İmamiyye Şiası'nda Ahbarilik
The Akhbariyya in Imami Shi'ism
- Tez No: 51125
- Danışmanlar: PROF.DR. E. RUHİ FIĞLALI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1996
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 393
Özet
ÖZET Şii düşünce târihinin iki önemli kolundan birisini teşkil eden ahbâriliğin, târihî bakımdan, usûlîlikten çok daha önce ortaya çıktığı dikkati çekmektedir. 260/874 yılındaki onikinci imam'ın gaybetinden sonra, Şîî toplumunda kontrolü eline geçiren bu okul, sadece imamların ahbânyla uğraşan bir hareket olması sebebiyle, dînin, ancak bu yolla anlaşılabileceğini ileri sürerek akla dayalı yorum ve disiplinlere hayat hakkı vermemiştir. Bu sebepten V/XI. asrın başlarına gelinceye kadar, İmâmî ulemânın büyük çoğunluğunun aklî istinbât ve tahlîl metodlannı reddettikleri, bilinen bir gerçektir. Bu dönemdeki ulemânın en önemli hedefi, oniki imamdan geldiği iddia edilen ahbârı doğru bir şekilde kaydedip doktrin ve uygulamada çıkan meselelere cevap olması için, bunların isnâdlannı tespit etmek ve karşılaşmış oldukları dînî problemlere bunlarla cevap vermekten ibaretti. Onikinci imamın uzayan gaybeti ve imamet doktrinindeki birtakım şüphelerin yanısıra, imamların ahbânndaki ihtilâf ve bunların yeni ortaya çıkan ihtiyaçlara cevap verememesi, bu selefî anlayışın zayıflamasına ve V/XI. asrın başından itibaren, kelâmı ve rasyonel fıkhî kaideleri esas alan usûlî anlayışın Şîî düşünceye hâkim olmasına yol açmıştır. Usûlîlik, bu târihten itibaren, Mu'tezile ve Ehl-i Sünnet'ten de istifâde etmek suretiyle, rmâmî fıkıh ve doktrinine getirmiş olduğu yorumlarla, Şîî düşüncesini zirveye taşımıştır. Sözkonusu dönemde, İmâmiyye içerisindeki varlığını çok silik bir şekilde sürdürmüş olan ahbârîlik, usûlî düşüncenin neredeyse aklı vahye tercîh eden tutumuna karşı bir reaksiyon olarak XI/XVII. yüzyılda tekrar ortaya çıkmış ve Şîî düşünceyi, ilk zamandaki bozulmamış şekline döndürmeyi kendisine gaye edinmiştir. Görüldüğü gibi, ahbârîliğin Safevîler döneminde tekrar ortaya çıkışının en önemli sebeplerinden birisi, usûlî düşüncenin aklî ilimlerde almış olduğu mesafedir. Bunun yanısıra, içinde bulunduğu sosyal ve siyâsî şartlarla da irtibatlı olan bu yeni dönem ahbârîliğinin en önemli hedefi, kendi tabirleriyle, usûlîliğin vahye değil akla öncelik veren tutumunun Şîî düşüncesine vermiş olduğu zararları bertaraf etmektir. Bunu gerçekleştirirken başvurduğu en önemli kaynak ise, imamların ahbândır. Bunun sonucu olarak, imamların ahbârı merkezli bir düşünceyi esas alan yeni dönem ahbârîleri icmâ, akıl, istishâb ve berâet-i asliyye gibi, usûlîler tarafından sonradan Şîî düşüncesine sokulduğuna inandıkları delillere karşı çıkmışlar ve bunların, imamlar ve onların ashabı tarafından ortaya konan yollatamamen çeliştiğini ifâde etmişlerdir. Netîcede onlar, Şîî düşüncesine sonradan girmiş olan bu (bid'at) unsurların bulunmadığı, ilk dönem ahbârîlerinin hâkim olduğu zamanı, imamlardan sonraki en ideal dönem olarak görmüşler ve ilk devirlerdeki bu ahbârî düşünceyi yeniden te'sis etmek için, büyük çaba sarfetmişlerdir. Ük dönemdeki ahbârîlikten, gerek içinde bulunduğu dönem ve şartlar ve gerekse sahip olduğu belirli görüşler bakımından, bazı konularda ayrılan yeni dönem ahbârîliği, XI/XVH. yüzyılın ortalarına doğru, Irakta te'sir göstermeye başladı ve Necef ve bölgedeki diğer ilim havzalarının ulemâsı tarafından büyük bir kabul gördü. Aynı yüzyılın ikinci yansında, İran'daki ulemânın hemen hemen hepsi, bu anlayışın savunucuları olmuşlardı. Netîcede ahbârîlik, XII/XVIII. yüzyılda, bütün Şîî medreselerinde üstünlüğü ele geçirmiş ve bu yüzyılın sonunda, usûlî düşüncenin tekrar ortaya çıkışına kadar, Şîî fıkıh ve düşüncesine hükmetmiştir. Sözkonusu dönemde, ahbârîliğin kalesi durumunda olan Bahreyn, diğer bölgelerde bu anlayışın tesiri yok olmasına rağmen, bugün bile bu özelliğini muhafaza etmektedir. XII/XVIII. yüzyılın ikinci yarısında, aklî ilimlerde ve özellikle fıkıh usûlündeki derin bilgisiyle temayüz etmiş Vahîd Behbehânî (ö. 1205/1790), ahbârî okulunu ortadan kaldırmada ve daha doğrusu, onu târih sahnesinden silmede başarılı olmuştur. Bu yüzden o, Şîî fıkhında, yeni rasyonel bir anlayışın kurucusu olarak kabul edilir. Müteakip yüzyılda, Şîî fıkhının Şeyh Ensârî (ö. 1281/1864) tarafından yeniden yapılandırılması, rasyonel Şîî düşüncesinde radikal bir değişmeye yol açmıştır ve bugün bile havza-yı ilmiyyelerde, bu anlayış ve onun temsilcileri hâkim durumdadır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT After the period of the Imams (ended 260/874), the traditionalist school gradually gained control over the whole Shi'i intellectual community, and totally suppressed the rational theological and legal tendencies which were based on reasoning. The overwhelming majority of Shi'i jurists during this period up to the early 5th/llth century, were adherents of this school of thought. They devoted their efforts to collecting, recording and preserving the traditions from the Imams. They were not sympathetic to rational arguments in religious matters, and condemned even those efforts which applied rational argument to religious questions in order to strengthen the Shi'i points of view. This school resembled, in its outlook, the Sunni school of traditionalists (Hashwiyya or Muqallida). Shortly, the ulama of this period restricted themselves to the transmission of traditions and refrained from theological debates. In the last decades of the 4th/10th and early 5th/l 1th centuries, the school of traditionalists was swept away by the teachings of al-Shaykh al-Mufid (d. 413/1022) and his disciple al-Sharif al-Murtadâ (d. 436/1044) through their numerous polemical works and harsh eriticim of principles of traditionalists, and their skillful emphasis on some unpopular theological opinions of the latter. Aspects of this severe controversy are recorded in some sources in which the traditionalists are referred to as the“akhbâriyya”and the rationalists as“usûliyya”. Around the middle of the 5th/llth century, Shaykh al-Tâifa (d. 460/1067) established a more moderate school by combining methods of rationalists with that of me traditionalists. After the decline of the traditionalist school, a small number of its adherents survived, here and there, in the later period, but they were not active and were, therefore, largely ignored by others. It was not until the beginning of the 1 lth/17th century that their school was revived by Muhammad Amîn al-Astarabadî (d. 1036/1626-1627), through his book al-Fawaid al-Madaniyya. The suitable ground for the revival of the akhbâriyya had gradually ben provided since early 10th/16th century. When this school reemerged in the early seventeenth century, it was as a radical movement dedicated to the return of the Shi'i community to what its proponents regarded as its pristine state. The new traditionalist school, which was now called by its other old name,“akhbârî”, was, like its predecessor, opposed to rational, analytical approaches tothe law and kalâm and adhered strictly to the outward, literal meanings of the traditions. This approach basically resembled the more radical wing of the early ahbârî school, which considered all traditions transmitted from the Imams as authentic. The akhbâris, therefore, maintain, against the usûlî position, that the most important source of law is the traditions of the Imams, while for the latter, the sources of law are the Qur'an, the Traditions, concensus of the community of the Shi'i jurists (ijma') and reason ('aql). For the akhbâriyya, only the first two sources are legitimate. Meanwhile, the akhbâris disagreed among themselves on a host of legal and doctrinal matters. The animosity between individual akhbâris at times surpassed that between akhbâris and usûlis. Therefore, they can be divided into two main groups as“moderates”and“conservatives”. Concernig the main difference between the two legal and intellectual tendencies of usûlî and akhbârî, it was the validity and invalidity of reason in connection with religious matters, although many other points of disagreement, mostly of the same type, existed at the same time. The akhbârî school found its way to Iraq in the fourth decade of the 1 lth/17th century and followed by most of the jurisconsults of Najaf and other Shi'i centers of learning in Iraq. In Iran the majority of the jurists of the provinces in the second half of the same century supported this tendency. This school of thought gained supremacy in all Shi'i centers of learning in the following century and held Shi'i law and thought in its grasp for several decedas until the second half of that century, when it again declined in the face of usûlî resurgence. Bahrain was the stronghold of this school during this period and has remained so up to the present, after the demise of akhbârism in Iran and Iraq. In the second half of the 12th/18th century, an outstanding jurist with a genius for rational argument and analysis succeeded in dismantling the influence of the akhbârî school and to oust it totally from the scene. This scholar was Wahid al- Bihbahânî (d. 1205/1790) who established a new rational school in Shi'i law. It must not be forgetton that the conditions for such a change had been, to some extent, facilitated by some akhbârî scholars like Yûsuf al-Bahrânî (d. 1 186/1772) in mid 12th/18th century. In the following century, the reconstruction of Shi'i jurisprudence by al-Shaykh al-Ansârî (d. 1281/1864) resulted in a radical change in the whole system of Shi'i thought.
Benzer Tezler
- İmamiyye Şîası'nda İhtilâfü'l-hadîs-takiyye ilişkisi (Şeyh et-tûsî'nin el-istibsâr'ı özelinde)
Iktilaf al-hadith – taqiyya relation in İmamah Shi'a (Specific to al-istibsar by Sheikh al-Tusi)
ZELİHA ÜLKÜHAN AYBAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Dinİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM KUTLUAY
- İmamiyye Şiası'nda imamet anlayışının doğuşu
The Rise of the idea of imamete in the imamite Shi'ism
ALİ AVCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. AHMET TURAN
- İmamiyye Şiası'nda sahabe anlayışı
The concept of sahabah in the believe of Şhia's İmamiyah
NİGAR BACAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
DinSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKERİYA GÜLER
- İmâyiyye Şîası'nda rec'at inancı
The doctrine of raj'a (return) in Imâmiyye Shi'ism
OSMAN ÇİÇEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ İŞCAN