sonuçlarına göre aritmetik nüfus yoğunluğu km2'ye 16.7 dolayında idi. Söz konusu bu değer, Türkiye ortalamasına göre (73/km2) oldukça düşüktür. Araştırma bölgesinde bir kasaba, 58 köy ve 200 den fazla mahalle yerleşmesi bulunmaktadır. Geçici yerleşmelerden ise 34 mezraa, 88 kadarda yayla yerleşmesi bulunmaktadır. Eğim değerlerinin çok fazla olduğu sahada, tarıma uygun en küçük bir arazi ünitesine bile, yerleşilmek suretiyle yerleşme birimleri kurulmuştur. Bu sebeple bir birinden ayrı çok sayıda mahalle yerleşmeleri ortaya çıkmıştır. Köy yerleşmelerinin 20'si yamaçlarda, 13'ü vadi içinde, 15'i dağlık kesimde, 10'u da ırmak kenarında bulunmaktadır. Geçici yerleşmelerden mezraa yerleşmeleri devamlı yerleşmelerden genellikle daha yüksek konumlarda, çoğu zaman da orman sının yakınında eğim, su ve toprak şartlarının uygun olduğu kesimlerde ortaya çıkmışlardır. Yaylalar ise, çoğu zaman ağaç sınırının üzerinde otlakların yaz boyunca yeşil kaldığı ve ulaşılması son derece zor olan dağların yamaçlarında veya sırt kesimlerinde kurulmuşlardır.199 Bölgede yerleşmelerin dağılışı tarım yapılabilecek toprakların varlığına bağlı kalmıştır. Bu topraklarda genelde vadi içlerine tekabül ettiğinden yerleşmelerin vadiler boyunca yer almış oldukları göze çarpmaktadır. Araştırma sahasının ilçe (kaza) teşkilatı 1879 yılında Kiskim (Yusufeli) adı ile kurulmuş ve Erzurum Vilayeti'nin Merkez Sancağı'na bağlanmıştır. İlçenin adı, ilk kuruluşunda merkezinin şimdiki Alanbaşı köyünde (eski adı Kiskim) bulunmasından ileri gelmiştir. İlçenin adı 1912 yılında Yusufeli olarak değiştirilmiştir. Çeşitli nedenlerle bir çok defa yeri değiştirilen ilçe merkezi 1950 yılında şimdiki yerine nakledilmiştir. Köylerin %25.8'i 1000 m.nin altında yükseltiye sahip bulunurken, %65.5'i 1000-2000 m. arasında %8.6'sı da 2000 m.den yüksek konumlarda kurulmuşlardır. Geçici yerleşmeler, 2000 m.den itibaren yararlanılabilecek en küçük bir toprak varlığına bağlı olarak belirmektedirler. 2000-2500 m. civarında mezraalar yoğunluk gösterirken 2500 m.den sonra ise yayla yerleşmelerinin belirginleştiği görülmektedir. 3000 m.den sonra ise geçici yerleşmelerinde hemen hemen tamamıyla ortadan kalktığı bir saha söz konusudur. İklim ve bitki örtüsünde olduğu gibi yerleşme özelliklerinde de bir geçiş durumu izlenmektedir. Doğu Karadeniz kıyı kesiminde yerleşme çekirdekleri arasındaki mesafeler belirgin bir şekilde fazla iken, iç kısımlara doğru gidildikçe dağınıklık azalmakta, araştırma sahasınında içerisinde bulunduğu Orta Çoruh havzasında, yerleşmelerin genelde toplu, ancak parçalı bir durumda oldukları göze çarpmaktadır. Doğu Anadolu'ya yaklaşıldıkça ise toplu dokulu yerleşmelerin önem kazandığı görülmektedir. Bölgede temel iktisadi faaliyetler tarıma dayalıdır. Toplam sahanın %18'i çayır ve meralardan, %32.8'i Orman arazisinden %42.9'u da gelir getirmeyen sahalardan ibarettir. Sahada sulanabilen vadi tabanlanndaki tarım toprakları küçük parsellerden meydana gelmiş olmasına rağmen, polikültür benzeri ve ara tarım şeklinde çeşitli sebze ve meyva yetiştiriciliği yoğun şekilde yapılmaktadır. Yamaçlarda ve dağlık sahalarda ise toprakların sulanması mümkün olmadığından parsel büyüklükleri nisbeten artmakta, yetiştirilen ürünler ise genelde arpa, buğday ve çavdar gibi tahıl ürünleri olarak görülmektedir.200 Yem bitkileri tarımıda oldukça önemlidir. Bunların başında ise, çayır üretimi gelmektedir. Özellikle sulanabilen vadi tabanlarında ve mezraalarda yılda en az iki defa biçilen çayırlıklar bölge hayvancılığının temel dayanağıdır. Yem bitkileri için ayrılmış olan sahanın %4 1.1 'inde çayır, %34.9'un da fiğ, %16.7'sinde yonca ve %7'sinde ise korunga üretimi yapılmaktadır. Sahada, özellikle vadi içlerinde suyun mevcudiyeti yanında sıcaklık şartlarının Akdeniz iklimini hatırlatacak derecede elverişli olması, meyvacılığında az çok önem kazanmasını sağlamıştır. Meyvacılıktan dolayı Yusufeli'ne yöre aileleri tarafından meyva cenneti adı da verilmektedir. Ancak üretim genelde ailelerin ihtiyaçlarına yönelik olarak yapılmaktadır. Araştırma sahasında zeytin yetiştiriciliği de önemlidir. İlçe merkezinin doğusunda kalan Çoruh vadi tabanında 600-650 m. yükseltilere kadar zeytin bitkisi yeteşibilmektedir. Söz konusu kesimdeki yerleşmelerin geçim kaynakları arasında zeytinciliğin payı azımsanamaz. Bölgede tarımsal faaliyetlerde ekstansif metodlar hakim durumdadır. Arazi şartlarının da etkisiyle makinalaşmanm düşük olduğu sahada gübre ve ilaç kullanımına da fazlaca önem verilmemekte ve bunun sonucunda da üretim düşük gerçekleşmektedir. Sebze tarımı açısından potansiyeli az olmayan sahada istenilen miktarda üretim yapılamamaktadır. Oysa bölge sıcaklık şartlan yönünden seracılık faaliyetine dahi imkan verebilecek özelliktedir. Hayvancılık, geçini faaliyetleri arasında önemini korumakla birlikte istenilen seviyede değildin Bölgede genel olarak mera hayvancılığı yapılmaktadır. Yükseltiye bağlı olarak otlakların farklı zamanlarda yeşermesi hayvanlarında, buna bağlı olarak dikey yönde yer değiştirmesine neden olmaktadır. Dolayısıyla mezraa ve yayla yerleşmeleri hayvancılık için temel teşkil etmektedir. Bölgede, yüzey şekilleri yolların vadi sistemlerini izlemesini zorunlu hale getirmiştir. Bu nedenle kırsal yerleşmelerle bağlantıyı sağlayan yollarda, şiddetli yağışlardan sonra önemli tahribatlar meydana gelmektedir. Bölgede ticaret faaliyetleri de ulaşım şebekesinin yetersiz oluşuna bağlı olarak gelişememiştir.201 Yusufeli ilçesi, doğal ve kültürel değerler bakımından zengin sayılabilecek potansiyele sahip bulunmaktadır. Ancak, bu potansiyel ulaşım ve konaklama tesisleri gibi altyapı tesislerinin yetersizliği sonucunda yeterince değerlendirilememektedir. Sonuç olarak diyebiliriz ki, Yusufeli İlçesi, daha ziyade Coğrafî özelliklerinden kaynaklanan bir çok sorunlarına çözüm bekleyen, çok sınırlı imkânlarla yapılan tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamaya çalışan ve geçim sıkıntısı sonucu önemli oranda göç veren, yeterince gelişmemiş bir yöredir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT The field of investigation covers Artvin region in the Eastern Black sea. The middle-Corah River basin is Surrounded with Altıparmak-Kaçkar mountains in the North. And in the South it extends up to the Mescit mountain slopes. As clearly seen, the boundaries which follows water ways from the North and South are determined by the adminutrative factors, bearing in mind the East and South westerly directions. The field of research which consists of 2214 km2 is surrounded with Çamlıhemşin (Rize) in the North west, Arhavi, Borçka and townships of Artvin in the North, Olur and Oltu in the East, Uzundere in the South, and İspir in the west and Southwest Yusufeli was granted the status of township with the name Kiskim. Its name kept changing for many reasons and eventually became Yusufeli in 1912, and with the law passed in 1950 the town was transterred to where it is today. Today, Yusufeli has got 58 villages and m the 1990 general census, the papulation of Yusufeli was found 37060. The agriculture and animal husbandry are the main source of its economic income. Since its source of income is very limidet, population of the town are decreasing gradually as a result of migration. The investigation which includes a place between Eastern Black-sea regian and middle Çoruh river basin, also concludes that this region bears the characteristics of both the Black sea and Eastern Anatolia with regard to its vegetation and climate. For instance avarage temperature per year is about 14 °C, and rainfall about 320 mm. For climatic and other reasons Yusufeli and its environs is a“place”where Eastern Black sea meets Erzurum-Kars region.
Benzer Tezler
- Yeni bölgesel gelişme paradigmalarında dirençli mekânlar olarak kırsal alanlar: Beyşehir (Konya) kırsalında bir araştırma
Rural areas as resilience spaces in new regional development paradigms: A research in case of rural areas of Beysehir in Konya
FİRUZE KESER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge PlanlamaKonya Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZER KARAKAYACI
- Bölgesel ekonomi üzerine ulaşım yatırımlarının etkileri: konya hızlı tren yatırımı örneğinde bir araştırma
The effects of transportation investments on regional economy: a case of konya high speed train
JONATAN ANDRES GONZALEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Şehircilik ve Bölge PlanlamaKonya Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZER KARAKAYACI
- Hankendi Ovasında (Elazığ) tarımsal faaliyetler, sorunlar ve çözüm
Agricultural activities, problem and solution suggestions in Hankendi Plain (Elazığ)
CEMRE NİSA KAYAOĞLU
- Sanayi coğrafyası açısından bir inceleme: Tosya OSB örneği
An examination from the point of view of industrial geography: an example of Tosya Organized Industrial Zone
ENGİN KILIÇ
- Tarımsal klimatoloji açısından bir değerlendirme: Kastamonu örneği
An evaluation in terms of agricultural climatology: Example of Kastamonu
VEDAT AKBAŞ