Hicrî ilk dört asırda tefsir - sözlük ilişkisi
Relation between tafsir and classical arabic dictionary in the first four centuries
- Tez No: 596463
- Danışmanlar: PROF. DR. İSMAİL ÇALIŞKAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Din, Linguistics, Religion
- Anahtar Kelimeler: tefsir, klasik Arapça sözlükler, ilişki, yorum, tefsir tarihi, tafsir, classical Arabic dictionaries, relation, exegesis, history of tafsir
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 335
Özet
Tez, klasik Arapça sözlükler ve tefsirler arasındaki ilişkiyi hicrî ilk dört asır zaman sınırlandırması çerçevesinde incelemektedir. Bu konunun incelenmesi, tefsir tarihine iki açıdan katkı sağlamaktadır. Bu, tefsir ilminin himayesinde gelişen filolojik disiplinlerin keşfedilmesine imkân tanıdığı kadar dilbilimin bir alt dalı kabul edilen sözlükbilimle tefsirin yoğun temasını ortaya koyması bakımından önemlidir. Çalışmada takip edilen yöntem, metin incelemesidir. Hicrî ilk dört asrın temsil değeri yüksek Arapça sözlüklerinde tespit edilen tefsir malzemesi, tefsir ilminin konuları merkeze alınmak suretiyle tasnif edilmiştir. Bu araştırmanın ilk dört asır şeklinde zaman hududuna tabi tutulmasının müspet yönü, sözlükbilimde ve tefsirde güçlü metinlerin telif edildiği teşekkül dönemine ait eser muhtevasını yansıtmasıdır. Söz konusu sınırlandırmanın menfi tarafı ise tefsir telifinin hicrî ilk dört asrın başında yoğunlaşırken sözlüklerin dördüncü asrın sonunda telif edilişidir. Menfilik, telif sürecinde eser türlerinin zamansal dağılımından kaynaklanmamaktadır. Esas olumsuzluk, bu dağılımın türler arasındaki ilişkiye etkisinin tespit edilmesiyle alakalıdır. Çünkü sözlüklerin ve tefsirlerin teşekkül ettiği bu kronolojik seyirde, tefsirlerin sözlükler üzerindeki etkisini incelemek gayet mümkünken, sözlüklerin tefsirler üzerindeki etkisini incelemek zorlaşmaktadır. Hazırlanan bu incelemenin temel iddiası, hicrî ilk dört asra ait klasik Arapça sözlükler ve tefsirler arasında etkileşim olduğudur. Bu iddianın ispatlanması suretiyle tefsir ilminin sözlükbilimle yoğun irtibat içerisinde şekillendiği açığa çıkmaktadır. Aynı zamanda tefsir ilminin salt dilden ibaret gibi algılanan sözlükbilimi yönlendirdiği de anlaşılmaktadır. Zira ayetlerin istişhad malzemesi olarak kullanılması onların tefsir edilmesini de gerektirmiştir. Çalışmamız öncelikle Arapça sözlükçülüğün doğuşu ve gelişimine odaklanarak tarihî arka planı kendine zemin edinmektedir. Ardından sözlüklerdeki tefsir malzemesi, dil ve Kur'an ilimleri temalı tasnif edilmiştir. Ayrıca bu tasnife kelâmî ve fıkhî içeriklerin sözlüklere yansıması da eklenmiştir. Bu verilerin bir sağlaması ve tefsir – sözlük ilişkisinin diğer kutbunu yoklama amacına matuf olarak tefsirlerdeki sözlük mirası da aynı başlıklar üzerinden incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
The thesis examines the relationship between classical Arabic dictionaries and Quranic commentaries within the first four centuries of time limitation. Studying this theme contributes to the history of exegesis in two ways. This is important in terms of revealing the intense contact of lexicography with tafsir, which is considered a sub-branch of linguistics, as well as the discovery of philological disciplines developed under the auspices of tafsir. Text analysis method is used in this study. The material of tafsir, which was determined in Arabic dictionaries with high representational value of the first four centuries of Hijri, was classified by centering the subjects of tafsir. The positive aspect of limiting this research to time in the first four centuries is that it reflects the content of the work of the period in which linguistic texts and commentary were written. On the other hand, the negative side of this limitation is that the writing of exegesis is concentrated at the beginning of the first four centuries while the dictionaries are written at the end of the fourth century. The negativity does not arise from the temporal distribution of the genres in the writing process. In fact, the difficulty in determining the effect of this distribution on the relationship between species is the main negativity. Because in this chronological line where dictionaries and exegesis are written, it is quite possible to examine the effect of exegesis on dictionaries, but it is difficult to examine the effect of dictionaries on exegesis. The main claim of this study is that there is an interaction between classical Arabic dictionaries and tafsirs of the first four centuries. By proving this claim, it becomes clear that the tafsir is shaped in close contact with lexicography. It is also understood that the tafsir affected lexicography, which is perceived as purely philology. Because the use of verses as al-istishhad also required their interpretation. Our study primarily focuses on the birth and development of Arabic lexicography. In this way the historical background becomes its fundamental. Then I classified the material of exegesis in the dictionaries with the theme of philology and Quranic sciences. In addition to this classification, the reflection of theological and fiqh contents to dictionaries has been added. As a proof of this data and the aim of searching the other pole of tafsir - dictionary relationship, the dictionarical heritage of tafsir was also examined through the same headings.
Benzer Tezler
- Hicri ilk üç asırda halifelerin rivayetteki yeri
The Importance of caliphs in the first three century of hicri period
MUSTAFA PAZARLIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MEHMET ÖZŞENEL
- Sa'dü'd-din Teftâzânî'nin 'Şerhu Miftâhi'l-'Ulûm' adlı eserinin tahkik ve tahlili (Meânî bölümü)
A critical edition and analysis of Sa'd al-Dîn al-Taftâzânî's Sharḥ Miftâḥ al-'Ulûm (Part on semantics)
ABDULHAMİD RAMAZANOĞLU
Doktora
Türkçe
2020
Doğu Dilleri ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADEM YERİNDE
- Hadis edebiyatında câmi' türü kaynaklar ve câmi' kavramının sorunları (Hicri I-IV. Asır)
Type of jâmi' sources in hadith literature and problems of jâmi' concept
BİLGE KILIÇ
- İmam Mâtürîdî ve Kādī 'Abdülcebbâr'ın tefsirlerinde yüce Allah'a dair müteşabihlerin yorumu
The exegesis of the homologous (I. E. Muteshabih) verses concerning god with in the frame of the commentaries of al- Imam Mâturîdî and al- Kādī 'Abdul-Cabbâr
KERİM ÖZMEN
Doktora
Türkçe
2018
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SADRETTİN GÜMÜŞ
- Müfessirlerin Nur Suresinin yorumları ve karşılaştırılması
Interpretations and exepetes on Surah al-Nur and its comparisons
ALI MURADASILOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET AKIN
PROF. DR. AHMET NEDİM SERİNSU