İstanbul Boğazı'nda bulunan setaselerin deniz trafiği ile ilişkileri üzerine incelemeler
Investigation on the interactions between cetaceans and marine traffic in the Istanbul strait
- Tez No: 377338
- Danışmanlar: PROF. DR. BAYRAM ÖZTÜRK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Deniz Bilimleri, Marine Science
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel Bilimler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Deniz Biyolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 243
Özet
İstanbul Boğazı, Karadeniz ve Marmara Denizi arasında uzanmakta ve minimum 698 m genişliği ile dünyanın en dar ve tehlikeli suyolları arasında bulunmaktadır. İstanbul Boğazı, deniz taşımacılığı ve balıkçılık faaliyetlerini kapsayan ekonomik değerinin yanısıra, ekolojik olarak da büyük önem taşımaktadır. Üç Cetacea türü, afalina (Tursiops truncatus), tırtak (Delphinus delphis) ve mutur (Phocoena phocoena), boğazda sıkca gözlemlenmektedir. Deniz taşıtının etkisi, birey üzerinde farklı formlarda oluşabilir ve kısa dönemli davranış tepkileri, bireyin enerji bütçesinde azalmaya neden olduğu geçmiş çalışmalarca incelenmiştir. Bireysel etkiler, eninde sonunda popülasyon içerisinde olumsuz etkiler ortaya çıkaracaktır. Bu çalışma ile İstanbul Boğazı'ndaki deniz taşıtlarının, Cetacea davranışları üzerindeki etkilerinin ayrıntılandırılarak incelenmesi hedeflenmiştir. Fakat deniz taşıtı bilgisi, tek başına bu etkinin boyutlarının anlaşılmasında yeterli değildir. Bu nedenle, deniz taşıtlarının türleri, alandaki yoğunlukları, seyir hızları ve izledikleri rotaları da dikkate alınmıştır. Bununla birlikte, inceleme sadece deniz taşıtına yönelik tepkiler ile sınırlı değildir. Deniz taşıtlarının Cetaceanların enerji bütçesinde ortaya çıkardığı düşüşün uzun soluklu etkisi de değerlendirme kapsamına alınmıştır. Bu nedenle, türler arasındaki davranış geçiş olasılıkları saptanarak, Markov zinciri geliştirilmiştir. Ek olarak; fotoğraflanan afalina bireylerinin yerleşiklik durumları araştırılmış ve afalina popülasyonunun sosyal yapısının anlaşılması sağlanmıştır. Çalışma, 366 gözlem günü ve 439 gözlem periyodu altında toplanmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, belirli mevsimlerde İstanbul Boğazının tamamı, üç tür için de kritik habitat özelliği taşımaktadır. Kritik habitatların mevsimlere göre incelenmesi sonucunda; afalina türü için güney bölgenin yıl boyu kritik habitat özelliği taşıdığı ve bu bölgenin korunmasının, özellikle yaz, sonbahar ve kış dönemlerinde nispeten daha fazla öneme sahip olduğu tespit edilmiştir. Mutur türü için ise, sadece yaz döneminde güney bölgenin kısıtlı bir alanı kritik habitat özelliği taşımaktadır. Tırtak türünün ise yıl boyunca bu bölgeye ait herhangi bir kritik habitatının bulunmadığı tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda; orta ve orta-kuzey bölgenin üç tür için de kritik habitat özelliği taşıdığı anlaşılmıştır. Bu kapsamda; afalina ve tırtak türü için ilkbahar ve yaz dönemi önem taşımakta iken, mutur türü için ise bu iki bölge ilkbahar ve kış dönemi başta olmak üzere yıl boyu kritik habitat özelliği taşımaktadır. Kuzey bölge ele alındığında, alanın üç tür için de farklı boyutlarda kritik habitat özelliği taşıdığı görülmektedir. Bu doğrultuda, her üç yunus türü için de ilkbahar, yaz ve kış dönemi kritik habitat özelliği taşımaktadır. Cetaceanlara ilişkin gözlem başarısı, sonbahar dışındaki diğer tüm mevsimler için %60'tan daha yüksek orandadır. Fakat sonbahar ayında gözlem başarısının oranı, güney bölgesi hariç bütün bölgeler için yaklaşık %30'a düşmektedir. Ek ve önemli bilgi olarak; orta ve orta-kuzey bölge deniz trafiği yoğunluğunun en önemli kısmını oluştururken, bu bölgelerdeki Cetacea gözlemleri de en düşük seviyededir. Cetacea gözlemlerindeki bu azalışın arkasında yatan nedenin, deniz trafiği ve büyük balıkçı teknelerinin yoğunluğunun tolere edilebilir seviyeyi aşması sonucunda, Cetaceaların, uzun dönemli alandan uzaklaşma stratejisi uygulamasının olduğu düşünülmektedir. Sonuç olarak; bölgelerdeki nispeten az gözlem sayısı, yüksek taşıt yoğunluğu nedeni ile ortaya çıkan uzun dönemli tepkinin sonucu olabilir. Ayrıca, afalina ve tırtak türünün davranış bütçesinde dalış davranışının etki zincirindeki yeri istatistiksel olarak artış göstermiş olsa da, İstanbul Boğazı'ndaki Cetaceanların kontrol ve etki bütçeleri, istatistiksel olarak birbirinden farklılık taşımamaktadır. Sonuç olarak; boğazdaki Cetacea türleri alandaki deniz trafiğininin olumsuz etkisini, yüzey aktif davranışlardan kaçınarak ve dalış süresini arttırarak telafi edebilmekte ve mutur türü ise bu etkinin azaltılmasına yönelik ilave olarak alandan aktif olarak kaçınma davranışı sergilemektedir. Deniz otobüsleri, hız motorları ve vapurlar, üç yunus türü için de en fazla negatif tepkinin ortaya çıktığı taşıtlardır ve negatif tepkinin görünme olasılığı, taşıt ve Cetacea grubu arasındaki mesafenin azalması ile büyümektedir. En fazla negatif tepki, cetecea türü ve deniz taşıtı arasındaki mesafenin 100 m'nin altına indiği durumda ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda alandaki deniz taşıtı yoğunluğunun artması, yüzey aktif davranışların azalması ile sonuçlanmaktadır. Çalışmanın bir diğer sonucu ise; dinlenme ve sosyalleşme davranışının yıl boyunca çok az kayıt edilmiş olmasıdır. Konu üstünde bölgede gerçekleştirilmiş geçmiş çalışmalarının olmaması nedeni ile karşılaştırma yapmak mümkün olmamıştır. Fakat geçmiş çalışmalarda, dinlenme ve sosyalleşmenin, alandaki deniz taşıtı mevcudiyetinden ilk olarak etkilenen davranışlar olduğunun altı çizilmiştir. Sonuç olarak; düşük orandaki dinlenme ve sosyalleşme kayıtlarının arkasında yatan nedenin, deniz taşıtlarının alandaki Cetacea popülasyonları üzerindeki bir diğer uzun dönemli etkisinin olabileceği veya bu davranışların, İstanbul Boğazı'ndan Marmara ve/veya Karadeniz'e taşınmış olabileceği ve/veya deniz trafiğinin görece az olduğu geceleri Boğaz'da gerçekleşiyor olabileceği düşünülmektedir. İstanbul Boğazı'ndaki afalina bireylerinin heterojen bir komunite yapısına sahip ve sosyal ağlarının yüksek oranda bağlantılı olduğu ve bireyler arasında doğrudan veya dolaylı bağlarının bulunduğu saptanmıştır. Örnek boyutunun küçük olmasına karşın; bazı bireylerin kilit pozisyonda bulunduğu ve komunitedeki bağlılığın korunması açısından bu bireylerin önem taşıdığı anlaşılmıştır. Çalışma süresi boyunca alanda yunusların kayıt edilmesi, bölgede daimi fakat çoğunlukla bilinmeyen ve kompleks bir afalina popülasyonun olduğunun göstergesidir. Sonuç olarak; bu çalışma ile İstanbul Boğazı'nda üç yunus türüne ait kritik habitatlar belirlenmiş ve yerleşiklik durumu ve sosyal yapının anlaşılması için temel basamaklar oluşturulmuştur. Çalışma, koruma stratejilerinin geliştirilmesi ve koruma alanlarının yapılandırılması açısından bir altlık oluşturması nedeniyle ayrı bir önem taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
The Istanbul Strait lies between the Black Sea and Marmara Sea and has been known as one of the narrowest and busiest straits in the world with the minimum distance of 698 m between the European and Asian coast. Concomitant with its economic value for shipping, fishing, and recreation, the Istanbul Strait also plays a vital role for marine life. Three species of Cetaceans, bottlenose dolphin (Tursiops truncatus), short-beaked common dolphin (Delphinus delphis) and harbor porpoise (Phocoena phocoena) are frequently observed in the area. Cetaceans react to marine traffic either with short or long-term behavioural changes. However behaviour budgets are directly related to an animal's energy budget, thus, changes in their behaviour pattern, even a short-term reaction, result in energy depletion for that individual. These individual effects can eventually contribute to long-term concerns for the population. Through this study we intend to differentiate the effect of marine vessel presence on the behaviour of Cetaceans in the Istanbul Strait. However the information on the marine vessel presence alone, by no means, can explain the dimension of its effect. Therefore the effect of different type of vessels, their densities, speed and routes on the dolphin reaction were analysed under seasons and sections. We were also interested in determining if the marine vessel pressure could have detrimental long-term effects such as increased energy expenditures. As such, not only the reactions of dolphins towards different vessels, their distance and densities were analysed but also behavioural transitions were investigated through the development of Markov chains. Moreover, residency patterns of photographed bottlenose dolphins were also analysed to deepen the understanding on the socio-dynamic structure of the population. This study aims to provide insights into the importance of delineating MPAs according to their critical habitat features by combining behavioural data with locations of high dolphin concentration and dense marine traffic. Moreover, identifying the residency patterns and social structure of these dolphins serves as a tool on the delimitation of critical habitats. Therefore a photo-identification study of bottlenose dolphins was also conducted throughout the study. A total of 439 sampling period were carried out. The Istanbul Strait as a whole serves as a critical habitat for all three species of Cetaceans throughout the year. When we specify the critical habitats under seasons, south section serves as a critical habitat for bottlenose dolphins for whole year however particular attention should be given during summer, autumn and winter. While, harbour porpoise possesses a small size of critical habitat in the south section for summer, there was no critical habitat documented for common dolphins in the south section. Middle and middle-north section serves as a critical habitat for all three species. While it is important during spring and summer for bottlenose and common dolphins, it carries an all year importance, particularly during spring and winter, for harbour porpoise. North section serves a critical habitat for all three species as well. While bottlenose dolphins and harbour porpoise possess critical habitats in the area during spring, summer and winter, it is important for common dolphins only for spring and summer. Cetacean sightings were high, with more than 60% chance of spotting dolphins, for all seasons except autumn. It drops to around 30% in autumn for all sections but south. In autumn, high density of fishing vessels was observed throughout the strait. In addition, middle and middle-north section which has the highest marine vessel concentration had the least Cetacean sightings. The reason for these drops can be the long term avoidance strategy to avoid the high density of fishing vessels and marine vessels in the area. Therefore the decline on Cetacean sighting might already be a long term reaction of dolphins towards marine vessel presence through area avoidance. Moreover, even though diving was significantly increased on the impact chain for bottlenose dolphins and common dolphin, the control and impact budget of Cetaceans in the Istanbul Strait was not different from each other. Therefore dolphins in the strait compensate the effect of marine vessels by avoiding surface active behaviour and increasing their diving intervals whereas harbour porpoise were actively avoiding the vessel present area. Highest negative reactions were recorded for high speed ferries, high speed boats and ferries while the magnitude of negative reaction was highest if the distance between vessels and group was less than 100 m. Also increasing density of vessels was resulted in less surface-active behaviour. Resting and socialising behaviour of Cetaceans in the strait was rare throughout the year. As there is no previous data, the comparison of current situation is impossible. However as it was pointed out in the previous studies, socialising and resting behaviour were the first behaviours, that would be affected from the marine vessel presence. Therefore the reason behind the few sightings of resting and socialising can be the long term effect of marine vessels and Cetaceans in the area is either reacted by displacing those behaviours somewhere else in Marmara and/or Black sea or engaging with those behaviours at night when the traffic density was comparably low. Lastly, it was found that the bottlenose dolphins in the Istanbul Strait have a heterogeneous community and the network was highly connected and has many direct and indirect connections between individuals. Even within the small sample analysed, certain individuals serve key positions and their presence may be vital to maintain the cohesion of the community. Continuous presence of the same dolphins throughout the research period shows the existence of a stable but yet mostly unknown and complex population of bottlenose dolphins. In conclusion, this study delineate the critical habitats in the Istanbul Strait for all three species in details and provides the base on the understanding of residency patterns and social structure of and is meant to serve as a tool for the development of conservation strategies and establishment of protected areas.
Benzer Tezler
- İstanbul Boğazı'ndaki eğlence yerlerinden kaynaklanan çevresel gürültünün yönetimi?Bir pilot proje örneği: İstanbul Boğazı'nda online gürültü izleme sistemi
Controlling environmental noise caused by entertaintment places in Istanbul Bosphorus-A pilot project example: Online noise monitoring system in Istanbul Bosphorus
AHMET ŞANSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL TORÖZ
- İstanbul Boğazı'ndaki Kara Midye (Mytilus galloprovincialis lamarck, 1819)'nin avcılığı ve biyometrisi üzerine bir araştırma
A Study on catch and the biometric characters of the mediterranean mussel (Mytilus galloprovincialis lamarck,1819) of Bosphorus
NACİYE ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Su Ürünleriİstanbul ÜniversitesiSu Ürünleri Avlama Teknolojisi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TOMRİS BÖK
- Poyraz kalesi restorasyon projesi
Restoration project of Poyraz fort
YEŞİM YAŞA
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL KUTGÜN EYÜPGİLLER
- İstanbul boğaz köprülerinin gelirlerinin tahmin edilmesi
Estimating the revenues of istanbul bosphorus bridges
MAHMUT GÜVEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
İnşaat Mühendisliğiİskenderun Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER FARUK CANSIZ
- Risk assesment studies on crude oil transport through bosphorus
Boğazdan geçen ham petrol tankerleri üzerine bir risk değerlendirme çalışması
GÜLNUR TUMBAT
Yüksek Lisans
İngilizce
1999
Çevre MühendisliğiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı