İlhanlı hükümdarı Geyhâtû ve zamanı
Ilkhanid ruler Gaykhatu and his era
- Tez No: 321753
- Danışmanlar: DOÇ. DR. BEHSET KARACA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Geyhâtû, Çâv, İlhanlılar, Anadolu Selçukluları, Geikhatu, Chao, Ilkhnaids, Anatolian Seljuks
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 201
Özet
Bu çalışma İlhanlı hükümdarı Geyhâtû'nun yaşamını ve faaliyetlerini konu almaktadır. Doğumu ve çocukluğu hakkında fazla bilgi sahibi olmadığımız Geyhâtû, ilk defa siyasi bir aktör olarak kardeşi Şehzâde Argûn ve İlhan Ahmed Tekûdâr arasında vuku bulan taht kavgasında kardeşi yanında yer alarak gözükmüştür. Argûn'un tahta çıkışının ardından Şehzâde Anbârcî'yle beraber Anadolu Umumi Valiliğine atanan Geyhâtû, 8 yıl boyunca Anadolu'da kalmıştır. Anadolu'daki tüm Moğol baskı ve şiddetine rağmen Geyhâtû, davranışlarıyla Anadolu (Rûm) halkının sempatisini kazanabilmiştir.Argûn Han'ın Budist lamalara hayatını uzatmak için hazırlattığı iksir nedeniyle ölmesinin ardından devlet ricalinin davetiyle Âzerbâycân'a gelen Geyhâtû yönetimi ele almıştır. Henüz tahta geçiş törenlerini bile yerine getirmeye zaman bulamayan Geyhâtû, Anadolu'dan ayrılışını fırsat bilen Türkmenlerin isyanı üzerine tekrar dönmek zorunda kalmıştır. Türkmenlerin ayaklanmasını çok şiddetli bir şekilde bastıran Geyhâtû, yönetimi ele alışından yaklaşık on ay sonra Alâtâg'da düzenlenen törenlerle ilhanlı tahtına oturmuştur. Tahta oturmasının ardından vezirliğe Sadru'd-dîn-i Zencânî'yi atayan Geyhâtû, yönetimi tamamen ona bırakarak işret ve eğlence ile meşgul olmuştur. Kısa süre sonra ilhanın ve vezir Sadru'd-dîn-i Zencânî'nin para harcamadaki müsrifliği ve sınırsız cömertliği maliyenin çöküşüne neden olmuştur. Ekonomik çöküşe önlem almak daha da önemlisi ilhana mali özgürlükler sağlama arayışına giren Sadru'd-dîn-i Zencânî Çin örneğinden hareketle kâğıt para (çâv) emisyonu gerçekleştirmiştir. Oldukça kısa bir serüvenden sonra kâğıt para büyük bir başarısızlıkla tedavülden kaldırılmıştır.Geyhâtû, politik alandaki başarısızlıklarıyla beraber yaptığı bazı gayri ahlaki davranışlarla ümeranın desteğini kaybetmiştir. Tahta geçmek için fırsat kollayan ve bir içki meclisinde Geyhâtû'nun kendisine karşı davranışından dolayı ona düşmanlık besleyen Şehzâde Bâydû, bu durumu iyi değerlendirerek emîrleri kendi tarafına çekmeyi başarabilmiştir. Bâydû'nun isyanı karşısında kayda değer bir direnç gösteremeyen Geyhâtû yakalanmasının ardından idam edilmiştir.Hükümdarlık süresi oldukça kısa sayılabilecek bir süre olarak algılanmasına rağmen Geyhâtû dönemi, İlhanlı Devletinin siyasi ve iktisadi temellerinin sarsıntıya uğradığı bir dönem olarak göze çarpmaktadır. İlhanlı hükümdarları içerisinde en kabiliyetsizi olarak anılan Geyhâtû, gerek şehzâdelik gerek ilhanlık dönemlerinde Anadolu Türkmenleri üzerine yaptığı seferlerle Türkmenleri katletmiştir. Diğer yandan bu seferler sonucunda Batı Anadolu'da Osmanlı Beyliği gibi bazı beyliklerin siyasi olayların içerisine çekildiğini tespit edebilmekteyiz.
Özet (Çeviri)
This dissertation deals with the life and pursuits of the Ilkhanid ruler Geikhatu. We do not have much information about his birth and childhood. The first time that he appeared in politics as a political figure was the rivalry between his brother, prince Arghun, and Ilhan Ahmad Tegüder over throne. In this rivalry he sided with his brother. After Arghun had come to power, Geikhatu was appointed as general governor of Anatolia with Prince Anbarci. Geikhatu remained as governor in Anatolia for eight years. Even though there was severe Mongol pressure and violence on people he managed to win over the sympathies of the Anatolian people.Geikhatu was invited to Azerbaijan and then he took over the throne after the death of Argun Dynasty who died from the elixir that he got it Buddhist Lamas prepare. Geikhatu who could not hold the ceremony for the honour of his coming to the throne had to back to Anatolia once again because of Turkmen uprising. He suppressed the Turkmen uprising violently. Approximately in ten months of taking over the throne, he was enthroned to the Ilkhanids with the ceremony held in Ala-Tagh. After getting the throne, he appointed Sadr al-Din Zanjani to the vizierate. Geikhatu left the administrative tasks to his vizier and then he busied himself with drink and pleasure. In a short period of time Ilkhan?s and the vizier?s huge wastefulness and generosity led to the collapse of the finance system. To rescue the collapsed economy and most importantly to make the İlkhanid state more independent financially, Sadr al-Din Zanjani got the emission increased as the Chinese did. But after a short time it failed, the banknotes were withdrawn from circulation.Geikhatu?s political failures in politics and his immoral acts made him a disgrace in the eye of the commanders. Prince Baidu who was waiting to topple Geikhatu from throne and replace him with hostilities against Geikhatu did not miss the opportunity to get the support of the commanders and he rebelled against the Geikhatu rule. In the face of Baidu?s rebellion Geikhatu could not resist to it that much and he was captured and executed.Considering Geikhatu?s short period of rule, it was the period in which the economic and political foundations of the Ilkhanid state were shattered. Geikhatu is regarded as the most useless and inept of the Ilkhanid rulers. He executed many Anatolian Turkmens in the wars staged against them during his rule as prince and ruler of the Ilkhanids. We see that during those wars staged against the Anatolian Turkmens, the Ottoman Seigniory was involved in the political events as well.
Benzer Tezler
- Olcaytu Han Dönemi İlhanlı Devleti siyasi ve sosyal yapısı 1304-1316
Political and structure of the Ilkhan State of Olcaytu Khan Period 1304-1316
GAMZE KARAOSMAN
- İlhanlı devletinin yönetici kesiminin dinî inançları ve islamiyet
The religious beliefs of administrator of ilkhanid state and islamic
ABDULKADİR KARAKÖSE
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
TarihErciyes Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEBAHATTİN SAMUR
- Büyük Moğol imparatorluğu ve İlhanlılar'da taht mücadeleleri
The great Mongol Empire and Ilkhanids throne struggles
MEHMET ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihNecmettin Erbakan ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE DUDU KUŞÇU
- Anadolu'daki Moğol vali ve komutanları
Mongolian governors and commanders in Anatolia
BÜŞRA BAĞCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihNecmettin Erbakan ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA AKKUŞ
- İlhanlı Hükümdarı Ebu Sa'id Bahadır Han döneminde Doğu Anadolu(1317-1335)
The east Anatolia in the period of Khan of Ilkans Abu Sa'id Bahadır (1317-1335)
KEMAL RAMAZAN HAYKIRAN