Harran Ovası yeraltı suyu potansiyeli ve kalitesinin coğrafi bilgi sistemi destekli çok kriterli karar verme yöntemi ile modellenmesi
Modeling of Harran Plain groundwater potential and quality with geographic information system supported multiple criteria decision making method
- Tez No: 542032
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ RECEP ÇELİK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 129
Özet
Harran Ovası Yeraltısuyu Potansiyeli ve Kalitesinin ilcelenmesi ile ilgili çalışmamda iki önemli değişken söz konusu olmuştur. Bu değişkenler yeraltı su potansiyeli modellenmesi ve su kalitesinin (kirlilik) ortaya çıkarılmasıdır. Bu çalışmalar CBS destekli Çok Kriterli Değerlendirme Sistemi (Multi-Criteria Decision System) yöntemi ile incelenmiştir. Çalışmada yeraltısuyu potansiyelinin ortaya çıkarılması ile ilgili çoğunlukla Şanlıurfa Devlet Su İşleri'nin (DSİ) yapmış olduğu yeraltısuyu seviye varyasyonlarının gösterildiği kuyu verileri, arazi yapısı, jeoloji, jeomorfoloji, eğim, arazi kullanımı, toprak, yağış, fay yoğunluğu ve drenaj yoğunluğu parametreler kullanılarak Çoklu Değerlendirme Yöntemi ile Harran Ovası'nın Yeraltısu potansiyeli İndeksi (YPSI) elde edilmiştir. YPSI değerlerine göre Havzanın %38'inin; orta seviyede, %31'lik kısmının; iyi seviyede, %29 kısmının; kötü seviyede, %1,6 lık kısmının; çok iyi seviyede, geriye kalan çok az bir kısmınında çok kötü seviyede yeraltı su potansiyeline sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca YSPI değerleri ile Sondaj kuyu verileri karşılaştırılarak potansiyel değerlerinin birbirleriyle örtüştüğü görülmüştür. Çalışmamızın ikinci bölümü olan Harran Ovası Yeraltı suyu kalitesi ile alakalı veriler Harran Üniversitesi Çevre Mühendisliği bölümünden Yeşilnacar'ın (2006) yaptığı su kalitesi çalışmasından alınarak CBS programının oluşturduğu imkânlardan yararlanılmıştır. Harran Ovasında 24 kuyuda yapılan ölçümlerde, pH, EC, nitrat, sertlik ve sulama suyu sınıflamasından Sodyum tehlikesi (SAR) parametreleri kullanılarak su kalitesi (kirlilik) değerleri CBS ortamına aktarılıp ovanın yeraltı su kalitesine ait veriler elde edilmiştir. Türkiye'nin yeraltı suyu kirlenme nedenlerinden biri, evsel atıklar ve herhangi bir işleme tabi tutulmayan katı ve sıvıların toprağa doğrudan verilmesidir. Deterjan gibi parçalanması daha uzun zaman alan bileşikler yeraltı sularına karışarak içme sularında çok ciddi problemler oluşturabilmektedir. Yeraltı suyu kalitesinin bozulmasına neden olan tarımsal faaliyetler ise; ilaç atıkları olan pestisitin yanı sıra kimyasal gübre ve hayvansal atıkların yağışla birlikte toprağa karışım olayıdır. Harran Ovası içme ve sulama suyu ihtiyacının büyük bir kısmını yeraltı suyu kaynaklarından karşılamaktadır. Yeraltı suyunun plansız ve programsız olarak kullanılması, ekolojik ve ekonomik açıdan çok önemli problemler oluşturabilmektedir. Kirlenmeye yönelik sorunlar karşısında önlemler alınması ve yeni politikalar oluşturulması için öncelikli olarak su kullanmının kayıt altına alınmasının yanısıra konuya ait planların yenilenmesi, en önemlisi de devamlılık arzetmesi gerekmektedir. Buna bağlı olarak CBS (Coğrafi Bilgi Sistemi), yeraltı ve yerüstü su kaynakları, yerkürenin geniş arazi örtüsü, tarımsal faaliyetlerde meydana gelen değişimlerin takibi ve kayıt altına alınmasında daha büyük kolaylıklar ve yararlar sağlamaktadır. Harran Ovası genel olarak tarımsal faaliyetlerin çoğunlukta olduğu bir bölge olmasından dolayı nitrat kirliliğinin bu bölgelerde istenilenden fazla olduğu yapılmış olan haritalardan kolaylıkla görülmektedir. Sonuçlara göre ovada nitrat değerlerinin istenilen sınır değerlerinin üzerinde olmasına sebep olan kriterin tarım amaçlı kullanılan gübreler olduğu söylenebilir.
Özet (Çeviri)
There are two important variables in of Harran Plain Groundwater Potential and Quality. These variables are groundwater potential modeling and water quality (pollution). These studies were investigated with Multi-Criteria Decision System (GIS). In this study, the well data about the groundwater potential of Şanlıurfa State Water Works, showing the groundwater level variations which land structure, geology, geomorphology, slope, land use, soil, precipitation, fault intensity and drainage density parameters Groundwater Potential Index (YPSI) of Harran Plain was obtained by using Multiple Assessment Method. According to the ground water potential index, 38% of the basin; medium level, 31%; good level, 29%; bad level, 1.6% of the portion; very good level, very few of them had been found to have very poor groundwater potential. Also by comparing the drilling well data with index water potential index values were overlap with each other. The data related to Harran Plain groundwater quality second part of our study were taken from the water quality study of Yesilnacar (2006) from Harran University Environmental Engineering Department and the opportunities created by GIS program were utilized. Evaluations in 24 wells on the Harran Plain, water quality (pollution) values were transferred to GIS environment by using sodium, pH, EC, nitrate, hardness and irrigation water classification parameters and data related to groundwater quality were obtained. Accordingly, it is concluded that the Harran Plain has high quality waters. One of the reasons Turkey's groundwater contamination, municipal waste and solid and liquid is introduced directly into the soil not subjected to any treatment. Compounds that take longer to break down, such as detergents, can cause serious problems in drinking water by mixing with groundwater. Agricultural activities causing the deterioration of groundwater quality are; pesticide, which is a drug waste, as well as chemical fertilizer and animal wastes. Harran Plain meets most of the need for drinking and irrigation water from groundwater sources. The use of groundwater unplaned and unscheduled can create very important ecological and economic problems. In order to take measures against pollution problems and to establish new policies, it is necessary to record the water usage as a priority and to renew the plans of the subject and, most importantly, to show continuity. Accordingly, GIS (Geographic Information System), ground water and surface water resources, vast land cover of the globe, provides greater benefits and benefits in tracking and recording changes in agricultural activities. Since the Harran Plain is a region where agricultural activities are predominant, nitrate pollution can easily be seen from the maps which have been made more than the desired in these regions. According to the results, it can be said that the criteria that cause nitrate values above the desired limit values in the plain are fertilizers used for agriculture.
Benzer Tezler
- Harran Ovası serbest akiferinin kirlilik potansiyelinin belirlenmesi
Determination of the contamination potential of unconfined aquifer of Harran Plain
YASEMİN BAYINDIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Çevre MühendisliğiHarran ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. GÜZEL YILMAZ
- Irrigation planning using geographic ınformation system and remote sensing of the Baranti Plain in northern Iraq
Kuzey Irak'taki Baranti Ovası'nın coğrafi bilgi sistemi ve uzaktan algılama kullanılarak sulama planlaması
TWANA ABDULRAHMAN HAMAD
- Harran Ovası taban suyu nitrat (NO3-) kirlilik oranlarının ve kaynaklarının belirlenmesiyle yersel dağılımının haritalanması
Determination of Harran Plain base nitrate (NO-3) pollution rate and sources and mapping its terrorical distribution
YILMAZ ALTUNDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ZiraatHarran ÜniversitesiToprak Bilimi ve Bitki Besleme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ VOLKAN BİLGİLİ
- Harran Ovası yeraltı suyu kalitesinin araştırılması
Investigation of groundwater quality of the Harran Plain Turkey
MUHAMMED SAİD GÜLLÜOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Mühendislik BilimleriHarran ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. İRFAN YEŞİLNACAR
- Harran Ovası serbest akiferinde nitrat kirlenmesinin araştırılması
Investigation of nitrate pollution in unconfined aquifer of Harran Plain
NİLGÜN KAHRAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Çevre MühendisliğiHarran ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET İRFAN YEŞİLNACAR
