Sıfat çözümlemesi için yeni bir ölçüt denemesi
An approach to a new criterion for adjective analysis
- Tez No: 396057
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET AKÇATAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Sıfat, Varlık, Sınıflama, Kip, Adjective, Being, Classification, Mood
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Uşak Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 127
Özet
'sıfat', dilbilgisel ve hatta dilbilimsel bir kategori olmadan önce, temelde, varlık bilimsel ve bilgi bilimsel bir kategoridir. Nitekim, 'sıfat', dilbilim ve Türkçe'nin dilbilgisi içindeki işleyişini, varlık bilim ve bilgi bilim bağlamında sahip olduğu özelliklere borçludur. Bu sebeple, sıfat çözümlemesi için, onun varlık bilimsel ve bilgi bilimsel özellikleri temele alınarak oluşturulması gereken bir çözümleme ölçütü kullanılmalıdır. Bu çalışmada, böyle bir çözümleme ölçütü oluşturulmuştur. Çalışmada hedeflenen ölçüt için, sıfatlar, öncelikle, varlıkların mantık biliminde kullanılan özellikleri temelinde sınıflanmıştır. Buna göre, 'sıfat' cinsi, ilişkide olduğu varlığı 'genelleştiren' ve 'tekilleştiren' sıfatlar olmak üzere iki türe ayrılmıştır. 'sıfat'ın alt-türleri bu ayrım temelinde oluşturulmuştur. Ardından, sıfatlar, ilişkide oldukları fenomenlere göre sahip oldukları kipler bakımından değerlendirilmiş ve ölçüt çok boyutlu bir hale gelmiştir. Buna göre sıfatların, ilişkide oldukları, gösterdikleri varlıklara göre 'zorunlu' olma veya 'olası/seçimli' olma olasılıklarına göre 'varlığa göre kip' bakımından ve ilişkide oldukları varlıkları gösterdikleri insanlara göre 'zorunlu' olma veya 'olası/seçimli' olma olasılıklarına göre 'insana göre kip' bakımından sahip olabilecekleri özellikleri çözümleme ölçütüne alınmıştır. Böylelikle, sınıflama içinde bir türe, varlığa göre bir kipe ve insana göre bir kipe sahip oldukları tespit edilen sıfatların çözümlemesi için üç boyutlu bir çözümleme ölçütü oluşturulmuştur. Ardından, bu çözümleme ölçütünün işlerliği, ortaya çıkan her bir sıfat kalıbına uygun üçer örnek verilerek gösterilmiştir. Sonuç olarak, bu çalışma, bugüne kadar kullanılagelen biçim temelli, izlenimci ve tek boyutlu çözümleme ölçütlerinin yerine, işlev temelli, mantıksal, varlık bilimsel, bilgi bilimsel ve üç boyutlu bir çözümleme ölçütü önermektedir.
Özet (Çeviri)
'adjective', fundamentally, is an ontological and epistemological category before than it is a grammatical and even linguistic category. Indeed, it owe its working in linguistics and Turkish Grammar to its characteristics in the context of ontology and epistemology. Therefore, for adjective analysis, there must be used a criterion for analysis which must be formed based upon adjective's ontological and epistemological characteristics. In this study, such a criterion for analysis was formed. For this aim, adjectives, firstly, were classified based upon the beings' characteristics which are used in the logic. Accordingly, 'adjective', as a genus, was separated two species as of the adjectives which generalise the being that relate and the adjectives which singularise the being that relate. The sub-species of adjective were formed based on this separation. After that, adjectives were interpreted in terms of the moods that it had in accordance with the phenomenons which it relates; and the criterion became multi-dimensional. Accordingly, the characteristics of adjectives which can have in terms of 'mood for being' and 'mood for human', respectively, obligation and possibility/selectivity for being and obligation and possibility/selectivity for human, were taken into the criterion for analysis. Thus, there was formed a three-dimensional criterion for adjectival analysis in which an adjecive have an order in classification, a mood for being which it relates, and a mood for human which it shows the being that relates. After that, the effectiveness of this criterion for analysis was demonstrated exemplifing three example for adjective patterns which are shaped. Consequently, this study propose a functional based, logical, ontological, epistemological and three-dimensional criterion for analysis in substitution for formal based, impressionistic and one-dimensional criterion for analysis which was used until today.
Benzer Tezler
- A microanalytic investigation of vocabulary revisions in young learner EFL classrooms
Çocuklara yabancı dil öğretimi sınıflarında yapılan kelime tekrarlarının mikro-analitik bir incelemesi
GÜLCE KALAYCI
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HATİCE ERGÜL
- Türkçe tümcelerin yüklem odaklı anlam ve dilbilgisi çözümlemesi
Grammatical and semantic analysis of turkish sentence based on predicate
İLKNUR DÖNMEZ
Doktora
Türkçe
2016
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EŞREF ADALI
- 汉语后缀'者''家'与土耳其语'-ci'对比研究
Çincedeki Sonekler 'zhe','jia' İle Türkiye Türkçesindeki '-ci' Ekinin Karşılaştırılması Üzerine Bir Çalışma
SEMİNE İMGE AZERTÜRK
- Family in politically conservative discourse: A corpus based analysis in the frame of appraisal theory
Muhafazakarlık söyleminde aile: Değerlendirme kuramıyla derlem temelli bir inceleme
YASEMİN YALÇİN ÇAKMAK
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
İngiliz Dili ve EdebiyatıMersin Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYGÜL UÇAR
- Sanatın iyileştirme ve sağaltıcı etkisi üzerine bir inceleme
Art improvement and retailer an investigation on the effect
GAMZE KONYALIOĞLU
