Neolitik anadolu buluntu yerleri restitüsyonları üzerinden mekan okumaları
Space analyses over the restitutions of neolithic anatolian findspots
- Tez No: 541255
- Danışmanlar: PROF. DR. NUR URFALIOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 166
Özet
Neolitik, insan uygarlığının pek çok açıdan dönüşüm geçirdiği önemli bir kültür dönemini kapsamaktadır. Literatürde, neolitik dönem araştırmalarının büyük kısmı tarım üzerinden yürütülmüştür. Uygarlığın böylesine önemli bir dönemi; sosyoloji, antropoloji, folklor, sanat tarihi ve mimarlık gibi diğer disiplinler tarafından da derinlemesine incelenmelidir. Mimarlık üzerinden yapılacak bir araştırma için Neolitik dönem kültür dönemi;“tarım”,“seramik”ve çalışmanın odağı olarak“mimarlık”gibi unsurlara ayrılabilir. Tarım, gezegenin pek çok noktasında birbirinden bağımsız olarak başlamıştır. Anadolu'nun da içinde bulunduğu Yakındoğu; bu bölgelerden en eskiye tarihleneni, en geniş kültürel etkiye sahip olanı ve en sistematik incelenenidir. Seramik ise; literatürde herhangi bir teknolojik icat olarak değil, tarımsal üretimin sembolü bir gereç olarak değerlendirilmektedir. Öyle ki; Yakındoğu Neolitiği, bu gereç üzerinden“Seramiksiz Neolitik”ve“Seramikli Neolitik”olarak iki kısma ayrılarak incelenmektedir. Mimarlığa gelindiğinde ise; Neolitik Yakındoğu'da iki tip yapının varlığı gözlemlenmektedir. Bunlar,“konut”ve“kamusal”kimlikteki yapılardır. Neolitik dönemin başında dairesel plan tipinde olan konutlar, süreç içerisinde dikdörtgen plan tipine dönüşmüştür. Kamusal yapılar ise çok daha büyük ölçektedir, özel malzeme ve yapım tekniği ile üretilmiştir ve yoğun bezeme unsurları ile donatılmıştır. Anadolu Neolitiği, literatürde“Güneydoğu Anadolu”ve“Orta Anadolu”olmak üzere iki çekirdek bölge üzerinden incelenmektedir. Bunlardan Güneydoğu Anadolu, Yakındoğu'nun geleneksel çekirdek bölgesi sayılan Bereketli Hilal ile büyük benzerlikler gösterir iken; Orta Anadolu tümüyle özgün bir gelişim göstermiş, özellikle de mimaride çok farklı bir yapı tipi üretimine gitmiştir. Anadolu'daki Neolitik buluntu yerlerinden araştırma çapı ve literatüre katkı açılarından öne çıkanları; Güneydoğu Anadolu'dan Göbeklitepe ve Çayönü, Orta Anadolu'dan da Aşıklıhöyük ve Çatalhöyük'tür. Bunlardan Göbeklitepe anıtsal mimari için bilinen en eski örnek olması ve Neolitik kültürü için bilinenlerin tersine donatılar sunması ile, Çayönü konut plan tipinin değişimine yönelik tüm aşamaları gösterir katmanlar bulundurması ile, Aşıklıhöyük Orta Anadolu'ya özgün petek doku mimarisinin biçim ve katmanlar arası yoğun yapısal devamlılık açılarından bilinen en eski örneği olması ile, Çatalhöyük ise tüm kurulumu ile bir Neolitik tarımcı köyden çok devasa bir ön kent örneği olması ile öne çıkmaktadır. Öne çıkan Neolitik Anadolu buluntu yerleri için yapılan araştırmalar içerisinde restitüsyonlar dikkat çekicidir. Kısaca bir yapının geçmiş bir dönemdeki durumunu eldeki verilerden hareketle mimari ifade teknikleri olan çizim, maket ya da bilgisayar modeli ile anlatımı olarak tanımlanabilecek restitüsyonlardan bu buluntu yerleri için de fazlaca üretilmiştir. Ancak bunların büyük bir kısmı, restitüsyonun tanımında geçtiği üzere eldeki bilimsel verilerden faydalanıyor görülmemektedir. Dolayısıyla; daha çok kişisel tahminler kullanılarak hazırlandıkları anlaşılan bu restitüsyonlar, ilgili bilimsel veriler ışığında eleştirilmelidir. Ayrıca, bu bilimsel verilerden faydalanılarak, gerçeğe daha yakın restitüsyonlar hazırlanmalıdır. Bu amaçla çalışmanın birinci bölümünde; literatür özeti ile tezin amacı ve hipotezi verilmiştir. İkinci bölümde de Neolitik dönemin tarım, seramik ve mimarlık üzerinden incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise, Anadolu'da öne çıkan Neolitik buluntu yerleri saptanmış ve mimari verileri incelenmiştir. Dördüncü bölümde söz konusu buluntu yerleri için hazrlanmış restitüsyonlar, kazı raporları başta olmak üzere bilimsel veriler üzerinden eleştirilmiş; beşinci ve son bölümde de bilimsel verilere en uygun restitüsyonlar çizilerek önerilmiştir.
Özet (Çeviri)
Neolithic period consists of a cultural pack that human civilization transformed in many ways. In literature, researches about Neolithic were mainly on agriculture. This much important period in human civilization must be studied by other disciplines as sociology, anthropology, art history, architecture, and others. For an architectural research, Neolithic must be divided into chapters as“agriculture”,“ceramic”, and as the focus“architecture”. Agriculture emerged independently in several centers of the planet. Near East, where includes Anatolia, is the oldest and most systemically researched center also with the largest cultural impact area. Ceramic, or pottery in other word, evaluated in literature as not a simple invention but a symbolic tool for agricultural production. Therefore, Near East Neolithic is researched on two chapters as“Pre-Pottery Neolithic”and“Pottery Neolithic”. And for architecture, there are two types in Neolithic; residences and public structures. Residences evolved from circular plantype to rectangular through the Neolithic. Public structures, on the other hand, were large in volume, constructed with special material and technique, and decorated with lots of symbolic features. Anatolian Neolithic is divided into two sub-zones as“Southeast Anatolia”and“Central Anatolia”in literature. Southeast Anatolia have common features with the traditional Fertile Crescent sub-zone of Near East, but Central Anatolia is almost unique in many ways and especially in architecture. Prominent Neolithic findspots in Anatolia are Göbeklitepe and Çayönü from Southeast Anatolia and Aşıklıhöyük and Çayönü from Central Anatolia. Göbeklitepe comes front with being the oldest known ceremonial architecture sample and displaying unexpected features for Neolithic culture, Çayönü with exhibiting all stages of plantype transformation in different layers, Aşıklıhöyük with being the oldest known sample for unique“honeycomb”architecture of Central Anatolia in both form and interlayer structural continuity, and Çatalhöyük with being a proto-city with all features rather than a simple agricultural village. Restitutions are remarkable within the researches about these prominent Neolithic Anatolian findspots. Restitution is, in short words, displaying a historical condition of structures via architectural expression techniques as drawings, models, or computer models with the help of scientific data from the researches. Much of the current restitutions prepared for these Anatolian findspots seem unparallel with the researches. They must be based heavily on personal predictions. Therefore, these restitutions must be criticized according to scientific data from these researches. In addition, restitutions more accurate with these researched must be prepared. For this purpose, in the first chapter literature summary, and the aim and hypothesis of the thesis were given. In second chapter, Neolithic period was analysed through agriculture, ceramic, and architecture. In third chapter, prominent Neolithic findspots in Anatolia were studied on architectural ground. In fourth chapter, existing restitutions of those findspots were criticized according to scientific data in hand as excavation reports. In fifth and final chapter, most accurate restitutions for those findspots matching with the scientific data were drawn.
Benzer Tezler
- Application of GIS and multiproxy analysis in Neolithic Anatolia: An intra-settlement spatial analysis at Barcin Hoyuk
Neolitik Anadolu'da coğrafi bilgi sistemlerinin (CBS) ve çok yönlü analizlerin uygulanması: Barcın Höyük'te yerleşim-içi mekansal analizler
PETRUS JOHANNES GERRITS
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
ArkeolojiKoç ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. RANA DENİZ ÖZBAL GERRITSEN
- Ordu Paşaoğlu Konağı ve Etnografya Müzesi'nden bir grup eserin değerlendirilmesi: Neolitik Çağ'dan Hellenistik Dönem'e
Evaluation of a one group of works that found on mansion of Paşaoğlu and Ethnography Museum in Ordu City: From the Neolithic Age to the Hellenistic Period
AYNUR YAĞCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArkeolojiOndokuz Mayıs ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DAVUT YİĞİTPAŞA
- Neolitik Çağ'da Güneydoğu Anadolu'da ticaret ve beslenme faaliyetleri ekseninde toplumsal yaşam
Social life in the axis of trade and nutrition activities in Southeastern Anatolia in the Neolithic Age
ZÜLFİKAR ÖZMEN
- Aktopraklık verileri ışığında Kuzeybatı Anadolu'da Son Neolitik İlk Kalkolitik geçiş sorunu
The transition problem of late neolithic and Early Chalcolithic in Northwestern Anatolia under the Light of Aktopraklik data's
ORKUN HAMZA KAYCİ
- The Ancient South Marmara Harbors
Antik Güney Marmara Limanları
SERKAN GÜNDÜZ
Doktora
İngilizce
2015
ArkeolojiUludağ ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ŞAHİN
PROF. DR. MARTİNA SEIFERT