Peyami Safa'nın romanlarında spiritüalizm
Spiritualism in Peyami Safa's novels
- Tez No: 564076
- Danışmanlar: PROF. DR. SECAATTİN TURAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Peyami Safa, spiritüalizm, roman, metafizik, ruh, Peyami Safa, spiritualism, novel, metaphysics, spirit
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 162
Özet
Madde karşısında ruhu önceleyen felsefî spiritüalizmden farklı olarak, neo-spiritüalizm ve yeni ruhçuluk da denen spiritüalizm akımı, 19. yüzyılda ortaya çıkan ve ölülerin ruhlarıyla iletişim kurarak onlardan bilgi almanın mümkün olduğunu savunan çağdaş bir inanç biçimidir. Amerika'da ortaya çıkarak oradan hızla Kıta Avrupa'sına ve 1850'li yıllarda Fransa üzerinden Osmanlı topraklarına aktarılan bu akım, burada Batılılaşma sürecindeki bir toplumda materyalizm ve pozitivizm gibi din karşısında bilimi yücelten fikir akımlarının hazırladığı bir ortamda, deneysel ve merak uyandıran niteliğiyle bir cazibe kaynağı ve moda olmuştur. Ancak yine de bu akım, Türkiye'de daha ziyade toplumun eğitimli tabakasına ait bir salon eğlencesi olarak varlığını sürdürmüş, bir yandan da gazete yazıları ve dergilerle fikir hayatına; hikâye, roman ve şiirlerle de edebî hayata sınırlı örneklerle de olsa yansımıştır. Türk edebiyatının en velut kalemlerinden Peyami Safa (1899-1961), kendi kendini yetiştiren bir aydın olarak farklı alanlarda edindiği zengin kültürel birikimi“entelektüel roman”larına yansıtmıştır. Son dönem Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemindeki büyük toplumsal dönüşümlere tanık olan yazar, Türk modernleşmesinin aydınlarda yarattığı bocalamayı derinden yaşamış ve Doğu-Batı ve madde-mana gibi ikilemleri merkeze alarak toplumun yaşadığı bu sancıları eserlerine yansıtmıştır. Safa, özellikle II. Dünya Savaşı yıllarında yoğun bir şekilde metafizik, paranormal tecrübeler ve ispritizma ile ilgilenmiş ve bu alanda elde ettiği bilgi birikimini, özellikle son dönem romanlarına yansıtmıştır. Bu çalışma, spiritüalizmin Peyami Safa'nın romanlarındaki etki ve görünümlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Yazarın incelenen romanları arasında Şimşek (1923), Cânân (1925), Matmazel Noraliya'nın Koltuğu (1949) ve Yalnızız (1951) adlı romanlarında spiritüalist olgular tespit edilmiştir. Bu olguların ve bunlara ilişkin tartışmaların Safa'nın romanlarında kronolojik olarak yoğunluğunu arttırdığı ve ilk romanlarda spiritüalizme inkârcı ve pozitivist bir açıdan bakan yazarın son romanlarında bazı ihtiraz kayıtları ile olsa da spiritüalizmi benimsemeye çok daha yakın olduğu görülmektedir. Ayrıca yazarın romanlarında spiritüalizmi işlemesinin ideolojik yönelimleriyle ve komünizm karşıtlığıyla yakından ilgisi olduğu düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Different from philosophical spiritualism privileging spirit over matter, spiritualism (a.k.a. neo-spiritualism) is a modern system of belief that emerged in the 19th century, advocating the possibility of communicating with and gleaning information from the souls of the dead. Emerging in North America and spreading to Continental Europe, and thence to the Ottoman Empire in the 1850s via France, this worldview, thanks to its experimental and compelling nature, became somewhat of a fashion and center of attraction in the context of a newly- Westernizing society injected with currents of thought such as materialism and positivism which glorified science against religion. Nevertheless, spiritualism in Turkey remained rather as a saloon entertainment favorite among the elite segments of the society. On the other hand, it found repercussions, albeit with a limited number of examples, in the intellectual life through newspaper articles and in the literary life through stories, novels, and poems. One of the most prolific writers of Turkish literature, Peyami Safa (1899-1961) was able to put his rich and diverse cultural background into his“intellectual novels”as an autodidact intellectual. Witnessing the great social transformations of the late Ottoman and early Republican periods, the author profoundly experienced the vacillation that the modernization of Turkey created among intellectuals. Hence, in his works he gave voice to the predicaments of his society by focusing on dichotomous dilemmas such as 'the East versus the West' and 'matter versus spirit'. Taking a keen interest in metaphysics, paranormal experiences and spiritualism particularly during the World War II years, Safa represented his acquired knowledge and insight especially in his later novels. This study aims to examine the impact and manifestations of spiritualism in Peyami Safa's novels. Among the analyzed works of the author, his novels Şimşek (1923), Cânân (1925), Matmazel Noraliya'nın Koltuğu (1949) and Yalnızız (1951) exhibit spiritualist phenomena. From a chronological point of view, these phenomena and relevant discussions increased in terms of content in Safa's novels: Whereas he initially saw spiritualism from a denialist, skeptic and positivistic perspective in his early novels, the author was apparently more prone to embrace spiritualism in later novels, though with certain reservations. Furthermore, arguably, the commonly-appearing theme of spiritualism in his novels has closely to do with the author's ideological orientation and anti-communist stance.
Benzer Tezler
- Samiha Ayverdi ve Peyami Safa'nın romanlarında spiritüalizm
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA UĞURLU
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜHEYLA YÜKSEL
- Peyami Safa'nın eserlerinde din
Religion in Peyami Safa's works
FATİH ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMA UĞURCAN
- Türk romanında mistisizm, 1923-1980
Mysticism in Turkish novel, 1923-1980
SEMA NOYAN
Doktora
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ENVER TÖRE
- Peyami Safa'nın romanlarında kadın ve kadın eğitimi
A study on the women and women education in Peyami Safa's novels
SİNEM BEREKETLİ ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıDokuz Eylül ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SABAHATTİN ÇAĞIN
- Peyami Safa'nın romanlarında ruhsal ve bedensel hastalıklar
The physical and mental illnesses in the novels of Peyami Safa
MERVE TOPRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALPHAN YUSUF AKGÜL