Türkiye'de heykel sanatının çağdaşlaşma süreci 1950-1980
The modernization process of sculpture in Turkey 1950-1980
- Tez No: 532563
- Danışmanlar: PROF. DR. BURCU PELVANOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Güzel Sanatlar, Sanat Tarihi, Fine Arts, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Batı Sanatı ve Çağdaş Sanat Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 421
Özet
Türkiye, coğrafyasında tarih boyunca var olmuş birçok uygarlığın heykel örneklerini barındıran bir ülke olmuştur. Bununla beraber İslamiyet'in kabulünün ardından heykel sanatının gerçek anlamda kabulü Cumhuriyet dönemi ile birlikte olmuştur. Cumhuriyet'in ilanından 1950'li yıllara kadar olan dönemin heykel sanatı çoğunluğunun Cumhuriyet ideolojisini hatırlatıp halkın zihnine yerleştirmesi görevi olan anıtlardan oluşurken, bunların erken örnekleri yabancı heykeltıraşlara yaptırılmış, Türk heykeltıraşlar yetiştikçe bu görevi devralmışlardır. Anıtlar dışındaki heykeller ise biçimsel açıdan anıtlarla ortak bir dilde üretilmiştir. Bunları yapan Türk heykeltıraşlar, Türkiye'de ve daha sonra yurt dışında akademik anlayıştaki eğitimden geçmiş, bu nedenle yaklaşık olarak 1950'ye kadar olan dönemde“yeni”olmaktan çok“geleneksel”e yakın çalışmışlardır. Buna rağmen dönemin devlet desteği ve himayesi altında şekillenen heykel sanatı, gerçek anlamda ilk defa özgürlüğünü kazanarak, varlığından söz edilen, işlevi üzerine düşünülen, kim tarafından ve nasıl yapılması gerektiği konularında kendi iç dinamiklerini yaratan ve tartışan bir sanat aktivitesine dönüşmüştür. 1950 sonrası dönemde sanatın devlet kontrolünden çıkarak faydacı yapısından bağımsızlaşmasıyla heykeltıraşlar kendilerine yeni açılımlar aramakta özgür kalmışlardır. Böylece 1970'li yıllara kadar olan dönemde resimde olduğu gibi heykelde de soyut ağırlıklı çalışmalar yapılmaya başlanıp, hızla sanatsal açıdan çağdaşlaşma sürecine girilmiştir. Bu süreçte İlhan Koman, Ali Hadi Bara, Zühtü Müridoğlu ve Şadi Çalık'ın önemli atılımları olmuştur. 1950 ile yaklaşık 1954 yılına kadar olan dönem, soyut heykelin ilk denemelerinin yapıldığı kişisel bir araştırma sürecini oluşturmaktadır. Bu yıllar dünyada da geçerli bir eğilim olan plastik sanatlar sentezi konusunun etkili olmaya başladığı yıllardır. 1970'lere kadar özellikle eğitim süreci tarafından da desteklenen bu rasyonalist anlayışın yanı sıra yetkinleşen sanatçıların daha kişisel ve özgün soyut çalışmalara ulaştığı görülmektedir. Bu dönem biçim anlayışından malzemeye kadar yoğun deneysellik barındıran bir dönem olmuştur. Soyut sanatın Türkiye'deki heykeltıraşlar tarafından yoğun ilgi gördüğü ve ana eğilim olduğu 1950-1970 yılları arasındaki dönemde bazı sanatçıların figüratif anlatım diline bağlı kaldıkları da görülmekte fakat bu sanatçıların çoğunun biçimsel açıdan Batının 1900-1930 arası figür soyutlamalarını takip ettiği, çağdaş kırılmaların ancak Akademi'nin form temelli figür anlayışına tepki duyan dönemin genç sanatçıları tarafından 1960'lı yılların sonunda yapılabildiği fark edilmektedir. Bu yıllardan itibaren heykelin de diğer sanat dallarında olduğu gibi toplumsal, siyasi ekonomik ve kültürel içeriğe yöneldiği izlenebilmektedir. Kamusal mekânda heykelin ise heykelin diğer alanlarından farklı olarak oldukça sorunlu olduğu görülmektedir. Anıtlar, aralarında az sayıda özgün örnekler olmakla beraber çoğunlukla politik değerleri ile ön plana çıkan ve plastik değerleri geriye itilen, halk tarafından ideolojik nesneler olarak görülüp tam olarak içselleştirilemeyen objeler olarak kalmışlarıdır. Bu nedenle heykel, halkla sürekli temas halinde olan anıtların da olumsuz katkısıyla halkın çoğunluğuyla bütünleşemeyerek, sınırlı bir beğeni çevresinin dışına ulaşamamıştır. Kamusal mekânlara yerleştirilen birçok sanatsal uygulama ve heykellerin başına kötü olaylar gelmesi de devletin ve yerel yönetimlerin heykel sanatına ilgisizliği veya siyasi eğilimler doğrultusunda karşıtlığı ile olmuştur. Türkiye'de 1960'lı yılların ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan yeni figüratif eğilimlerle eşzamanlı olarak kavramsal nitelikli eğilimlerin de ilk örneklerinin hem resim hem heykel sanatında görülmeye başlaması, heykeli de aşarak sanatın çağdaşlaşma sürecindeki en önemli atılımdır. Bu dönemde heykel ile resmin sınırlarının keskinliğinin ortadan kalkmaya başladığı, iki boyutlu ve üç boyutlu çalışmaları resim ve heykel olarak isimlendirmenin giderek güçleştiği, modernden ayrılarak postmodern süreçlere geçildiği gözlemlenebilmektedir. Bu süreçte özel galerilerin katkısının yanı sıra, yurt dışına açılma ve çağdaş olanı yakalayarak onunla yarışma halinde olma isteğinin de önemi büyüktür. Bunların yanı sıra, yine heykelin tanınması için özel galeri mekânlarının dışında kalan mekânlarda yapılan sergiler de yine aynı derecede önemlidir. Özellikle 1970'li yıllardan itibaren etkili olan bu sergilerin yanı sıra 1950'lerden itibaren soyut-figüratif ve kavramsal olarak gelişim gösteren ve birbiriyle karşıt tavırlar içinde olan heykel sanatını beraberce ve bütüncül olarak ele alarak halka tanıtmaya çalışan sergilerin ortaya çıktığı görülmektedir. Bu etkinlikler, Akademi ve Akademi dışındaki kurumlarda sanat eğitimi görmüş olan genç sanatçıları da bir araya getirerek sanat dalları arasında ayrım yapmayan, bütüncül ve çoksesli bir sanat ortamı yaratmıştır. Bu son on yıllık dönem, postmodern bir sanatsal eksende, çağdaş sanatsal tartışma ve sorgulamalarla, dünyaca kabul edilen, evrensel değerlere ulaşan bir sanat üretimine ulaşılmış ve Türkiye'deki heykel sanatının çağdaşlaşma sürecini tamamlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Turkey is a country that houses many examples of sculptures of the various civilizations that had existed in its geographical area. However, the real acceptance of the art of sculpture came very late during the Republican Period. The early examples of these sculptures during the era were mostly monuments which were by foreign sculptors. Soon the Turkish sculptors took over this task of monument making. These monuments of the Republican Period which were made before the 1950's reminded the public of the Republican ideology. The sculptures other than the monuments were also practiced during the period and these sculptures also shared similar plastic approaches with the monuments in terms of form. They were made by the Turkish sculptors who were trained in the academic sense both in Turkey and later abroad. Thus, the sculpture of approximately the period up to 1950's were“traditional”rather than“new”. During those years the art of sculpture was shaped under the support and control of the state however after 1950's when the state stopped its support, sculpture needed to find its own way and as a result it had transformed itself into an artistic activity that created and discussed its own internal dynamics, thought about its function and became independent for the first time. In the post-1950 period, with the liberation of the art from state control and being independent from its utilitarian roots, the sculptors were free to look for new ways to express themselves. As it was the case for painting in the period up to the 1970's, abstract works were started to be practiced by the sculptors and sculpture rapidly entered the process of modernization from artistic point of view. In this process, İlhan Koman, Ali Hadi Bara, Zühtü Müridoğlu and Şadi Çalık made important leaps. The period from 1950 to 1954 constituted a personal research process in which the first efforts of abstract sculpture were made. Those years were the years in which synthesis of plastic arts, a trend that was also valid in the world, had become effective. In addition to this rationalist approach, which was supported by the educational process until the 1970's, it seemed that the artists who became competent reached more personal and original abstract works. This period was also a period of intense experimentation of form and material usage. While abstract approach saw intense interest by the sculptors in Turkey and became the main trend of the period between 1950-1970, some artists were keen on continuing to practice figurative sculpture. However most of these sculptors followed West's figurative/figure abstraction approaches of 1900-1930 which was not new in any sense. The modernisation process was behind abstraction in figurative sculpture until when young sculptors who were reacting to the form-based figure concept of the Academy broke away in a new figurative style at the end of 1960's. From those years on it can be seen that sculpture became more oriented to social, political, economic and cultural content as it was also evident in other branches of art. In the public space, sculpture seemed to be quite problematic, unlike other areas of the sculpture. The monuments with few original ones among them remained as objects of state ideology and were not fully internalized by the public. These monuments were concentrated on political values and their plastic values were pushed back. For this reason, although sculpture was in constant contact with the people, it has not reached beyond a limited circle of appreciation and did not integrate with the majority of people with the added negative contribution of the monuments. The fact that many sculptures that were placed in public spaces were either removed or were destroyed because of the negligence or political tendencies of the state and local governments to the art of sculpture. During the second half of 1960's, conceptual approaches also started to be seen in both the painting and the sculpture simultaneously with the new figurative trends. During that period first examples of art which could not be identified neither as sculpture nor painting were started to be created. Boundaries, between arts have gradually started to be lifted and art become more and more difficult to be labelled as painting or sculpture. This became the most important breakthrough in the modernization process and the passage from modern to postmodern can be traced. In this process, besides the contribution of private galleries, it is also important that the sculptors opened themselves to abroad and started contesting with the West and started to have a tendency to be contemporary. In addition to these, the exhibitions that are held outside the private galleries tried to show both the modern and the contemporary tendencies in sculpture. In addition to these exhibitions, which started to take place since the 1970's, public were tried to be introduced to sculpture and new tendencies in art. In those events all the sculptors working figuratively, abstract or conceptual which were opposing each other since 1950's shared the same grounds and exhibited together. These events also had brought together young artists who have been trained in arts in Istanbul State Fine Arts Academy and other institutions, creating a holistic and polyphonic art environment that did not distinguish between art branches. In that last decade, an artistic production of universal values with postmodern and contemporary artistic approach that was accepted worldwide had been reached completing the modernization process of sculpture.
Benzer Tezler
- Cumhuriyetten günümüze toplumsal değişimin Türk resim sanatında kadın imgesine yansıması
Reflection of the sosial chance on the image of woman in Turkish art of painting since the fondation of republic
MERYEM UZUNOĞLU
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2008
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
PROF. AYDIN AYAN
- Kemal Uludağ'ın çağdaş Türk seramik sanatındaki yeri
Place of Kemal Uludağ in contemporary Turkish ceramics art
AYSEL KÜRTOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Güzel SanatlarAnadolu ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SELDA ALP
- 1936-1950 yılları arası Güzel Sanatlar Akademisi:Léopold-Lévy Ve Atölyesi
Fine Arts Academy between 1936-1950: Léopold-Lévy And His Atelier
ŞEYDA ÜSTÜNİPEK
Doktora
Türkçe
2009
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEP İNANKUR
- M.S.G.S.Ü. Resim Bölümü Gravür Atölyesinin Türk sanatına etkisi
The effect of gravure workshop of M.S.G.S.Ü. Painting Department on Turkish art
SİBEL KIRIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CAN AYTEKİN