Kentsel kıyı alanlarının yeniden canlandırılması: İstanbul Limanı'na ilişkin bir öneri
The revitalization of urban waterfront: A proposal for İstanbul Harbor
- Tez No: 381881
- Danışmanlar: PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Şehircilik ve Bölge Planlama, Architecture, Landscape Architecture, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 225
Özet
Tarih boyunca kıyılar, yerleşim yeri olarak seçilmesi, kentleşmenin gelişmesi, sanayinin yerleşmesi, sosyal yaşam alanı olarak kullanılması gibi konularında hep öncelikli olmuştur. Suyun taşıdığı önem doğrultusunda kıyılar sosyal, ekonomik, estetik ve reskreasyonel fırsatlar sağlamışlardır. Bu fırsatlar kıyı kentlerini her zaman olumlu yönde etkilemişlerdir. Sanayi Devri'ne gelindiğinde kent merkezindeki kıyılar fabrikalar ve nakliye hizmetleri veren yük limanları tarafından kullanılmaya başlanmıştır. 1960'lı yıllardan sonra çeşitli teknolojik ilerlemeler ve ulaşım sistemlerinin gelişmesi ile birlikte sanayi ve liman alanları kent merkezlerindeki kıyılardan taşınmışlardır. Bu dönemde işlevini yitirmiş ve çürümeye terk edilmiş kentsel kıyıların yeniden değerlendirilerek canlandırılması kavramları ortaya çıkmıştır. Amerika ve Avrupa'nın öncü olduğu sanayi sonrası kıyıların yeniden canlandırılması, kentlerde olumlu etkilerini göstermiştir. Kentsel kıyı alanlarının yeniden ele alınması konusu Türkiye'de 1970'li yıllarda başlamıştır. İstanbul'da kent merkezinde yer alan ve Galata Rıhtımı ve Salıpazarı Rıhtımı'nın birleşmesiyle oluşan İstanbul Limanı, 1986 yılına kadar işlevini korumaktaydı. 1986 yılında limanın yük gemilerine, 1988 yılında ise TIR girişlerine kapatılması ile birlikte işlevini yitirmiştir; ancak İstanbul Limanı'nın 1994 yılında yolcu gemilerine hizmet vermeye başlamasıyla alan kente ve kentli kullanımına açılamamıştır. Bu tez çalışmasında kentsel kıyıların tarihsel süreç içinde geçirdiği dönüşüm ve gelişimler, yeniden canlandırılan dünya örnekleri ve çalışma alanı olan İstanbul Limanı'nın yer aldığı Karaköy kıyısının tarihi araştırılarak, İstanbul Limanı için kente, kent kıyısına ve kentliye kazandırılabilecek bir tasarım yaklaşımının kriterlerini belirleyerek bir proje önerisi sunmak amaçlanmıştır. Tezin amacı doğrultusunda kentsel kıyıların 1960-2013 yılları arasında dünyada ve Türkiye'de yapılan akademik çalışmalar literatür taraması kapsamında araştırılmış ve irdelenmiştir. izlenen yöntemler ve önem verilen konuların anlaşılabilmesi için Sanayi Devri sonrası bozulan kentsel kıyıların yeniden canlandırılmasına ilişkin dünya örnekleri araştırılmış ve incelenmiştir. Çalışmanın odak alanı olan İstanbul Limanı'nın kamusal kullanım amaçlı yeniden canlandırılması için bir öneri geliştirilirken çalışma alanı ve içinde yer aldığı Karaköy kıyı bölgesinin fiziksel ve sosyal veri analizleri yapılmış ve değerlendirilmiştir. Bu tez çalışması 5 ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm olan Giriş bölümünde tezin amacı, kapsamı ve yöntemi detaylı olarak anlatılmaktadır. İkinci bölüm“Kıyı Kavramı ve Kıyılarda Kullanımın Tarihçesi”başlığı altında ilerlemektedir. Bu bölümde ilk olarak tez çalışmasına ışık tutacak bir literatür araştırması yapılmıştır. Bu literatür araştırmansın kapsamı kentsel kıyıların Sanayi Devri'nden sonra yeniden değerlendirilmeye alınması ve canlandırılmaya başlanması ile birlikte 1960'larda başlayan akademik çalışmalardan oluşmaktadır. Akademik çalışmaların on yıllık dönemler halinde incelenmesi sonucu sürekli değişen ve gelişen bir sistemin parçaları olduğu görülmüştür. Dünyada akademik çalışmalar ve eleştiriler ışığında sürekli kendini yenileyen ve geliştiren tasarımlar ortaya çıkmıştır. Daha sonra kıyı ve kentsel kıyı kavramlarının tanımları, kuralları ve sınırları bilinmeden yapılan incelemeler ve araştırmalar yetersiz ve eksik kalacağından kıyı kavramı, kıyı biçimleri ve kentsel kıyı kavramlarının tanımları araştırılarak tez çalışması sisteminin bir parçası olarak kullanılmışlardır. Bu bölümde son olarak kıyı kentlerinin oluşumu ve yerini kentsel kıyılara bırakışının tarihsel süreci ve gelişimi incelenmiştir. Yerleşme dönemi ile kıyı kentlerinin oluştuğu, kıyı kentlerinin gelişip büyüyerek liman kentleri haline geldiği, liman alanlarının sanayiyi beslemesiyle kıyıların önemli sanayi bölgelerine dönüştüğü ve sanayinin kıyılardan taşınmasıyla kıyıların çürümeye terk edilmiş kent parçaları halini aldığı süreç anlatılmıştır. Çürümeye terk edilen sanayi sonrası kıyıların yenileme ve yeniden canlandırıma çalışmalarında izlenilen yöntemler ve sonuçları hakkında da araştırmalar yapılmıştır. Üçüncü bölüm olan“Kentsel Kıyıların Yeniden Canlandırılması ve Dünya Örnekleri”nde ilk olarak kentsel kıyıların yeniden canlandırılması konusu ele alınmıştır. Sanayi Devri'nden sonra fabrika ve liman atıkları ile çürümeye terk edilmiş olan kıyı alanlarının kentsel dönüşüm kavramının alt kategorilerinden biri olan yeniden canlandırma yöntemi ile nasıl tekrar kente ve kentliye kazandırıldığı araştırılmaktadır. Bu aşamada ayrıca, kentsel kıyıların kente ekonomik, sosyal, kültürel ve fiziksel getirilerinin olmasını sağlamak için yeniden canlandırılması gerektiği irdelenmektedir ve kentsel kıyılar yeniden canlandırılırken izlenilen yöntemlerin neler olduğu sorgulanmaktadır. Bu bölümde ikinci olarak, Amerika, Avrupa, Asya ve Avusturalya kıtalarında bulunan, geçmiş ya da mevcutta sanayi ve/veya liman işlevi görmüş olan; ancak zamanla işlevlerini yitirmiş ya da kentten kopmuş oldukları için yeniden canlandırılmasına karar verilmiş 5 proje incelenmiştir. Projelerin her biri, proje alanının konumu ve tarihçesi, projelerin yapılma amacı, tasarımı ve uygulanması başlıkları altında incelenmiş, analiz edilmiş ve bu tez çalışmasının odak alanı olan İstanbul Limanı kapsamında örnek oluşturabilecek özellikleri değerlendirilmiştir. Proje alanlarının geçmişteki kullanımı incelenirken alanların tarihlerini anlatan kaynaklar araştırılmış ve alanların ilk yerleşimlerinden yeniden canlandırma aşamalarına kadar uzanan süreçleri ele alınmıştır. Proje alanlarının yakın çevre kullanımları projelerin konumlarıyla birlikte güncel kaynaklardan araştırılarak elde edilmiş ve proje alanlarıyla olan ilişkileri göz önünde bulundurulmuştur. Proje alanlarının geçmişlerinden yeniden canlandırma süreçlerine kadar olan kısım irdelendikten sonra projenin tasarım süreci ve uygulanması tasarım ve uygulama firmaları ve ilgili devlet kurumlarının görüş ve değerlendirmeleri doğrultusunda değerlendirilmiştir. Bu değerlendirilmeler sonucunda tasarımlar üç ana başlık (geçmiş kullanımı, yakın çevre kullanımı ve yeniden canlandırma projesinde yer alan fonksiyonlar) altında incelenmiştir. Dördüncü bölümde bu tez çalışmasının odak alanı olan, Karaköy kıyısında bulunan ve Galata Rıhtımı ve Salıpazarı Rıhtımı'ndan oluşan İstanbul Limanı için bir yeniden canlandırma önerisi geliştirilmiştir. İstanbul Limanı'nın kamusal bir kullanımla yeniden canlandırılması ve kente ve kentliye kazandırılabilmesi adına sağlıklı ve tutarlı bir proje önerisi oluşturulması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda öncelikle Karaköy kıyılarının tarihsel gelişimi ele alınmıştır, daha sonra İstanbul Limanı'nın ve içinde bulunduğu Karaköy kıyı bölgesinin fiziksel ve sosyal veri analizleri oluşturularak incelenmiş ve çeşitli ön çalışmalar yapılmıştır. Daha sonra çalışma alanının kuzeydeki parçası olan Salıpazarı Rıhtımı için yapılmış tasarım projeleri incelenmiştir. Yine bu bölümde İstanbul Limanı'nın yeniden canlandırılması gereğinin nedenleri açıklanmış ve bu araştırma, analiz ve incelemeler sonucunda bir sentez olarak ortaya çıkan İstanbul Limanı'nın yeniden canlandırma önerisi, dördüncü bölümün son çalışması olarak yer almıştır. Beşinci bölüm olan son bölümde, tüm tez çalışmasının değerlendirmesi yapılarak çalışma alanı olan İstanbul Limanı için hazırlanmış olan kamusal bir kullanımla yeniden canlandırma önerisinin kente ve kentliye katkılarından söz edilmiştir. Bu alanın kamusal bir açık alana dönüştürülerek yeniden canlandırılmasının kente, kent kıyısına ve kentliye sosyal, kültürel, tarihi, estetik ve ekonomik faydalar sağlayacağı vurgulanmıştır.
Özet (Çeviri)
Throughout history, waterfronts have been a preferred site for settlement, development of urbanization, settlement of industry, and for use as a social habitat. Due to the importance of water, waterfronts have provided social, economic, aesthetic and recreational opportunities which have had a positive effect on their related cities. In the Industrial Era, waterfronts in the city centre had begun being used by factories and ports offering transportation services. After the 1960's, with various advances in technology and developments in transportation systems, industrial areas and ports have moved from waterfronts in the city centres. Meanwhile, the concept of the revitalization through revaluation of dysfunctional and abandoned urban waterfronts has been introduced. The United States and Europe having been pioneers, the revitalization of post-industrial waterfronts have projected positively on the cities. The issue of the revaluation of urban waterfront areas in Turkey has begun in the 1970's. The Port of Istanbul which is located in the city centre and is composed of the Galata and Salıpazarı quays had remained functional until 1986. It has lost its function as it was gradually closed to freighters in 1986 and TIR entries in 1988, and is still today closed to the city and public use as it began to service cruise ships in 1994. This thesis study aims to present a project proposal by researching the development and transformations of urban waterfronts throughout history, revitalised world examples and the history of the Karaköy waterfront which includes the study area, the Port of Istanbul, and by determining the criteria of a design approach that will reintegrate the Port of Istanbul into the city, the urban waterfront and the citizens. Pursuant to the aim of the thesis, a literature review of the academic studies between 1960 and 2013 both in Turkey and the rest of the world has been conducted. In order to fully understand the methods and prominent topics, world examples regarding the revitalization of the degenerated urban waterfronts after the Industrial Era have been researched and studied. While developing a proposition for the regeneration of the Port of Istanbul, the main focus of the thesis, for public use, physical and social data analyses of the study area and the Karaköy waterfront of which it is a part of, have been made and evaluated. This thesis study is composed of 5 main sections. The Introduction which is the first section, thoroughly explains the purpose, context and method of the thesis. The second section proceeds under the heading“The Concept of the Waterfront and the History of the Use of Waterfronts”. First of all, a literature review has been made in this section to pave the way for the thesis. This literature review covers the academic studies that have begun in the 1960's with the revaluation and revitalization of urban waterfronts after the Industrial Era. After the analysis of the academic studies as decades, it has been observed that they are pieces of a system that is constantly undergoing change and development. Through academic studies and criticism regenerative designs have formed all over the world. Since examinations and research without definitions, rules or boundaries would be inadequate, the concept of the waterfront, forms of waterfronts and their definitions have been researched and integrated into the thesis study. Finally in this section, the historical course and progress of the formation of waterfront cities and their development into urban waterfronts have been studied. The process of the formation of waterfront cities with the settlement era, their development and growth into port cities, and then with port areas nourishing the industry, their development into prominent industrial areas, and finally, their abandonment as the industry recedes from the waterfronts, has been told. Moreover, research regarding the methods and their results of regenerative studies on abandoned, post-industrial waterfronts has also been included. The third section, 'The Revitalization of Urban Waterfronts and World Examples' first of all discusses the revitalization of urban waterfronts. It studies how the waterfront areas that have been abandoned in factory and port wastes after the Industrial Era are regenerated for the city's and citizen's use by means of the revitalization method which is a subcategory of the urban renewal concept. In this stage, to ensure economic, social, cultural and physical gains, the necessity of revitalization and its methods are analysed. Secondly in this section, 5 projects across America, Europe, Asia and Australia of past or recent industrial areas and/or ports that no longer function as such which have been decided to be revitalized have been studied. Each of these projects have been viewed and analysed in terms of location and historical background of the project field, aim, design and application of the project, and their features which are exemplary for the Port of Istanbul which is the main focus of this thesis have been evaluated. As the past uses of the project areas are examined, sources on the history of the areas have been researched, the complete process from their very first settlements to their revitalization being taken into account. The near surroundings of the project areas along with project locations have been acquired through research from contemporary sources, having taken their relations to the project areas into consideration. After studying the project areas from their past onto their revitalization process, the design process and application of the project has been evaluated with respect to the views and assessments of the design and application companies, and the related public institutions. As a result of these evaluations, the designs have been studied under the following three main categories: past use, near surrounding use and functions in the revitalization project. In the fourth section, a revitalization proposition has been developed for the Port of Istanbul which is located on the Karaköy waterfront, is composed of the Galata and Salıpazarı quays and is the focal area of this thesis study. The constitution of a healthy and consistent project proposition has been intended for the revitalization of the Port of Istanbul through public use and its integration with the city and its citizens. Therefore, first the historical development of the Karaköy waterfronts have been covered, then the physical and social data analyses of the Port of Istanbul and the Karaköy waterfront that contains it have been formed, reviewed and preliminary studies have been made. Afterwards, the design projects for the northern part of the study area which is the Salıpazarı quay have been examined. Furthermore, the reasons behind the necessity of the revitalization of the Port of Istanbul has been explained, and the revitalization proposition of the Port of Istanbul which is a synthesis of this research, these analyses and examinations, has been the final study of the fourth section. In the fifth and final section, by an overall evaluation of the thesis study, the contributions of the suggestion of revitalization by public use, prepared for the study area, the Port of Istanbul, to both the city and its citizens have been mentioned. It has been emphasized that the revitalization of this area through the its conversion into a public open space will socially, culturally, historically, aesthetically and economically benefit the city, the waterfront area and the citizens.
Benzer Tezler
- Kıyı alanlarının (waterfronts) dönüşümü üzerine bir sürdürülebilirlik analizi: Haydarpaşa örneği
Sustainability analysis on the transformation of waterfronts: The case of Haydarpasa
FATİH KOCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiGayrimenkul Geliştirme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞEVKİYE ŞENCE TÜRK
- Kıyı dolgu alanlarının kullanım biçimi açısından değerlendirilmesi: İstanbul tarihi yarımada örneği
Evaluation of urban use in coastal land fill areas: İstanbul historical peninsula case
ŞENAY ŞAŞKO
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET OCAKÇI
- Kentsel kıyı alanlarında kıyıya kamu erişimini sağlama ölçütleri 'Bakırköy, Yeşilköy-Yeşilyurt Kentsel Kıyı Bölgesi Örneğinde'
Criteria to ensure public access to waterfront in urban waterfronts 'The Case Of Bakırköy, Yeşilköy-Yeşilyurt Urban Waterfront Zone'
MAHİ CEYLAN YARDIMCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Şehircilik ve Bölge PlanlamaYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYFER YAZGAN
- Kıyı bölgelerinin yeniden canlandırılması, Haydarpaşa Limanı ve çevresi örnek alanı
The reanimation of coastal areas; as an effective model: Haydarpasa port and its hinterland
YASİN ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
ÖĞR. GÖR. ÇİĞDEM DEMİREL
- Kıyı alanlarında kentsel dönüşüm çalışmaları ve İstanbul örneği
Urban regeneration studies on waterfronts and İstanbul case study
DİLŞAT DOĞAN