Lise ve dengi okul öğretmenlerinde meslekte tükenmişliğe etki eden faktörler
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 41372
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞEFİK UYSAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1995
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 248
Özet
Tükenmişlik (burnout); enerji, güç ya da kaynakların aşırı talepler yoluyla azalması, tükenmesi anlamına gelen, bireyler ve örgütler açısından oldukça önemli bir fenomendir. Bu araştırma ile tükenmişlik ve lise öğretmenleriyle ilgili çeşitli değişkenler (cinsiyet, yaş, medeni durum, branş, hizmet süresi, görev yapılan yerin sosyo-ekonomik düzeyi, aylık aile geliri, çocuk sahibi olup olmama, çalışılan kurumun genel lise ya da mesleki-teknik lise olması vb.) arasındaki ilişkilerin araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak da, önce“tükenmişlik”kavramı ile ilgili bazı kuramsal bilgiler verildikten sonra, literatürden elde edilen bilgiler ışığında, tükenmişliğin saptanmasında kullanılan MBI (Maslach Burnout Invertory) Ed-Formu'nun şimdiki araştırma kapsamı içinde ne denli geçerliği ve güvenirliği olan bir ölçme aracı olduğu sınanmıştır. Araştırma kapsamına, 1993-1994 öğretim yılında İzmir İli metropolitan alan ve metropolitan alan dışında bulunan genel lise ve mesleki-teknik liselerde hizmet veren öğretmen evreninden,“oranlı küme örnekleme”yöntemi ile seçilen 600 öğretmenin alınması planlanmış, ancak uygulama sonucunda veriler toplam 551 kişiden elde edilmiştir. Araştırmanın verileri,“Maslach Tükenmişlik Envanteri (MBI) Ed Formu”, öğretmenlerin iş arkadaşlarına uygulanan MBI Ed Formu'nun üçüncü şahsa göre düzenlenmiş formu ve“Kişisel Bilgi Toplama Formu”kullanılarak sağlanmıştır. Formların uygulanmaları 1993-1994 öğretim yılı Şubat-Mart-Nisan ayları içinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada yanıtlanması beklenilen,“lise ve dengi okul öğretmenlerinde meslekte tükenmişliğe etki edebileceği düşünülen cinsiyet, yaş, medeni durum, branş, hizmet süresi, görev yapılan kurumun bulunduğu yerin sosyo-ekonomikda mesleki-teknik lise olması vb. faktörlerle, tükenmişlik puanlan arasındaki ilişkiler nelerdir? sorusunun yanıtına uygun olarak, bilgisayar yardımıyla elde edilen sonuçlar tablolaştırılmiştır. Verilerin analizinde, yüzde dağılımları, aritmetik ortalamalar, standart sapmalar saptanmış, uygun olan yerlerde t testi, varyans analizi, faktör analizi, yorumlamada katkı sağlaması amacıyla da çoklu regresyon analizleri uygulanmıştır. MBI Ed-Formu'nun güvenirliği ile ilgili olarak, altölçeklerin Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları hesaplanmış (EE)-Duygusal Tükenme altölçeği için.74 (DP)-Duyarsızlaşma altölçeği için.75 ve (PA)-Bireysel Başarı altölçeği için de.77 sonuçları elde edilmiştir. MBI Ed-Formu'nun geçerliği ile ilgili olarak, birlikte geçerlik (convergent Validity)tekniği kullanılmış, öğretmenlerin kendilerin MBI Ed-Formu maddelerine verdikleri yanıtlarla, yakın iş arkadaşlarının denek olan öğretmeni değerlendirerek MBI Ed-Formu maddelerine verdikleri yanıtlar karşılaştırılmıştır. Her iki grubun MBI altölçek puan ortalamaları arasında, her üç altölçek ile ilgili olarak anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır. Araştırma verilerinin değerlendirilmesi sonucunda elde edilen bazı anlamlı bulgular şu şekilde özetlenebilir: l)Örnekleme giren 551 öğretmenin Maslach Tükenmişlik Envanteri Ed-Formu'ndan aldıkları genel tükenmişlik puanlan aritmetik ortalamaları, (EE)-Duygusal Tükenme altölçeği için 1 7.04, (DP)-Duyarsızlaşma altölçeği için 3.42 ve (PA)-Bireysel Basan altölçeği için 38.00'dir. 2)Öğretmenlerin, MBI Ed-Formu'ndan aldıkları tükenmişlik puanları aritmetik ortalamaları farkının, her üç altölçek içinde anlamlı düzeyde bulunduğu değişkenler; mesleğin gereklerini yerine getirmedeki verimlilik, geleceğe ilişkin düşünceler, meslektaş desteği ve aile desteği değişkenleridir.3)Öğretmenlerin MBI Ed-Formu'ndan aldıkları tükenmişlik puanlan aritmetik ortalamaları farkının, her üç alt ölçek içinde anlamlı düzeyde bulunmadığı değişkenler ise, çalışılan genel lisenin metropol alanda olması ya da olmaması, medeni durum, çocuk sayısı, branş, sınıflardaki ortalama öğrenci sayısı, öğretmenlerin sosyo-ekonomik düzeyi, aylık gelir, mesleği isteyerek seçip seçmeme durumu, mesleğin toplumda hakettiği yeri bulup bulmaması, mesleki gelişime katkıda bulunacak bir çalışmanın olup olmaması durumu gibi değişkenlerdir. 4)Yine, tükenmişlik puanları aritmetik ortalamaları farkının anlamlı düzeyde olmasına bağlı olarak, MBI Ed-Formu'nun bazı altölçekleriyle ilgili olan diğer değişkenler ve ilgili oldukları altölçekler ise şunlardır: Öğretmenlerin çalışmış oldukları teknik liselerin metropol alan içinde olup olmaması, yaş, çocuk sahibi olup olmama, hizmet süresi, hâlen çalışılan kurumdaki hizmet süresi, çalışma ortamından memnun olup olmama, mevcut eğitim sisteminden memnuniyet durumu değişkenlerine bağlı olarak, alınan tükenmişlik puanları aritmetik ortalamaları arasındaki farkın anlamlı düzeyde olduğu MBI altölçekleri, (EE)-Duygusal Tükenme ve (DP)-Duyarsızlaşma'dır. Öğretmenlerin çalışmış oldukları kurumların genel lise ya da mesleki-teknik lise olması, metropol alan içindeki kurumlarda bulunan öğretmenlerin genel lise ya da mesleki-teknik lisede çalışıyor olmaları değişkenlerine bağlı olarak alınan tükenmişlik puanlan aritmetik ortalamaları arasındaki farkın anlamlı düzeyde olduğu altölçek ise, (DP)-Duyarsızlaşma altölçeğidir. Metropol alan dışı kurumlarda çalışan öğretmenlerin, genel lise ya da mesleki-teknik lisede çalışmaları, çalışılan kurumun bulunduğu sosyo-ekonomik düzey, cinsiyet, öğretmenlerin mesleki gelecekleri konsundaki görüşleri, mevcut eğitim sisteminden memnun olmama nedenleri gibi değişkenlere göre alınan tükenmişlik puanları aritmetik ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olduğu altölçek (EE)-Duygusal Tükenme altölçeği olarak görülmektedir.(DP)-Duyarsızlaşma ve (PA)-Bireysel Başarı altölçekleri için, tükenmişlik puanları aritmetik ortalamaları arası farkın anlamlı bulunduğu ilgili değişken yalnızca ”öğretmenlik mesleğini yapıyor olmadaki en önemli neden" olarak belirlenmiştir. Mesleğin uygunluk derecesi ve üstlerden takdir görüp görmeme değişkenlerine bağlı olarak alınan tükenmişlik puanlan aritmetik ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olduğu diğer iki altölçek ise (EE)-Duygusal Tükenme ve (PA)-Bireysel Başarı altölçekleridir. Araştırmanın sonucunda, özetlenen bu bulguların ışığında; tükenmişlik açısından öğretmenlik mesleğine ilişkin bazı önlemlerin alınmasını içeren, genel yorum ve sonuçlara gidilmiş ve önerilerde bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Burnout, a phenomenon that is of interest for both individuals and organizations, is characterized by decreasing of energy, power and resources in the presence of excessive demands. The purpose of the study was to investigate the correlation of burnout of high school teachers to some variables related to teachers' characteristics. Among the variables are gender age, marital status, the subject taught, duration of service, socio-economic level of the work place, amount of salary of the teacher having children and type of school that the teacher is working for. In order to obtain the necessary information several steps were followed. First, theoretical explanation about“burnout”is presented. Secondly, MBI-Ed-Form (Maslach Burnout Inventory) which is used to measure burnout is tested for its validity and reliability in the context of the present study. The sample of the study consisted of the high school teachers working in general and technical high schools both in and outside the metropolitan area of izmir. Originally, the number of the subjects were planned to be 600, but the data was collected from a total of 551 teachers. The“ratio cluster technique”was used in this study. The data for this study was collected through the use of three measurements: MBl-Ed Form, MBI Ed Form adjusted for the third persons' perceptions and the Personal Information Form. The data were collected in the academic year 1993-1994, during the months of February, March and April. The results regarding the correlations of several variables to the burnout of teachers found by the use of computer were tabulated.In the analysis of data, percentapes, means and standart deviations have been found. Also t-test, analysis of variance, factor analysis, and multiple regression was used to identify the influence of the teachers' characteristics on burnout. The reliability of MBI-Ed Form was examined by Cronbach alpha coefficients. The alpha coefficients found for the subscales are as follows: the Emotional exhaustion subscale.74; the Depersonalization subscale.75; and the Personal Achievement subscale.77. Test of convergent validity showed MBI-Ed Form to be consistent for both teachers and their colleagues. Namely, the difference between the mean scores of subscales in each group was found to be nonsignificant. The results of the study can be summarized as follows: 1 )The caleulated mean scores of the subscales of MBI Ed Form for the sample of 551 teachers is 17.04 for the (EE); 3.42 for the (DP) and 38.00 for (PA). 2)The mean scores of the subscales were significantly different on variables such as the productivity of the teacher; future perspectives, support of the colleagues and family support. 3)The variables that were not significant on the mean scores of the subscales were the location of the high school, marital status, the number of the children in the family, the subject taught; the number of the students in the classroom, socio-economic level of the teachers, the amount of salary of the teachers, the willingness of choosing teaching as a career, the society's recognition of teaching as a career, teachers' contribution to the field. 4)The order variables that were significantly related to the subscales of the MBI-Ed Form are as follows: The variables such as the location of thetechnical high schools (whether it is in or outside the Metropolitan area of İzmir); age of the teacher, having a child, duration of the service, duration of service in the current institution, the level of satisfaction with the work-atmosphere, and the level of satisfaction with educational system are significantly related to two subscales of MBI-Ed: EE and DP. The type of highschool (whether it is general or technical) is significantly related to the subscale DP. The type of highschool that the teacher is working for outside the metropolitan area, the socio-economic level of the institution the teacher is working for, gender, teachers*' future perspectives regarding their careers, satisfaction with the current educational system are among the variables that are significantly related to the subscale EE. The nature of the reason for teaching is the. only variable that is significantly different in terms of mean scores of two subscales DP and PA. Perceiving teaching as“right for oneself”and acknowledgement from the superiors are the two variables found to be significantly related to the subscales EE and PA. At the end of this study some preventive implications regarding burnout of high schol teachers are suggested.
Benzer Tezler
- Din öğretiminde öğretmen yetiştirme
Başlık çevirisi yok
HABİP GÜMÜŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Eğitim ve ÖğretimHarran ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ŞÜKRÜ KEYİFLİ
- Samsun il merkezindeki lise ve dengi okullarda çalışan öğretmenlerin ilk yardım konusundaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi
Determination of information levels about first aid of the teachers working at high schools and correspondants at Samsun city
ÜLVİYE GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
HemşirelikOndokuz Mayıs ÜniversitesiHalk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YILDIZ PEKŞEN
- Stajyer öğretmenlerin formal ve informal sosyalizasyon süreçleri (Iğdır ili örneği)
Formal and informal socilaziation process of novice teachers
CUMHUR PARLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MEHMET ŞEREN
- Ergenlik dönemi problemleri ile anne-baba tutumları arasındaki ilişki
Başlık çevirisi yok
ŞEBNEM YÜCEDAĞ
- 12-18 yaş grubu öğrenci voleybolcuların başarılarını etkileyen bazı faktörler üzerine bir araştırma
Başlık çevirisi yok
NİLGÜN IŞILAR ERTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
1988
SporGazi ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ORHAN ARSLAN