Burdur Müzesi'nde bulunan halılar, heybeler ve yastık yüzleri
Carpets, scenes and pillow surfaces in the Burdur Museum
- Tez No: 472117
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. ASLI SAĞIROĞLU ARSLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Sanat Tarihi, Crafts, Art History
- Anahtar Kelimeler: Halı, Heybe, Yastık Yüzü, Motif, Carpet, Packsack, Pillowcase, Motif
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
Orta Asya'da göçebe kavimler arasında doğup gelişen halı sanatı daha sonra yerleşik medeniyetlere de yayılmış ve zamanla büyük bir gelişme göstererek günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. İlk zamanlarda çadırları kaplamak, çadır içlerini odalara ayırmak için duvar olarak kullanmak ve gıda malzemelerini saklamak gibi ihtiyaçlar nedeniyle üretilen halılar zamanla estetik bir boyut da kazanmaya başlamıştır. Halı sanatının dünyaya Türkler tarafından yayıldığı düşünülmektedir. Dünyada bilinen ilk halının Orta Asya'da Hun Türklerine ait pazırık kurganından çıkarılan pazırık halısı olması da bu durumu destekler niteliktedir. Halı yapımı bize atalardan kalma bir sanat ve kültür kimliği olarak yansımıştır. 1071 Malazgirt Zaferiyle birlikte Türklerin Anadolu topraklarına gelmeleri halı sanatının bu coğrafyalara yayılmaya başlamasına öncülük etmiştir. Dokumacılık 11.yy'dan başlayarak özellikle Büyük Selçuklu Türkleriyle birlikte Batı Asya'ya ve İran'a gelmiştir; ama ne yazık ki o dönemlerde üretilen dokuma ürünlerinden bizlere hiçbir eser kalmamıştır. Ancak Konya Aleaddin ve Beyşehir Eşrefoğlu camilerinde 13.yy'a ait Anadolu Selçuklu Dönem'inden kalma birkaç halı elimize geçmiştir. Arap istilaları ve Haçlı Seferleri yoluyla halı sanatı Avrupa'ya yayılmaya başlamıştır. Avrupalılar Anadolu tezgahlarına halı yapılması için sipariş vermişlerdir. 15.yy da Avrupalı Ressamların yaptığı bazı tablolarında bu halılar dikkat çekmektedir. Hatta bu halıların en çok çizildiği ressamın adı ile tanınan tipleri vardır. Holbein tipi halılar ve Lotto halıları bunlardan bazılarıdır. 16. yy'da halı sanatı kendi içerisinde oldukça büyük bir gelişme göstermiştir. Anadolu insanı çeşitli yörelerde kendilerine ait teknik ve motifler ile halı dokumuştur. Bunlar arasında Bergama, Uşak, Gördes, Hereke, Kula ve Ladik halıları sayılabilir. Bu halılar kendilerine özgü teknik, motif ve kompozisyonları ile birbirlerinden ayrılırlar. Halı motiflerinin oluşumu ve anlamları dokunan ilk halıya kadar dayanır. Halıyı dokuyan kişi kendi duygu ve düşüncelerini halıya aktarmak için çeşitli desen ve motifler üretir. Halı Sanatı hem fonksiyonel hem de estetik olması dolayısıyla ayrıca önem ve değere sahiptir. Tezimizin amacı sanata Türkler tarafından kazandırılan halı dokumacılığının tarihi süreç içerisindeki gelişimini özetleyerek teknik ve motif özelliklerinin değişimini ve yakın tarihe kadar dokunan halılara yansımalarını belirlemektir. Burdur Arkeoloji Müzesinde bulunan halılar genellikle XIX.yy ile XX.yy'a tarihlendirilmektedir. Çalışmamızda 25 adedi divanlık, yolluk ve taban halısı, 10 adedi heybe, 16 adedi ise yastık yüzünden oluşan 51 adet halı dokuma ürünü teknik, desen ve kompozisyon yönleri ile incelenmiştir. Bu dokuma ürünlerinin çoğunluğu Burdur ve çevresinden olmakla birlikte, Kayseri(Yahyalı), Nevşehir, Avanos ve Ladik yörelerine ait halılar da mevcuttur. Çalışmamız, konu ile ilgili yayınların ve verilerin toplanması ile müzede eserlerin incelenmesi ve belgelenmesi olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Tezin arazi çalışması müzenin deposunda gerçekleştirilmiştir. Halılar depodan müzenin bahçesine çıkarılarak incelenmiş, dm2'ye düşen düğüm sayıları belirlenmiş ve detaylı fotoğrafları çekilmiştir. Kataloğa alınan halıların analizlerinde; cinsleri, boyutları, teknikleri, dm2 'ye düşen düğüm sayıları, motif, renk ve kompozisyon özellikleri tanıtılmış ve farklı yörelere ait olan halıların benzerlik ve farklılıkları belirtilmiştir.
Özet (Çeviri)
Having emerged and developed among the nomadic tribes of the Central Asia, carpet weaving later spread through the settled populations, and progressing in time, maintained into our days. Initially used for covering the tents and dividing the inner space into room units, and as storage for the food, carpets gained artistic aspects in time. Carpet weaving is thought to have been spread by the Turks. The fact that the first known carpet was found in the Kurgan of Pazyryk, which belongs to Hun Turks of Central Asia, supports the theory. Carpet represents an ancestral art and cultural identitity on our part. Turks' flow into Anatolia following the Manzikert Victory in 1071 brought the art of carpet into the new land. Carpet weaving was introduced to Western Asia and Iran in the 11th century heavily by Seljukid Turks. Unfortunately we have no piece from that period yet. Luckily a few 13th century carpets from the mosques of Alaaddin (Konya) and Eşrefoğlu (Beyşehir) have survived. The art began to spread to Europe with Arab invasions and the Crusades. Europeans commissioned carpets to be weaved on Anatolian looms. Some 15th century European paintings had such carpets on their scenery. They were even labeled as to the name of the painter who employed them most, like Holbein-type and Lotto-type carpets. 16th century saw a remarkable progress in carpet art. Anatolian people weaved with various techniques, compositions and motifs peculiar to regions like Bergama, Uşak, Gördes, Hereke, Kula and Ladik. Even the first carpet had motifs that convey a meaning. The weaver creates designs and motifs to transmit her feelings and thoughts. Carpet art has a distinct significance and value thanks to the fact that it has both function and aesthetic. The purpose of our thesis is to summarize the development of carpet weaving and to establish the changes in techniqes and motifs, and the effects of those changes on carpets woven until recent times. Carpets kept in the storage of Burdur Archaeological Museum are largely dated to the 19th and 20th centuries. In our work totally 51 products are studied concerning their technical, design and compositional aspects, 25 of which rugs for sofas, walkways and floors, 10 of them packsacks, and 16 pillowcases. While many of those are from Burdur and its close vicinity, there are examples also fromKayseri(Yahyalı), Nevşehir, Avanos and Ladik. Our work was conducted in two phases as collecting data from related publications and studying and documenting the Museum collection. The material work was carried out in the Museum storage. Carpets were studied on the frontyard, the numbers of knots per dm2 measured and photographed in detail. Introduced in analyses of the catalogued carpets are their types, sizes, techniques, numbers of knots per dm2, aspects of motifs, colors and compositions, and similarities and differences between carpets from different regions.
Benzer Tezler
- Sivas yöresi halıları (19.yüzyıla kadar)
Sivas region carpets (Until 19th century)
SUZAN BAYRAKTAROĞLU
Doktora
Türkçe
2023
Sanat TarihiAnkara ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RÜSTEM BOZER
- Burdur Müzesi'nde bulunan Anadolu Selçuklu Dönemi sikkeleri
Anatolian Seljuk Period coins in Burdur Museum
MERVE YAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sanat TarihiUşak Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜNNUR AYDOĞDU
- Burdur Müzesi'nde bulunan Alper Erdem'den müsadere edilmiş Pontos ve Paphlagonia sikkeleri
Pontos and Paphlagonia coins confiscated from Alper Erdem in Burdur Museum
CANER RENDE
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
ArkeolojiBurdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞÜKRÜ ÖZÜDOĞRU
- Burdur Müzesi'nde bulunan Demir Çağ ok uçları
Iron Age arrowheads from the Burdur Museum
KEREM ÖNSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
ArkeolojiAnadolu ÜniversitesiKlasik Arkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BEKİR SITKI ALPTEKİN ORANSAY
- Roma İmparatorluk Dönemi'nde Sagalassos ve Territoriumu'nda bulunan mezar sunakları: Tipoloji ve işlev
Funerary altars found in Sagalassos and Territorium in the Roman Imperial Period: Typology and function
İLKNUR ÜNSEL GÜMÜŞTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
ArkeolojiSüleyman Demirel ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT FIRAT