Peyzaj değişimlerinin analizi: İstanbul, Sarıyer örneği
Analysis of landscape changes: a case study in İstanbul, Sarıyer
- Tez No: 325627
- Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Peyzaj Mimarlığı, Landscape Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 206
Özet
Bilhassa büyük metropollerde ticaret, sanayi, yerleşim, rekreasyon, turizm gibi arazi kullanımlarının artması ve bu arazi kullanımlarını bağlayan ulaşım ağlarının gün geçtikçe yaygınlaşması, yaşama ortamlarının bozulmasına, parçalanmasına ve değişime uğramasına sebep olmaktadır. Bu hızlı kentleşmenin neticeleri, bazen doğal kaynakların geri dönüşümü olmayacak şekilde tükenmesine kadar varabilmektedir.Araştırma Alanı olan Sarıyer, İstanbul İli'ne bağlı bir ilçedir. İstanbul Boğazı ile Karadeniz'in kesişim noktasında yer almaktadır. Kuzey kesimi daha kırsal, güney kesimi ise kentleşmiş bir yapı sergilemektedir. Buna bağlı olarak insan profili de oldukça değişkenlik göstermektedir. Kırsal kesimin doğal güzellikleri, kent ortamından bıkmış insanlar için bir cazibe noktasıdır. Bu nedenle hem rekresyonel anlamda hem de yerleşim alanı olarak tercih edilen bir bölgedir. Araştırma Alanı'nın bu çok yönlü yapısı, değişim analizi yapmak üzere seçilmesinde etken olmuştur.Günümüz Ekolojik Peyzaj Planlaması, başlıca iki temel unsur üzerine kurgulanmaktadır. Bunlardan biri Mekansal Yapı, diğeri ise Zamansal Yapı'dır. Her iki boyut ayrı ayrı ele alındığında o bölgenin peyzaj karakteristikleri hakkında önemli bilgiler vermektedir. Ancak Peyzaj, çok bileşenli bir sistemdir ve bu yapısı dolayısıyla, bileşenler arasındaki işleyişi de ele almayı gerektirmektedir. Bu nedenle bu çalışmada peyzaj değişimi; mekansal, ekolojik ve sosyolojik analizlerle üç boyutlu olarak analiz edilmiştir. Böylece peyzaj strüktürü, fonksiyonu ve değişimi arasındaki ilişki ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bunun için, farklı disiplinlerin yaygın olarak kullandığı mekansal değişim analizlerine ek olarak, ekolojik ve sosyo-kültürel yapı da dikkate alınmıştır. Halk katılımı, doğal kaynakların doğru ve gerçekçi kullanımıyla ilgili önerilerin getirilmesi aşamasında, yani henüz karar verme aşamasında bir araç olarak devreye sokulabilmiştir. Böylece, koruma - kullanma dengesi kapsamında yapılacak sürdürülebilir bir peyzaj planlamasının da temelleri atılmıştır.Araştırma Alanı'nın strüktürü, mekansal analizler yardımıyla ortaya konulmuştur. Bunun için öncelikle 1997, 2000, 2005 ve 2010 yıllarına ait Landsat Uydu Görüntüleri üzerinden sınıflandırılmış verilere ?Değişim Analizi? uygulanmıştır. CORINE Sınıflandırma Sistemi'nin birinci düzey sınıfları baz alınarak yapılan bu analiz neticesinde, doğal yapı açısından mekansal değişimi risk teşkil eden alanlar ortaya konulmuştur. Ayrıca sınıf ve peyzaj düzeyi peyzaj metrikleri yardımıyla yine dört yıla ait sınıflandırılmış veriler, ?Patern Analizi?ne tabi tutularak, peyzaj deseni ortaya konmuştur. Böylece mekansal yapıdaki değişimler, nicel olarak ifade edilmiştir.Araştırma Alanı'nın ekolojik yapısı, ?Analitik Hiyerarşi Yöntemi?ne dayalı ?Ekolojik Risk Analizi? ile ortaya konulmuştur. Bu yönteme göre ekolojik değeri ortaya koymak üzere vejetasyon, su, toprak ve biyoklimatik konfor olmak üzere dört ana kriter belirlenmiştir. Bu ana kriterlerin her birinin risk faktörü, alt kriterler yardımıyla ortaya konulmuştur. Kriterler arasındaki ilişkiyi tespit etmek üzere kurgulanan karşılaştırma matrisi yardımıyla ağırlık oranları bulunmuştur. Tutarlılığı tespit edilen bu ağırlık oranlarına göre, ekolojik risk haritası oluşturulmuştur. Böylece taşıdığı ekolojik değer bakımından riskli olan bölgeler tespit edilmiştir.Sosyolojik yapıyı incelemek üzere, öncelikle ?Yarı Yapılandırılmış Görüşmeler? yardımıyla kullanıcının, yaşadığı mekanda değiştiğini düşündüğü olgular tespit edilmiştir. Bu tespitlerin yönlendirmesi doğrultsunda, değişimden etkilenimi ortaya koyacak sorulardan oluşan bir ?Anket? hazırlanmış ve 246 kişiye uygulanmıştır. Anket sayesinde, kullanıcının değişimden etkilenimi nicel olarak ifade edilmiştir.Yapılan mekansal analizler sonucunda ?Orman Alanları ve Yarı Doğal Yüzeyler?in %13 oranında azaldığı, aynı oranda ?Yapay Yüzeyler?in arttığı tespit edilmiştir. Araştırma Alanı'nda mekansal olarak ?Yapay Yüzeyler?, önce ?Orman Alanları ve Yarı Doğal Yüzeyler? içerisinde delinmeler şeklinde belirmiştir. Zamanla bu bağımsız parçalar birleşerek, merkez alanı gelişmiş bir bütün teşkil etmiştir ve etmeye devam etmektedir. Buna karşılık ?Orman Alanları ve Yarı Doğal Yüzeyler? tam tersine bütüncül yapısını gittikçe kaybederek parçalanmaya başlamıştır. Üniteler merkez alanı zayıf, birbirinden kopuk birimlere dönüşmektedir. ?Yapay Yüzeyler? Araştırma Alanı'nı kuzeybatı güneydoğu doğrultusunda adeta ikiye ayırmaktadır.İdari sınırlar bakımından ele alındığında Bahçeköy Mahallesi, Yenimahalle, Çayırbaşı Mahallesi, Rumelifeneri Köyü, Demirciköy, Zekeriyaköy'ün doğusu ve Kilyos, Uskumru ile Gümüşdere Köyleri'nin kesişen ve denize yakın kısımları, ekolojik risk değeri en fazla çıkan alanlar olmuştur.Sosyolojik bulgular da göstermektedir ki Araştırma Alanı, başta doğal güzelliklerinden ötürü hem yaşamak hem de rekreasyonel faaliyetlerde bulunmak üzere tercih edilmektedir. Bu da özellikle 90'lı yıllardan sonra nüfusun artmasına ve insan profilinin değişmesine sebep olmuştur.Üç grup analiz neticesinde elde edilen çıktılar karşılıklı olarak ?Mekan-Koruma?, ?Mekan-Kullanma? ve ?Koruma-Kullanma? şeklinde eşleştirilerek ortak bulgular ortaya konulmuştur. Son olarak üç koldan gelen bulgular, bir bütün olarak değerlendirilmiştir.Değişim Analizi neticesinde Araştırma Alanı'nda iki önemli sorun tespit edilmiştir. Birincisi ?Doğal Yapının Bozulması? ikincisi de ?Kimliksizleşme Sorunu?dur. Araştırmanın sonunda bu sorunların rehabilite edilebilmesi için öneriler getirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Especially in large metropolitan areas, the increase in land uses such as trade, industry, residence, recreation, tourism and the increasingly widespread use of transport networks connecting these land uses cause disturbation, fragmentation and change of habitats. The results of this rapid urbanization can sometimes reach irreversible depletion of natural resources.Sarıyer, the Research Area, is a district of province of Istanbul. It is situated at the intersection of the Bosphorus and Black Sea. Its northern part exhibits a more rural structure whereas its southern part exhibits an urbanized structure. Accordingly, the human profile is quite variable. The natural beauty of the countryside is a magnet for people fed up with the city environment. Therefore, it is a preferred region in the sense of both recreational and settlement area. This very versatile structure of the Research Area has contributed to its selection in order to make a change analysis.Contemporary Ecological Landscape Planning is built on two basic elements. The Spatial Structure and the Temporal Structure. When both structures are considered separately, each provides important information about landscape characteristics of the relevant region. However, landscape is a multi-component system and because of this characteristic, it requires addressing of the functioning between components as well. Therefore, in this study, landscape change has been analysed three dimensionally by spatial, ecological and sociological analyses. Thus, we tried to set forth the relationship between structure, functioning, and change of landscape. To do this, in addition to spatial change analyses, which have been widely used by different disciplines, ecological and socio-cultural structure was also considered. We could engage public participation as a tool during the introduction of the recommendations on the accurate and realistic use of natural resources, in other words during decision-making. Thus, the foundations of a sustainable landscape planning to be done within the scope of protection - utilization balance were laid.Research Area structure has been presented with the help of spatial analyses. For this, first of all,“Change Analysis”was applied to data classified over Landsat Satellite Images of the years 1997, 2000, 2005 and 2010. As a result of this analysis carried out based on the first-level classes of CORINE Classification System, areas whose spatial variation in terms of natural structure pose a risk have been determined. In addition, with the help of class and landscape-level landscape metrics, classified data of these four years was subjected to“Pattern Analysis”and landscape pattern was revealed. Thus, changes in the spatial structure were expressed quantitatively.Ecological structure of Research Area was set forth by“Ecological Risk Analysis”based on“Analytic Hierarchy Method”. In order to determine the ecological value according to this method, four main criteria being vegetation, water, soil and bioclimatic comfort were specified. Risk factor of each of these main criteria was determined by the help of sub-criteria. Weight ratios were found by comparison matrix constructed in order to determine the relation between the criteria. According to these weight ratios whose consistency was determined, ecological risk map was created. Thus, regions which are risky in terms of the ecological value they bear have been identified.To examine the sociological structure, first of all, with the help of“Semi-Structured Interviews”, the cases which the user thinks have changed in his/her living space were found. In line with the orientation of these findings, a ?Survey? comprising a set of questions that will reveal influence of the change was prepared and applied to 246 people. Through the survey, the influence of change on the user was expressed quantitatively.As a result of the completed spatial analyses, it was determined that“Forest and Semi-Natural Areas”decreased by 13% and“Artificial Surfaces”increased by the same proportion. Spatial“Artificial Surfaces”first appeared in the form of perforations in“Forest and Semi-Natural Areas”in the Research Area. Over time, these independent components combined and formed and still continue to form a whole with a developed central area. However,“Forest and Semi-Natural Areas”on the contrary, has began to fragment, losing more and more of their integrated structure. Units are transformed into disconnected units with a weak central area.“Artificial Surfaces”almost divides Research Area into two parts in northwest-southeast direction.When such area is considered as administrative boundaries, Bahçeköy Quarter, Yenimahalle, Çayırbaşı Quarter, Rumelifeneri Village, Demirciköy, east of Zekeriyaköy and Kilyos, intersecting sections of Uskumru and Gümüşdere Villages close to the sea came out to be the areas with the highest ?Ecological Risk Value?.Sociological findings showed that the Research Area, mainly because of its natural beauty, is preferred for recreational activities as well as for living. This has led to an increase of the population especially after the 90s, and a change in the human profile.Pieces of output from three groups of analysis were matched one another and common findings were set forth. Finally, the findings coming from three groups were evaluated as a whole.As a result of Change Analysis, two major problems have been identified in the Research Area. The first is“Deterioration of Natural Structure? and the second is ”the Problem of Deindividuation". At the end of the research, suggestions were made for the solution of these problems.
Benzer Tezler
- Arazi kullanım değişimlerinin peyzaj teori ve modellemesi kapsamında incelenmesi
Investigation of land use-land cover change, and modeling the landscape change
MELİZ AKYOL ALAY
Doktora
Türkçe
2016
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYRİYE EŞBAH TUNÇAY
- Peyzaj değişimlerinin peyzajların korunması ve planlanması bağlamında değerlendirilmesi: Sapanca Havzası örneği
Assesment of landscape change in the scope of protection and management: Example of Sapanca Basin
NAZLI YILDIZ DÖNMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NİLÜFER KART AKTAŞ
- Evaluation of spatiotemporal land cover changes of Beysehir and Burdur lakes due to landscape planning
Burdur ve Beysehir göllerinin arazi örtülerinin zamansal ve mekansal değişimlerinin peyzaj planlaması kapsamında değerlendirilmesi
AYNUR GİZEM YEŞİLYURT
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA AYÇİM TÜRER BAŞKAYA
- İstanbul kuzey ormanlarında zamansal ve mekansal değişimlerin uydu görüntüleri ve peyzaj metrikleri ile analizi
Analysis of temporal and spatial changes in Istanbul northern forests with satellite images and landscape metrics
ELÇİN SARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEBİYE MUSAOĞLU
- Yüksek çözünürlüklü uydu verileri kullanılarak şehir alanlarının incelenmesi
Investigation of city areas using high-resolution satellite data
RAZİYE HALE TOPALOĞLU
Doktora
Türkçe
2022
Jeodezi ve Fotogrametriİstanbul Teknik ÜniversitesiGeomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ELİF SERTEL