Erken Demir Çağında Doğu Anadolu ile Transkafkasya arasında gelişen kültürel ilişkiler
Cultural connection between eastern Anatolia and Transaucasia in the early iron age
- Tez No: 43428
- Danışmanlar: PROF.DR. ENGİN ÖZGEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1995
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 383
Özet
ÖZET Erken Demir Çağına tarihlendirilen Sos m. katmana ait seramik malzeme ve bu temelde tarihlemeleri yapılıp sınıflandırılan yüzey araştırmalarına ilişkin buluntular, orijinal malzemeyi teşkil etmektedir. Yine Erken Demir Çağına tarihlendirilen Pulur mezarlarına ait seramik kaplar ve madeni eserlerin de yardımıyla Karaz, Pulur ve Güzelova kazılarından arta kalan yayınlanmış bir grup seramik kap kaçağın Erken Demir Çağına ait olabileceği iddia edilmiştir. Söz konusu malzemeler, raporlarda sadece çizim, fotoğraf ve kısa tanıtımlarıyla verilmişler; dolayısıyla bu çalışmaya dahil edilen Karaz, Pulur ve Güzelova' nın adı geçen malzeme grubu, adeta orijinal malzeme gibi, yeniden ele alınmış ve ük kez tarafımızdan çok yönlü incelenmiştir. Burada üzerinde çalışılan tüm arkeolojik eserlerle, Transkafkasya Erken Demir Çağı kültürleri arasında kurulabilen bağlar, temel tespitlerden biridir. Sos III. katmanda ele geçen siyah yüzlü keskin profilli çanak ve kaseler, ağız kenarları yivlerle ve/ veya kazıma yöntemi uygulanarak içi taranmış üçgenlerle ve çeşitli geometrik şekillerle bezenmiş türlü şekillerdeki kaplar, gerek yapım teknikleri, gerekse şekilleri itibariyle, Transkafkasya Erken Demir Çağı merkezlerinde kendilerine yakın analojiler bulabilmiştir. Pulur mezarlarına ait madeni eserlerin ise, yalnızca Transkafkasya1 da değil, aynı zamanda Hazar'ın kuzey ve doğusundaki bölgelerde de paralelleri tespit edilmiştir. Bu bağlamda üzerinde çalışılan malzeme, Transkafkasya' da Tunç Çağlarının, yerini Demir Çağlarına terkettiği dönemin ifadesi olan İ.ö. 12. yüzyıl civarına tarihlendirilebilmiştir. Filolojik araştırmalardan çıkarılan neticelerden biri, î.ö. 12. yüzyılın ortalarında Âsur kayıtlarına yansıyan Dayaeni krallığının, kabaca Erzurum bölgesine lokalize edilebilmesidir. Dayaeni'nin Kuzeydoğu Anadolu tarihine doğuşu, I. Tukulti-Ninurta (î.ö. 1244-1208) üe I. Tiglatpileser (l.ö. 1115- 1077) arasında uzanan ve araştırma alanımıza ilişkin yazılı kaynakların tamamen sustuğu yaklaşık 100 yıllık bir sürenin sonunu karşılamaktadır. Bu süre, Kuzey Kafkasya'da meydana gelen halk hareketlerinin, Batı İran Erken Demir Çağı göçlerinin ve ayrıca Deniz Kavimleri olayının, Yakın Doğu' da neden oldukları İÜşiddetli kargaşanın da geliştiği dönemle eş zamanlıdır. Dolayısıyla, Asur kaynaklarının kesintiye uğradığı bir dönem olan, yaklaşık 100 yıllık bu zaman süreci, bu çalışmada, Doğu Anadolu'nun yüksek yaylasında Tunç Çağlarının Demir Çağlarına dönüşündeki bir ara dönem, bir geç/ş evresi olarak teklif edilmektedir. Bu çalışmada ele alınan arkeolojik belgeler, Kuzeydoğu Anadolu'nun, Erken Demir Çağında Transkafkasya ile yoğun kültürel ilişkilerine işaret etmektedir. Bir taraftan Erzurum bölgesine, diğer taraftan Karadeniz sahilleri üzerinden, Artvin, Ordu ve bu yolla Alaca Höyük'e kadar ulaşan Kolhidik tipli baltalar ve diğer silahlar, muhtemelen ticari münasebetler vasıtasıyla yayılma takibetmiş olmalıdırlar. Artvin-Sazakkale buluntularının da işaret ettiği gibi bu eserler, sadece nakil yoluyla (ithal) bölgeye girmiş değil, fakat aynı zamanda muhtemelen bölgede üretilmiş de olabilirler. Gerek bu madeni eserler, gerekse Sos, Karaz, Pulur ve Güzelova'ya ait seramik malzeme üzerinde tespit edilebilen kimi yerel özellikler, Transkafkasya' daki benzerlerinden bu ölçüde ayrılmalarını gerektirmiştir. Diğer yandan, arkeolojik malzeme kaynakları tamamen kurganlardan ibaret olan Transkafkasya, yerleşme yerlerinin nitelikleri bakımından da araştırma alanımızdan ayrılmaktadır. Dolayısıyla, tespit etmek gerekir ki, Pulur mezar mimarisinde ve ölü gömme geleneklerinde, seramik ve madeni eserler üzerindeki Kafkasya etküerine rağmen, Erken Demir Çağmda Doğu Anadolu, Transkafkasya kültürünün ayrılmaz bir parçası olmamış, fakat Transkafkasya'dan gelen etkilere açık kalmış, etkileşim sürecinde ise yerli bir kültür sentezini oluşturabilmiştir. iv
Özet (Çeviri)
ABSTRACT This study has been developed towards the aspects of archaeology and philology. In archaeological studies, ceramic remmants concerning Sos höyük III. layer dating Early Iron Age as well as archaeological materials found by ourselves as the result of surveys conducted by us in Norteastern Anatolia have constituted original items. In addition to this one set of ceremic and metallic articles which were found in excavations of Karaz, Pulur and Güzelova mounds, as if they were original materials, have been redefined, redated, reclassified and reassessed. Through these archaeological articles which have been collated as above similarities and differences to and between material evidence pertaining to Transcaucasia Early Iron Age cultures have been revealed. In philological studies however narrations about Eastern Anatolia in written sources written by Salmanasar I, Tukulti- Ninurta I, Tiglathpileser I and Salmanasar III, who were Assyrian kings, have been included in the evaluation. According to the written sources, ethnical and political structure, historical geography and matters remated with the starting date of Iron Age in Eastern Anatolia have been individually and separately examined. Accordingly, in the Early Iron Age Eastern Anatolia had not been an integral part of Transcaucasia cultures, but had been open to effects coming from Transcaucasia in the course of interaction, however. Eastern Anatolia had preserved their indigenous cultural characteristics specific to the region.
Benzer Tezler
- Doğu Anadolu ve Kafkasya'daki son Tunç Çağı Erken Demir Çağı dikilitaşları
Obeliks, tombstone eastern Anatolia and Caucasus Late Bronze Period-Early Iron Period
DENİZ MELTEM DAŞDAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
ArkeolojiDokuz Eylül ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERGÜN LAFLI
- Erken Demir Çağında Doğu Trakya'nın kültürel dinamikleri ve Anadolu-Balkan ilişkileri
Cultural dynamics of Eastern Thrace and Anatolian-Balkan relations in the Early Iron Age
MURAT UMUT DOĞAN
Doktora
Türkçe
2023
ArkeolojiDokuz Eylül ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ KAZIM ÖZ
PROF. DR. ENGİN BEKSAÇ
- Larisa (Buruncuk) Akropolü'nü çevreleyen geç arkaik surlar
The late archaic acropolis circuit of Larisa (Buruncuk)
ERTUNÇ DENKTAŞ
Doktora
Türkçe
2024
Arkeolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEJAT TURGUT SANER
PROF. DR. CHRİSTİNE BRUNS ÖZGAN
- Erken Demir Çağı'nda Doğu Ege'de pişmiş toprak figürin üretimi
Production of terracotta figurines in the Eastern Aegean during the Early Iron Age
ELİF DİLAN ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
ArkeolojiManisa Celal Bayar ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÖZDE ŞAKAR
- Doğu Anadolu'da Kalkolitik Çağdan Demir Çağına kadar sosyo-politik gelişmeler
From the Chalcolithic Age to Iron Age socio-political developments in Eastern Anatolia region
ABDULSABUR ŞIĞVA