Dört silindirli içten yanmalı bir motorda titreşim izolasyonu
Vibration isolation of a four cylinder internal combustion engine
- Tez No: 455391
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. HİKMET ARSLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Makine Mühendisliği, Mechanical Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Otomotiv Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 131
Özet
İnsanlar ilk çağlardan beri uçmayı hayal etmiştir. Bu isteği gerçekleştirmesi çok yakın zamanlara kadar gerçekleşememiştir. Wright kardeşlerle başlayan insanın uçma sevdası günümüzde çok ileri seviyelere ulaşmıştır. Artık kıtalararası mesafeler dahi kısa sürelerde kat edilir hale gelmiştir. Uçağın icadı taşımacılık sektöründe çığır açmıştır. Çağımızın en büyük icadı olan içten yanmalı motor uzak mesafelerin kısalmasını mümkün hale getirmiş, insanlara çok büyük bir dolaşım serbestliği kazandırmıştır. Buhar makinasının icadıyla sanayinin büyük bir atılım yapmasına ve ilk defa seyahat kavramlarının oluşmasına olanak tanımış, içten yanmalı motorun icadı ise buhar makinasının getirdiği yenilikleri çok daha üst kademelere taşımıştır. Rudolf Diesel'in sıkıştırma ateşlemeli motoru bulması içten yanmalı motorların kullanılmadıkları alanlarda da kullanılmasına olanak tanımıştır. Sanayi kuruluşlarının kullandığı buhar makinası yerini sıkıştırma ateşlemeli motora bırakmıştır. Dünyanın en verimli içten yanmalı motoru olan sıkıştırma ateşlemeli motor yıllar içerisinde daha da geliştirilerek trenlerden askeri taşıtlara kadar birçok aracın güç kaynağı olmuştur. Tarım makinaları dizel motora geçmiş ve bir anlamda tarımda da bir devrim gerçekleşmiştir. Dizel motor birçok alanda kullanılırken havacılık sektöründeki kullanımı diğer alanlara göre oldukça kısıtlıdır. Karayolu ve deniz yolu taşımacılığında pastanın büyük çoğunluğuna sahip olurken bu durum havacılıkta aynı değildir. Havacılık sektörünün istediği hafiflik şartını uzunca bir süre sağlayamamıştır. İkinci Dünya Savaşı'na kadar olan sürede içten yanmalı motorlar ve özellikle dizel motorlar havacılıkta yaygın olarak kullanılmaktaydı fakat gelişen teknoloji ve jet motorlarının hayatımıza girmesiyle yerlerini jet motorlarına bırakmışlardır. Günümüzde bu durum değişmektedir. Gelişen teknoloji hem hafif hem verimli hem de daha güçlü dizel motorlar yapılabilmesine olanak tanımaktadır. Bu sayede dizel motorlar küçük ve sportif amaçlı havacılık uygulamalarında kullanılabilmektedir. Yine de havacılık sektörünü domine edebilmeyi başardığı söylenemez. Fakat gelişen teknoloji gelecekte buna imkan tanıyacaktır. Bu çalışma kapsamında dünyanın en önemli icadı olan ve yeni bir çağ başlatan dizel motorun havacılıkta kullanılması incelenmiştir. Dizel motorları, ister kara taşıtında ister hava taşıtında kullanılsın kuzenleri benzin motorlarına göre daha titreşimli çalışmaktadırlar. Bu sebeple motorun yapmış olduğu titreşim konforsuzluğa ve hatta taşıtın zarar görmesine sebebiyet verebilmektedir. Motor kaynaklı titreşimlerin taşıta geçmesi önlenmelidir. Motorun en büyük titreşim kaynağı ise içindeki hareketli parçaların dengesizliği ve yanma olayıdır. Bu amaçla bir çok farklı yöntem geliştirilmiştir. En yaygın uygulama dengeleme milleri kullanılarak bu dengesizlik kuvvetleri sönümlenmeye çalışılmasıdır. Yine her motorda olan krank miline karşı ağırlık eklemek başka bir çözümdür. Havacılık uygulamalarında ağırlık çok önemli bir kısıt olduğu için motoru ağırlaştırmak çok doğru bir seçenek değildir. Bu sebeple yapılan çalışmada motora ağırlık eklemeden doğru motor takozu parametrelerinin belirlenmesiyle titreşimlerin taşıta geçmesi önlenmeye çalışılmıştır. Motor takozları bir motor için belki de en önemli parçalardır. Motor takozları taşıta motor kaynaklı titreşimlerin geçmesini önlediği gibi taşıt kaynaklı titreşimlerinde motora geçmesini önler. Aynı zamanda motorun ağırlığını taşırlar. Motor takozu parametrelerin seçimi çok önemlidir. Çünkü yanlış parametre seçimi motorun çalışma esnasında rezonansa girmesine, nominal pozisyonunda durmamasına ve çalışma şartlarında konforsuzluğa sebep olabilir. Bu çalışma kapsamında geliştirilecek olan bir havacılık dizel motorunda bunların önlenmesine çalışılmıştır. Bunu sağlamak için önce motorun hareket denklemleri çıkarılmıştır. Titreşimleri azaltmak için belirlenen yöntem motorun en büyük doğal frekansının belirli bir değerden küçük tutulmasıdır. Bunun için takoz parametreleri optimize edilerek uygun sonuçlara ulaşılmıştır. Bu çalışma kapsamında yapılan motor takozu optimizasyon yöntemi anlatılırsa, önce motorun hareket denklemleri çıkarılmıştır. Motor altı serbestlik dereceli olarak modellenmiştir. Hareket denklemleri elde edilirken Lagrange yöntemi kullanılmıştır. Lagrange yöntemiyle yüksek serbestlik dereceli sistemlerin hareket denklemlerinin çıkarılması daha kolaydır. Bu tarz problemlerin çözümü için birden fazla yöntem mevcuttur. Bu çalışma kapsamında analitik çözüm metodu kullanılmıştır. Elde edilen denklemler bir özdeğer problemi haline getirilip çözülmüştür. Bunun için elde edilmiş ikinci mertebeden altı adet diferansiyel denklem parametre değişimiyle birinci mertebeden on iki adet denkleme dönüştürülmüştür. Bu denklemlerden elde edilen kompleks özdeğerler sayesinde denklem takımı çözülmüştür. Elde edilen denklemlerin doğruluğunun teyidi amacıyla denklemler sayısal metotla aynı başlangıç koşullarıyla çözülerek karşılaştırılmıştır. İki farklı metodun da çözümlerinin aynı olduğu gözlemlenmiştir. Bu denklemlerden elde edilen özdeğerler yay sabitleri ve sönüm değerleri değiştirilerek optimize edilmiştir. Optimizasyon için hedef ve kısıt fonksiyonlar belirlenmiştir. Özdeğerler belirlenmiş bir değerin altında tutulmaya çalışılmıştır. Bu sayede motorun çalışma koşullarındaki tahrik kuvvetlerinin etkisinin azaltılması amaçlanmıştır. Optimizasyon adımında farklı senaryolar belirlenip bu senaryolara göre yay katsayıları ve sönüm değerleri elde edilmiştir. Senaryolar belirlenirken takozların hem hedef ve kısıt fonksiyonları değiştirilerek hem de takozlar arası eşitlikler göz önünde bulundurularak belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar kendi aralarında karşılaştırılarak en uygun olan senaryo seçilmiştir. Bu senaryoda elde edilen sonuçlara motorun hesaplanan kütlesel dengesizlik kuvvetleri etkitilerek sistemin davranışı incelenmiştir. Sistemin davranışının istenilen seviyede olduğu görülmüştür. Sistemin genliklerinin motorun çalışma koşullarında makul düzeyde kaldığı görülmüş ve yapılan optimizasyon sonucunda elde edilen yay katsayılarının ve sönüm değerlerinin bu motor için optimum sonuçlar olduğu görülmüştür. Son adım olarak da denklemlerin hassasiyet analizi yapılmıştır. Bu sayede hangi parametrenin sonuçlara ne kadar etki ettiği görülmek istenmiştir. Elde edilen motor takozu parametreleriyle ilk prototiplerin yapılıp test sonuçlarının alınmasıyla motor takozlarının doğruluğu teyit edilecektir. Test sonuçlarına göre olası düzeltmeler yapıldıktan sonra bu motor takozları ürüne dönüşebilecektir.
Özet (Çeviri)
People had dreamt flying since first ages. They cannot realize that dream until recently. Flying passion, which had started with Wright Brothers, has reached very advanced level today. Intercontinental distances become to wend shorter time. Invention of airplane marked an era at transport sector. The internal combustion engine, which the most important invention of our era, make longer distances at a shorter time possible. It gave a big circulation freedom to people. Invention of steam machine made a step forward for industry and it allowed being born vacation concept. The invention of internal combustion engine made a major step forward for industry in contrast to innovations of steam machine. Rudolf Diesel's invention of compression ignition internal combustion engine opens new areas which hadn't used engine as major powertrain for internal combustion engines. The steam machine which had been used by indutrial enterprises replaced with compression ignition engine. Compression ignition engine which is the most efficient internal combustion engine had been developped for years, so they made the major powertrain of trains, military vehicles, ships, agricultural vehicles, etc. Agricultural vehicles had changed their powertrain to diesel engine, and this situation made an agricultural revolution in a sense. Diesel engine is used by lots of different areas, using diesel engine in aviation sector is very limited in comparison to other sectors. In railway and motorway transportation, the diesel engine has the largest usage rate; however, in the airway transportation the diesel engine has not the same situation. The diesel engine has not fulfilled. The lightness condition of avation sector for long years. Until Second World War, the internal combustion engine spesicifically diesel engine was used to use widely in aviation, but after the new developments and advances of jet engines, the internal combustion engines replaced with jet engines in aviation. Nowadays, that situation has begun to change. Advancements at the technology enable to build lighter, more efficient and more powerfull diesel engines. Thus, small and sportive planes can use diesel engines. However, diesel engines has not dominated the aviation market. Improving technology will help the diesel engine to dominate. Nowadays, lots of airplane manufacturer has started to use internal combustion engines for their planes. Especially diesel engine's popularity is increasing in aviation industry slightly. Interest of aviation is getting more and more. So, the diesel engine has a chance to dominate small plane market. The better fuel efficiency of the diesel engines will be made first choise of the people who has interest on aviation and plane manufacturers. In this thesis, usage of the diesel engine which is the most important invention of the world and marked an era at aviation will be examined. Diesel engines which are used in marine and land applications operate with more vibratory in contrast to their cousins gasoline engines. For this reason, vibration caused by engine can cause discomfort and xxii even damage to vehicle. The vibrations caused by engine should be avoid to transfer to vehicle. The biggest source of engine vibration is inertia moments from moving parts inside the engine and combustion. Lots of solution are developped for this case. The most common solution is using balance shafts for cancelling this vibrotary forces. Another solution is adding counterweights to crankshaft. This solution be used almost every engine. The lightness is one of the most important concern in aviation applications. Because of that situation adding mass to engine isn't a solution. In this thesis, the vibrations will be tried to avoid to transfer to vehicle with identification of right engine mount parameters. Engine mounts may be the most important parts of the engine. Engine mounts provide to not transfer vibrations which caused by engine to vehicle and not transfer to vibrations which caused by vehicle to the engine. Also, engine mounts carry the weight of the engine. So, identification of the right parameters of the engine mounts is very important. Because, identification of the wrong parameters may cause resonances at operating, lie at nonnominal position, and discomfort. In this thesis, catastrophic consequences of the vibration are tried to avoid. To provide this, parameters of the engine mounts will be optimized. The method which is used to decrease vibrations is the maximum natural frequency of the engine keep smaller than specific value. To provide this, the parameters of the engine mounts were optimized. So, the proper values were reached. The engine mount optimization in this thesis is explained briefly, the equations of motion of the engine were calculated firstly. The engine was modelled as rigid body has six degree of freedom. Lagrange method was used for calculating equations of motion. Lagrange method make calculating equations of motions of systems has high degree of freedom easier. For the solution of that type problems, there are several methods. In this thesis, analytical solution method was preferred. The equations of motions which were calculated were converted to an eigenvalue problem and solved. Thus, six number calculated second order differential equations were convert to twelve number first order differential equations via replacing parameters. Eigenvalues of the equations were calculated. The equations of motion were solved via calculated complex eigenvalues. For verifying the rightness of the equations which were calculated, equations were solved via numerical method with same initial conditions. After that, two solutions were compared with each othercand were observed. The analytical and numerical solutions were identical. The eigenvalues which were calculated from the engine's equations of motion were optimized via changing stiffness and damping coefficients. The eigenvalues were tried to keep under a boundary. So, effect of excitation forces were caused by operation of engine decreased. For optimizaton, target and penalty functions were identified. In optimization process, different scenarios were identified so stiffness and damping coefficients of the engine mounts were calculated with these scenarios. In identification of scenarios phase, target and penalty functions were changed. Also the equalities of engine mounts were evaluated. The results which were calculated were compared with each other. After that, the most suitable solution of optimization was choose. The calculated unbalance forces of the engine were applied to the choosen optimization result. The behaviour of the system was examined. After examination, the behaviour of the system was observed at desired level. The amplitudes of the system were observed at reasonable level when the engine operating. So, the calculated stiffness and damping coefficients from optimization are observed as the optimum values for that engine. Finally, a sensivity analysis was done for the equations of motion. Thus, which parameters has impact on the results was observed. The first prototypes will be constructing with optimized engine mount parameters. After that, the validation tests will be run on engine. So, the engine mount parameters will be validated. The possible corrections for the engine mounts may be considered according to test results. Finally, the engine mounts will be transformed from prototype to product.
Benzer Tezler
- Optimization design parameter of dual mass flywheel coupled with a non-linear elastic path
Lineer olmayan elastik yol ile çalışan çift kütleli volan tasarım parametreleri optimizasyonu
GÖKAY KARAKUŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Makine Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OSMAN TAHA ŞEN
- Dört silindirli dört zamanlı bir dizel motorunun dinamik modeli ve titreşimlerinin incelenmesi
Dynamic model of a four-cylinder four-stroke diesel engine and investigation of its vibrations
HAMİT SOLMAZ
Doktora
Türkçe
2014
Makine MühendisliğiGazi ÜniversitesiMakine Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİT KARABULUT
- Dynamic investigation of diesel engine gear train system under fluctuated torque excitation
Dizel motor zamanlama dişli sistemi dinamiğinin salınımlı tork etkisi altında incelenmesi
OSMAN SUBAŞI
Yüksek Lisans
İngilizce
2017
Makine Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OSMAN AKIN KUTLAR
- Dizel motorlarında çift kütleli volan kullanımı ve ilk çalıştırma gürültüsüne etkilerinin incelenmesi
Application of dual mass flywheel to diesel engines and its effects on start up noise
YASİN USLUGİL
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Makine Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN ERTUĞRUL ARSLAN
- İçten yanmalı bir motorda hidrojenle zenginleştirilmiş metanol-benzin karışımlarının performans ve emisyona etkisinin deneysel incelenmesi
Experi̇mental investigation of performance and emissions of hydrogen-enriched metanol-gasoline blends in internal combustion engines
MURAT TAŞTAN