Konut bölgelerinin oluşumunda sanayi yapılarının etkisi; SEKA Dalaman örneği
Effects of industrial buildings on settlement area development; example of SEKA Dalaman
- Tez No: 605176
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FATMA GÜLŞEN GÜLMEZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bina Bilgisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 232
Özet
Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye, içinden çıktığı savaşların etkisinden kurtulmak ve ekonomisini düzeltmek üzere önemli girişimlerde bulundu. Bu girişimler arasında, 1930‟lu yılların başlarında uygulamaya konan devletçi politikalar ülkenin sanayileşmesinde oldukça önemliydi. 1930‟lu yılların devletçi iktisadi politikaları, kaynakları yurt içinden temin edilebilen üretim mallarının yine yurt içinde üretilmesine dayanan“ithal ikamesi”prensibini benimsemişti. Bu ilke ile imal edilecek olan ürünlerden biri de kâğıttı. 1936 yılında devletçi politikaların bir sonucu olarak, Sümerbank bünyesinde ülkenin ilk kâğıt fabrikası kuruldu. İlerleyen yıllarda sürekli olarak artan kâğıt ihtiyacını karşılamak amacıyla yeni tesisler kurulmaya devam etti. Türkiye‟de yıllar içinde değişen ekonomik politikalar kâğıt sektörünü de doğrudan etkilemiştir. 1955 yılında kâğıt sanayinin Sümerbank‟tan ayrılarak SEKA kurumuna dönüşmesi yine bu politikaların sonuçlarından biriydi. Böylelikle 1955 yılından sonra kâğıt sanayi özerk bir kimlik kazandı. 1960‟lı yıllara gelindiğinde ise 27 Mayıs ihtilalinden sonra Türkiye‟de karma bir ekonomi modeli benimsendi ve ülke kalkınması beş yıllık programlara bağlandı. Bu dönemde, Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) ülkenin kalkınması için çok önemli kuruluşlar olarak görülüyor ve ciddi yatırımlar yapma görevi bu kurumlara veriliyordu. SEKA‟nın ilk defa İzmit dışında, Anadolu‟da bir fabrika kurması bu döneme denk düşmektedir. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ile SEKA‟ya Anadolu‟nun üç faklı bölgesinde fabrika kurma görevi verildi. Bu fabrikalardan biri de ilk plan döneminin en büyük yatırımlarından olan SEKA Dalaman Fabrikasıydı. Dalaman Fabrikasının kurulduğu bölge olan Muğla ili coğrafik olarak etrafı sarp dağlarla çevrili, izole bir bölgedir. Geçmişte bu bölgeye ulaşmak oldukça zordu. Ticaret antik zamanlardan beri deniz yolu ile yapılmaktaydı. Deniz yolu ticaretinde de Rodos Adası çok önemli bir yer teşkil ediyordu. Bölgede ithalat ve ihracat Rodos Adası üzerinden yapılmaktaydı. Ancak Birinci Dünya Savaşı‟ndan sonra bu durum değişti. Ticaret hatlarında karayollarının önemi arttı. Cumhuriyetten sonra bölge ulaşımında önemli gelişmeler yaşandı ancak 1950‟li yıllara kadar taşımacılıkta hayvan kullanılmaya devam etti. Bölgenin ekonomik yapısı ise çok büyük oranda tarım, hayvancılık ve ormancılık gibi toprağa dayalı mesleklerden oluşuyordu. Dalaman Ovası‟nın ekonomik yapısı da Muğla‟nın genelinde olduğu gibi tarıma dayalıydı. 1960‟lı yıllarda ovada yaygın olarak pamuk, buğday, susam vb. ürünler ekilmekteydi. Bu yıllarda ovadaki yapılar ise oldukça derme çatma durumdaydı. Yapıların büyük bölümü özensiz yöntemlerle inşa edilen bir ve iki katlı binalardan oluşuyordu. Yalnızca ticaretin yapıldığı küçük merkezlerde ya da bazı cadde üstlerinde iyi durumda denebilecek ahşap evlere rastlanıyordu. 1967 yılında fabrikanın temelinin atılmasından itibaren bölgede hızlı bir nüfus artışı meydana geldi. Bu nüfus artışından özellikle Bezkese Mahallesi, Karaçalı Mahallesi ve Ortaca Merkez Mahallesi etkilendi. Nüfus artışıyla beraber bölgede hızlı bir yapılaşma süreci başladı. Fabrikadan önce birer köy niteliğinde olan bu yerleşim yerleri giderek gelişti ve kentleşti. Ardından bu yerleşim yerleri, Dalaman ve Ortaca olmak üzere, Dalaman Ovası‟ndaki iki ilçeyi oluşturdu. Fabrika ile beraber bölgenin altyapı konuları hızla geliştirildi. Daha önce evlerinin çoğunda su bile olmayan yerleşim yerlerine fabrika binası ile elektrik sağlanmaya başlandı. Su problemi gibi altyapı konuları da hızla çözüldü. Birinci Kalkınma Planı ile beraber yollarda da önemli düzenlemeler yapıldı. Dalaman Çayı üzerine yeni bir köprü inşa edildi ve Muğla-Fethiye güzergâhı değiştirilerek kısaltıldı. Bu sayede hem ulaşım rahatladı hem de bölgede üretilen mahsullerin nakliyesi kolaylaşmış oldu. Fabrikanın kurulması ve bölgedeki altyapı konularının gelişmesi nüfusun artmasını sağlayan en önemli etkiler oldu. Artan nüfusla beraber fabrikaya yakın yerleşim yerlerinde hızlı bir yapılaşma süreci yaşandı. Fabrikanın yıllar içindeki gelişimi ve istihdam kapasitelerindeki artışlar, bölgede devamlı bir nüfus artışı ve yapılaşmaya sebep oldu. Bölgedeki mahallelerin yıllar içindeki fiziki gelişimleri fabrikadan etkilenerek yön buldu. Fabrika çalışanlarının konut edinme yöntemleri de mahallelerin fiziksel yapısını belirleyen etkenlerden biri oldu. Fabrikanın kurulması ile bölgeye göç eden çalışanların çoğu kendi müstakil konutlarını inşa edebildi. Bir kısmı ise kooperatifler kurarak konut sahibi oldu. Çalışmada, yukarıda bahsedilen süreçler SEKA Dalaman Fabrikası ana ekseninde detaylı olarak incelenmiştir. Tezin birinci bölümünde çalışmanın amacı, kapsamı ve araştırma yöntemleri açıklanmıştır. İkinci bölümde, Dalaman Fabrikasının kurulmasını hazırlayan olayların anlaşılması adına Türkiye iktisat tarihi ve SEKA‟nın geçmişi ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Ardından fabrikanın kurulduğu bölge olan Muğla yöresi ve Dalaman Ovası‟nın tarihi, bölgenin fabrika kurulmadan önceki yapısının anlaşılması için, çalışmanın ikinci bölümü kapsamında verilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde ise ikinci bölümde elde edilen bulgular ışığında fabrika yerleşkesinin gelişimi ve çevresine etkileri haritalar yardımıyla kronolojik olarak incelenmiştir. Dördüncü bölüm olan sonuç bölümünde de öncelikle SEKA‟nın ve Dalaman fabrikasının ülke iktisadi politikalarından ne şekilde etkilendiği açıklanmıştır. Ardından fabrika çevresindeki yerleşim yerlerinin ne yönde ve hangi etkiler altında geliştikleri detaylı olarak aktarılmıştır.
Özet (Çeviri)
After the foundation of the Republic of Turkey, lots of attempts are made to heal the effects of the war and to enhance the economy. Initiation of statist economy was one of the most important branch of this package of development. Statist economy of Turkey in 30‟s was based on the production of the consumer goods domestically, especially for the ones that have raw materials produced in the country as well, which is called“import substitution”. Paper was one of the products that was to be produced with this principle. The first paper production plant was established in 1936 within the body of Sümerbank as a result of this statist economy policy. Following years, more and more plants were continued to be established parallel to the increasing need of paper. Changing economic policies within ongoing years had an effect on the paper industry as well. Separation of the paper production factory from Sümerbank and becoming an independent company called „‟SEKA‟‟ in 1955 was one of the outcomes of this policy changes. In the 60‟s, after 27 May revolutions, mixed economy policy was adopted and five-years economic development packages were created. In these years, government business enterprises (KIT) were strong and effective organizations and had the task to make grand investigations. SEKA established the first paper production plant outside of İzmit, in the Anatolian region within these years. SEKA was given the task to create three paper production plants to different regions of Anatolia. The plant in Dalaman was one of these three and one of the biggest investments in these years as well. The area where the Dalaman Plant is constructed is surrounded with high mountains and quite isolated. It was compelling task to reach the region especially in the past years. The major trade was done by seaways. Rhodes Island was an important trade point where imports and exports are frequently done. After World War 1, highways become more popular for trade by the improvement of the road vehicle technology. Despite the improvements in the region transportation system, pack animals were continued to used till 50‟s. Economic structure of the region is based on agriculture, animal husbandry and forestry as well. Dalaman plain has also an agriculture and husbandry based economy like the whole region. Cotton, wheat and sesame was the major agriculture products in 60‟s. The structures in the region was sloppy buildings with one or mostly two floors. Good conditioned wooden structures were rarely seen only in small trade centers and main roads. A population boom had seen in the region after the establishment of the paper production factory in 1967. Bezkese, Karaçalı and Ortaca neighborhoods are most effected ones. A fast structuring has followed the population boom since the accommodation need was rapidly increasing. Small villages become towns and cities after the increase in population and development in structures. Dalaman and Ortaca neighborhoods become two big districts connected directly to the Muğla city. Substructure is also effected from this development after the establishment of the factory. Electricity is distributed to all houses which did not have even potable water before the factory. Roads are also improved with the first development plan. A bridge is constructed to Dalaman river which connects Muğla city and Fethiye which is the biggest district in the city. This bridge facilitates the transportation in the region and effected the transport of all goods produced in the region. Construction of the factory and improvement of the substructure of the region had strong effects on increasing population. Areas close to the factory are rapidly constructed to meet the need of increasing accommodation. Bezkese, Karaçalı and Ortaca changed rapidly due to this construction processes. Lots of people migrated to the region to work in the factory. Some of them built their own houses and some others had houses from cooperatives. This essay analyzes the process introduced above in detail, with the SEKA Dalaman Plant in center. The first chapter of thesis includes the aim, content, and method of the research. The second chapter analyzes the economic situation of the country in the years the plant was constructed and history of SEKA to explain the details of establishment. In addition, the history of the Muğla and Dalaman regions are given in the second chapter to analyze the situation in the city before the factory was constructed. In the third chapter, with the enlightenment from the second chapter, the development of factory and its effects to the region is analyzed chronologically and showed on the maps. The fourth chapter which is the conclusion chapter analyzes how SEKA and Dalaman plant was effected from county‟s economic policies and how the settlement areas near the factory is effected from these changes.
Benzer Tezler
- Fener-Balat bölgesinin tarihi kurgusunda mimari tasarımın sürekliliği
Başlık çevirisi yok
SELDA ÇALOŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
Jeoloji MühendisliğiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiBina Bilgisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURSEL ONAT
- Küçük ve orta boy işletmeler ve bölgesel kalkınma: Türkiye örneği
Small and medium size enterprises and regional development: The case of Turkey
NAZMİYE BALTA
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FULİN BÖLEN
- Minyatürlü Ahmedi İskendernameleri: İkonografik bir deneme
Başlık çevirisi yok
SERPİL BAĞCI
Doktora
Türkçe
1989
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. GÜNSEL RENDA
- Geleneksel İstanbul konutunda çıkma
Projections in the traditional İstanbul houses
V. GÜL CEPHANECİGİL