Uygur halk mizahının önemli tipleri (Nesirdin Ependi, Seley Çakkan, Molla Zeydin, Hisam Kurban)
Uyghur folk humor important types(Nesi̇rdi̇n Ependi̇, Seley Çakkan, Molla Zeydi̇n, Hi̇sam Kurban)
- Tez No: 526654
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜNSAL YILMAZ YEŞİLDAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 178
Özet
Elinizdeki bu çalışmaya başlamadan önce, önemli mizah tipleri üzerinde yapılan çalışmaların daha çok Nasreddin Hoca üzerinde yoğun olduğu tespit edilmiştir. Türk sözlü kültürünün en tanınmış tiplerinden olan Nasreddin Hoca, Türkçenin konuşulduğu ve Türk kültürünün yaşatıldığı her coğrafi alanda bilinmekte onun fıkraları anlatılmaktadır. Uygur halkı arasında geniş şekilde yayılan fıkraların başkahramanı olan Nesirdin Ependi, Uygurların belleğinde; çalışkan, cesur, akıllı, iyi yürekli, şakacı, adil ve asil özellikleri kendisinde barındıran ebedî bir kahramandır. O yüzden akıllı, keskin fikirli Nesirdin Ependi'nin adını duyduğumuzda gülümseriz. Bazı bilim adamları Nesirdin Ependi'nin bir edebî karakter olduğunu söylüyor, bize göre Nesirdin Ependi, Nasreddin Hoca'nın ta kendisidir. Çünkü Nesirdin Ependi'nin doğum yeri, doğum zamanı ve mezarlığı ile bilgiler Nasreddin Hocan'nın doğum yeri gibi bilgilerle aynıdır. Üstelik fıkraları aynı özellik taşır. Sadece yılların geçişiyle Uygur halkı Nasreddin Hoca fıkralarına kendi fıkraları, kendi öykülerini ekleyerek bugünkü Nesirdin Ependi fıkralarını üretmiştir. O yüzden Nasreddin hoca fıkraları ve Nesirdin Ependi fıkralarında geçen olaylar aynı değildir. Uygur Halkı zengin bir sözlü kültür geleneğine sahiptir. Seley Çakkan ve Molla Zeydin, 19. yüzyılda XinJiang Uygur Özerk Bölgesi coğrafyasında yaşamış iki fıkra tipidir. Yetenekli birer söz ustası olan bu Uygur fıkra tiplerine ait fıkralar, içerik açısından aynı özelliği taşımaktadır. Seley Çakkan ve Molla Zeydin'e ait fıkralar, 19. yüzyıl Uygur Türkleri için; işgalci Çin-Mançu yönetimine, zulme, baskıya, sınıf farkına, eşitsizlik ve adaletsizliklere, angaryaya, sömürüye, asimilasyon politikalarına şiddetle karşı çıkmak gibi bir çeşit protesto özelliği taşırlar. Seley Çakkan ve Molla Zeydin, fıkraları vasıtasıyla dönemin siyasi, sosyo-ekonomik ve kültür ortamını gözler önüne sermektedir. Uygur halkının işgal döneminde maruz kaldığı sıkıntılara tercüman olan Seley Çakkan ve Molla Zeydin, onlara haklı mücadelelerinde moral kaynağı olmuştur. Bu sayede toplumsal bellekte yaşanılanlar kayda geçmiştir. Hisam Kurban, Uygur halk mizah sanatını devam ettiren, zenginleştiren ve yayan biri olarak Çağdaş Uygur Edebiyatında Nasrettin Hoca, Seley Çakkan ve Molla Zeydin gibi adından sürekli bahsedilen bir şahsiyete dönüşmüştür. 1982 yılından 1998 yılına kadar Mahmut Muhammet'in derleme çalışmaları sonucu Hisam ile ilgili altı kitap yayımlanır. Bu sayede, Hisam nükteleri XinJiang Uygur Özerk Bölgesi'nde halk arasında ve bilim camiasında tanınmıştır. Nesirdin Ependi, Seley Çakkan, Molla Zeydin ve Hisam Kurban fıkralarında; egemen sınıfın, Uygur toplumuna hukuksuz ve adaletsiz uygulamalarından duyulan rahatsızlık, gülmece unsurunun arkasında verilen ortak mesajlar aracılığıyla keskin ve mizahi bir üslupla dile getirilmiştir. Böylelikle Uygur halkının adeta sesi oldukları sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Before beginning the study, we have to state that there are many studies about the important humour characters and these studies centre on Nesirdin Ependi. Nesirdin Ependi is the most famous characters of türkish oral culture, whose jokes are told all over the türkish regions. Nesirdin Ependi is the main character of commonly shared jokes of the Uyghur Public. He is an immortal character in Uyghurs memory, who is hardworking, brave, intelligent, kind-heartet, humorist and altough he gives the rough edge of his tongue, he has a soft heart. Because of that, we smile when we hear the name of intelligent and shrewd Nesirdin Ependi. The Uyghur public have a very rich oral culture tradition. Seley Cakkan and Molla Zeydin are two joke characters that lived in the Xinjiang Uyghur autonomous region in the 19th century. The jokes which belongs to talented humorist Buiki Uyghur, contextually have the same properties. The jokes of Seley Cakkan and Molla Zeydin had protest feature for the 19th century Uyghur People against the invading Chinese-Manchu regime, such as violence, oppression, class distinction, inequality, injustice, exploitation and assimilation policies. Seley Cakkan and Molla Zeydin reveal the political, socio-economic and cultural environment of the period through their jokes. They articulated the feelings of the Uyghur people during the occupation period. In this period, they have become a ray of sunshine in their rightful struggles. At this point, all experiences of social memory have passed into history. Hisam Kurban is a person who continues, enriches and emits the humor art of Uyghur Public. He has become an oft-cited person, such as Nesirdin Ependi, Seley Çakkan and Molla Zaydin in contemporary Uyghur literature. From 1982 to 1998, six books have been published about Hisam with the compilation work of Mahmut Muhammet. In this way, the wits of Hisam were recognized in the Xinjiang Uyghur Autonomous Region, among the people and in the scientific community. With the jokes of Nesirdin Ependi, Seley Cakkan, Molla Zeydin and Hisam Kurban, the uneasiness of the ruling class against the Uyghur public in their unlawful and unjust practices were expressed in a sharp and humorous manner, throgh the common messages given behind the element of humor. Thus, we have reached the result that these humorists were the voice of the Uyghur public.
Benzer Tezler
- Denizli yöresindeki mizah tiplerinin Türk mizah geleneğine katkısı
Contribution of humor types in Denizli region to Turkish humor tradition
AYŞE TÖRE TOK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Muğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BAKİ BORA HANÇA
- Moğol destancılık geleneği ve Moğolca Cangar Destanı
The tradition of Mongolic epicism and the Cangar Epic in Mongolic
ÖZLEM ÇELEBİ
Doktora
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Hacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT GÜL
- Erken Hristiyan ve ilk Bizans resim ve kabartma sanatında kaynak ve okullar (2 cilt)
Sources and school of painting and sculpture during the early Christian and first Byzantine period
AHMET MEHMET KİPMEN
- Kars demir yolu mirasını koruma önerisi ve Eski Süt Tozu Fabrikası Koruma Projesi
Proposed modalities to preserved Kars railway heritage and the conservation project of Old Powdered Milk Factory
MERVE ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP ERES
- Mimarlıkta algılama ve anlamlandırma (düz anlam/yan anlam) bağlamında saydamlık ve opaklık kavramları üzerine bir araştırma
A research on transparency and opacity concepts in the context of perception and signification (denotation/connotation) in architecture
DERYA ELMALI ŞEN