Çöl tozlarının Elazığ Diyarbakır Adıyaman ve Şanlıurfa illerinde insan ve bitki üzerindeki etkileri
The effect of desert dust on plants and human health which has influence in Elazığ, Diyarbakır, Adıyaman and Şanlıurfa cities
- Tez No: 327963
- Danışmanlar: DOÇ. DR. M. TANER ŞENGÜN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Biyoloji, Botanik, Coğrafya, Biology, Botany, Geography
- Anahtar Kelimeler: Çöl Kaynaklı Tozlar, Hava Kalitesi, İnsan Sağlığı, Bitki, Astım, Bronşit, Solunum Yolu Hastalıkları, Dust From Desert, Air Quality, Human Health, Plant, Asthma, Bronchitis, Respiratory Tract Sickness
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 167
Özet
Dinamik etkenlere bağlı olarak 30° enlemlerinde veya karaların denizlerden uzak iç kesimlerinde oluşan sıcak çöller çalışmamıza konu olan çöl tozlarının ana kaynağını teşkil etmektedir. Genel atmosfer dolaşımı ve çeşitli meteorolojik olaylarla (rüzgârlar, gezici depresyonlar, konveksiyonel hareketler) toprak örtüsünden kopup atmosfere dâhil olan çöl tozları boyutlarına göre, (PM1, PM2,5, PM10) atmosferik taşınımı sağlayan rüzgârlar vasıtasıyla çok uzak bölgelere kadar taşınabilmektedir.Türkiye'nin çöl bölgelerine yakın olması, Batı Rüzgârları kuşağında ve Orta Enlem Siklonları'nın etki alanında bulunması çöl tozlarından daha fazla etkilenmesine neden olmuştur. Türkiye'ye özellikle Sahra Çölü, Suriye ? Ürdün Çölü, Suudi Arabistan Çölleri, Irak ve İran çöllerinden yoğun olarak gerçekleşen toz taşınımı en fazla Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde etkisini göstermektedir. Çalışma sahasındaki iller farklı morfolojik özelliklere sahip oldukları için çöl tozlarından farklı düzeylerde etkilenmektedir.Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde çöl tozlarının etkisinin bu kadar fazla olmasında bu yörenin çöl bölgelerine yakın olması, yer şekillerinin genel olarak sade olması yani taşınımı engelleyecek bir oroğrafik engelin olmaması en önemli etkendir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi boyunca kuzeye doğru taşınan çöl tozları; Doğu Anadolu Bölgesi'ne ulaştığında yükseltinin fazla olması ve engebeli dağlık sahaların uzanışına bağlı olarak etkisi azalmaktadır. Çalışma sahasını etkileyen çöllerin farklı toprak ve litolojik özelliklere sahip olmasına bağlı olarak bu çöllerden taşınan tozların kimyasal ve mineralojik yapılarında farklılıklar görülmektedir. Buna bağlı olarak tozların gerek bitkiler gerekse insan sağlığı üzerindeki etkileri de mevsimlere ve bölgelere göre değişiklik göstermektedir.Çöl tozlarının hareketleri ve etki alanının belirlenmesinde doğal faktörlerden topoğrafya, yükselti, bakı ile klimatolojik faktörlerden sıcaklık, nem, yağış, basınç ve rüzgârlar etkili olmaktadır. Bu faktörler çöl tozlarının etkilerinin geniş coğrafyalara yayılmasında veya sadece bir bölgeyle sınırlı kalmasında etkili olmaktadır.Çöl tozlarının taşınımı ve doğa üzerindeki etkileri şüphesiz ki yıl boyunca aynı şiddette ve yoğunlukta değildir. Meteorolojiden sağlanan verilere göre 2009?2012 yıllarında Elazığ, Diyarbakır, Adıyaman ve Şanlıurfa illerinde çöl tozları ilkbaharda Mart-Nisan-Mayıs; yazın, Haziran, Temmuz aylarında sonbaharda ise Eylül-Ekim aylarında daha çok etkili olmaktadır.Elazığ, Diyarbakır, Adıyaman ve Şanlıurfa illerinde çöl tozları insan sağlığı ve ekonomik faaliyetler ile doğal bitki örtüsü ve kültür bitkilerini önemli ölçüde etkilemektedir. Nitekim: Çöl tozu taşınımın yoğun olduğu dönemde astım, bronşit gibi solunum yolları hastalıklarından hastaneye başvuranların sayısında tozsuz günlere göre %20`ye varan artışlar yaşanmakta hava kalitesi ve görüş mesafesi düşmektedir. Yine çöl tozları bazı tarımsal bitkilerin stomalarını (bitkinin solunum yapmasını sağlayan gözenekler) tıkayarak verimi düşürmektedir. Ayrıca çöl tozları yaş veya kuru çökelme yoluyla toprağı demir (Fe2) bakımından zenginleştirerek gübre etkisi oluşturmaktadır. Bunun yanında çöl tozları insanların gündelik olarak kullandığı eşyalardan, yapılara kadar birçok alanı etkilemektedir.Bu çalışmada Elazığ, Diyarbakır, Adıyaman ve Şanlıurfa illerinde etkili olan çöl tozlarının insan sağlığına ve bitkilere etkisi değerlendirilerek bu konuda ortaya çıkabilecek sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Hot deserts that come into existence on the latitude of 30 ° or away from the internal parts of the sea depending on the dynamic factors constitute the main source of desert dust which is the subject of our study. Desert dust separating from the soil and wafting through the atmosphere via general atmospheric circulation and various meteorological phenomena (e.g. winds, mobile depressions, convection movements) can be carried into remote areas according to their dimensions (PM1, PM2, 5, PM10) through the winds that cause atmospheric transport.Turkey?s being close to the desert region and West winds zone and vulnerable to the effects of Middle Latitude cyclones has caused it to be influenced more. Dust transport that occurs intensively especially in the Sahara Desert, Syria - Jordan Desert, the deserts of Saudi Arabia, Iraq and Iran deserts shows its effects mostly in South-eastern Anatolia Region in Turkey. Since the cities which are in the area of study have different morphological characteristics, desert dust is affected by different levels.It is the most important factor for the effect of desert dust being so much in south eastern Anatolia Region that this locality is close to deserts and geographical formations are generally plain, in other word there is no orographic barrier blocking convention. The effect of desert dust moving through the South Eastern Anatolia Region to north decreases according to the height in Eastern Anatolia Region and lying of mountainous terrain. The differences are viewed in the chemical and mineralogical structure of dust moving from deserts which affects the working site depending on the deserts having different soil and lithological character. Depending on, the effect of dust on health of both plants and human show an alteration according to seasons and regions.Topography, height, exposure from natural factors and temperature, moisture, precipitation, pressure, winds from climatological factors have influence on determining the moving and influence area of desert dust. These factors have influence on the effects of desert dusts spreading wide area or being limited to just one area.The move of the desert sand and its effect on the nature, undoubtedly, are not equal throughout the year. According to the data received from meteorology, in Elazığ, Diyarbakır, Adıyaman and Şanlıurfa between the years 2009 and 2012, the desert sands become more effective in March, April and May in springs; in June and July in summers; and in September and October in autumns.In these cities, the desert dusts mostly affect human health, economical activities, natural vegetation, and cultivar. As a matter of fact; a rise up to %20 happens in the number of people, who go to a doctor because of respiratory tract sickness such as asthma and bronchitis, when the move of the desert sands is intense. The air quality and the visibility distance get worse. The sand even reduces the productivity of some agricultural plants by blocking up their stomas. The sands, besides, form an effect of fertiliser by enriching the soil in terms of iron through wet or dry deposition. In addition, the sands affect a vast area from the daily used stuffs to the buildings.In this study the effect of desert dust on plants and human health which has influence in Elazığ, Diyarbakır, Adıyaman and Şanlıurfa cities is evaluated and solution proposals are presented for the problems which could arise on this subject.
Benzer Tezler
- Afet bölgesinde yer alan kentlerde PM10 ve SO2 düzeylerindeki değişimlerin incelenmesi
Analysis of changes in PM10 and SO2 levels of cities in the disaster area of Turkiye
ALİ OZAN KURUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Meteorolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMeteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CEYHAN KAHYA
- Çöl tozlarının Türkiye'ye taşınımının BSC-DREAM8B toz taşınımı tahmin modeli kullanılarak değerlendirilmesi
Analysis of the desert dust transport over Turkey with BSC-DREAM8B dust forecast model
KAHRAMAN OĞUZ
- Çöl tozlarının yüksek gerilim havai hat iletkenleri arasında gerçekleşen elektriksel kayıplar üzerindeki etkisinin deneysel olarak incelenmesi
Experimental investigation of the effect of desert powders on the electrical losses occurred between high voltage overhead line conductors
ABDULGANİ GÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Elektrik ve Elektronik MühendisliğiSiirt ÜniversitesiElektrik-Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FEVZİ HANSU
- Analysis of saharan desert dust transport to Turkey: A megacity perspective
Sahra çöl tozlarının Anadolu Yarımadası'na taşınım analizi: Megaşehir perspektifinden
GÜL AKINÇ
Yüksek Lisans
İngilizce
2010
Çevre MühendisliğiBoğaziçi ÜniversitesiÇevre Teknolojileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAYFUN KINDAP
PROF. DR. ORHAN YENİGÜN
- Yağmur sularında indirgenmiş demir (Fe+2) ölçümü için otomatik analiz sisteminin geliştirilmesi
Development of automatic reduced iron, Fe(II), detection system in rain water
İLKİZ DURUKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Çevre MühendisliğiHacettepe ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. TÜRKAY ONACAK
PROF.DR. A. CEMAL SAYDAM