Türkiye'deki su ve kanalizasyon idarelerinin etkinliklerinin ölçümünde Veri Zarflama Analizinin (VZA) uygulanması
Efficiency assessment of water and sewerage administrations in Turkey:A data envelopment analysis (DEA) approach
- Tez No: 611604
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HALE ÖZGÜN ERŞAHİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Çevre Mühendisliği, Environmental Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çevre Bilimleri, Mühendisliği ve Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 103
Özet
Su yönetimi stratejik bir konudur. Su hizmetleri genellikle kullanıcı (yararlanıcı) için karşılanabilir düzeyde olması gerektiğinden; yararlanıcı (abone) ve çevreyi koruyacak şekilde düzenlenmiş olan yönetmeliklere uygun şekilde yürütülür. 2009 yılında imzalanan“İstanbul Su Mutabakatı”nda, suyun kamu malı olduğu ve kaliteli suya erişimin tüm insanların en temel haklarından biri olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca, su yönetiminde su talebini karşılayabilen, küresel değişikliklere uyumlu ve gerekli önlemleri alabilen kalıcı ve ekonomik bir yaklaşımın gerekli olduğu belirtilmiştir. Türkiye'de su yönetimi merkezi olup, stratejik kararlar ve planlar merkezi hükümet tarafından alınır. Türkiye'de su kaynaklarının yönetimi, gelişimi ve korunmasında doğrudan veya dolaylı sorumlu olan çeşitli kamu ve özel kuruluşlar mevcuttur. Su kaynaklarının planlanması, geliştirilmesi, dağıtılması ve yönetimi ağırlıklı olarak kamu kuruluşları tarafından gerçekleştirilmektedir. Kamu kuruluşlarında ağırlıklı olarak merkezi yönetim söz konusudur. Belediyelerin sorumluluk alanı kendi bölgelerindeki su ve atıksu hizmetleridir. 1981 yılında İstanbul Belediyesi'nde su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek için gerekli olan her türlü tesisi kurmak, kurulu olan tesisleri devralmak ve tek bir merkezden işletmek amacıyla yeni bir hizmet temini modeli uygulanmaya başlanmıştır. Bu kapsamda, özel/özerk bütçeli bir kamu kuruluşu olan ve belediyeyi bağlı Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) kurulmuştur.“İSKİ Kanunu”olarak adlandırılan 2560 sayılı kanuna göre; Su ve Kanalizasyon İdaresi (SUKİ), her türlü taşınır ve taşınmaz malın satın alınması, kiralanması ve satılması yetkisine sahiptir. SUKİ'ler ilgili tesisleri doğrudan veya diğer kamu ve özel kuruluşlarla ortak olarak kurabilmekte ve işletebilmektedir. Çağdaş ve yeni yöntem uygulamalarında; kurumların mevcut sistem ve süreçlerini iyileştirmeleri amacıyla diğer kurumlar ile belirli alanlarda iş birliği yapmaları ve tecrübelerini paylaşmaları gerekmektedir. Bu kapsamda; 1980 yılında Japonya'da bir yönetim aracı olarak kabul edilen, daha sonrasında Amerika ve Avrupa'da geniş bir uygulama alanına sahip olan ve günümüzde ise oldukça yaygın olarak kullanılan bu yönteme İngilizce olarak“Benchmarking”denilmektedir. Türkçe olarak tam karşılığı bulunmamakla birlikte bu kavram“mukayeseli değerlendirme”olarak ifade edilebilir. Mukayeseli değerlendirme, performans gelişimini destekleyen temel araçlardan biridir. Mukayeseli değerlendirmenin amacı; kurumların eksik ve iyileştirmeye açık alanlarını tespit ederek, kalite ve verimlilik açısından yüksek performansı ve düşük maliyeti sağlayabilen en iyi uygulamaların benimsenmesi ve bunların kendi süreçlerine uyarlanmasıdır. Mukayeseli değerlendirme çalışmalarında; Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Stokastik Sınır Analizi (SSA) gibi farklı tekniklerden faydalanarak kurumların etkinlikleri ölçülebilmektedir. VZA, karar verme birimleri olarak adlandırılan grupların göreceli olarak etkinliklerini ölçmede kullanılan parametrik olmayan bir tekniktir. Bu çalışmanın amacı; VZA yaklaşımı ile, Türkiye'deki SUKİ'lerin etkinlik puanlarını belirleyerek idarelerin performanslarını mukayeseli olarak değerlendirmek ve etkinlik puanını etkileyen en kritik Performans Göstergesini (PG) tespit etmektir. Bu doğrultuda; idarelere ait kurumsal, içme suyu hizmetleri ve atıksu hizmetleri olmak üzere üç kategori ile ilgili veriler ve değişkenler temin edilmiştir. İdarelere ait temel verilerin ve değişkenlerin hızlı ve güvenilir bir şekilde toplanmasına olanak sağlayan web yazılımlı bir veri tabanı hazırlanmıştır. 14 SUKİ tarafından toplamda 28 değişken toplanmış olup, bu değişkenler kullanılarak her bir kategori için 5 adet olmak üzere toplamda 15 tane PG hesaplanmıştır. Çıktıya yönelik Charnes-Cooper-Rhodes (CCR) ve Banker-Charnes-Cooper (BCC) modeli, üç kategori için Genel Cebirsel Modelleme Sistemi (GAMS) yazılımıyla çözülmüştür. Ayrıca, ölçek verimliliği (SE) de hesaplanmıştır. Son olarak, her bir kategori için en kritik PG'nin belirlenmesi amacıyla duyarlılık analizi yapılmıştır. Bu çalışmada elde edilen BCC modeli sonuçlarına göre, kurumsal kategori açısından %100 etkin olan herhangi bir idare bulunmamıştır. İçme suyu hizmeti ve atıksu hizmeti kategorileri için elde edilen sonuçlara göre; idarelerin %42'sinin içme suyu hizmetleri kategorisinde tam etkin olduğu, bu değerin atıksu kategorisinde ise %28'e düştüğü görülmüştür. İçme suyu hizmeti ve atıksu hizmeti kategorisindeki etkinlik puanı ile idarelerin kapasiteleri arasındaki ilişki incelediğinde; en yüksek etkinlik puanına sahip olan idarelerin çoğunlukla orta ve büyük kapasiteli SUKİ'ler olduğu tespit edilmiştir. İçme suyu hizmeti kategorisinde; BCC etkinlik puanına göre, büyük kapasiteli SUKİ'lerin %67'si, orta kapasiteli SUKİ'lerin ise %50'sinin tam etkin olduğu görülmüştür. Atıksu hizmeti kategorisinde ise; büyük ve orta kapasitedeki idarelerin sırasıyla %50'si ve %25'i tam etkin olarak bulunmuştur. Ancak, kurumsal kategoride kurumun hizmet süresi ile etkinlik puanı arasında herhangi bir ilişki bulunamamıştır. Elde edilen sonuçlar; içme suyu hizmetleri ve atıksu hizmetleri açısından idarelerin kapasiteleri ile etkinlik puanları arasında önemli farklılıklar olduğunu, büyük kapasiteli idarelerin göreli olarak daha etkin olduğunu göstermektedir. Çalışma sonucunda; kurumsal, içme suyu hizmeti ve atıksu hizmeti kategorileri için tespit edilen girdi ve çıktılar arasındaki en kritik PG'ler sırasıyla hizmet gelirlerinin tahsilat oranı, içme suyu şebeke uzunluğu başına yıllık toplam arıza sayısı ve kanalizasyon şebeke uzunluğu başına yıllık taşma sayısıdır. Kurumsal kategorideki en kritik PG incelendiğinde; hizmet gelirlerinin tahsilat oranı %40 artırıldığında, etkinlik puanında %3,4'lük bir iyileşme sağlandığı görülmüştür. İçme suyu hizmeti kategorisinde; içme suyu şebeke uzunluğu başına yıllık toplam arıza sayısının %40 azaltılması, etkinlik puanının %5,5 azalmasını sağlamaktadır. Atıksu hizmeti kategorisinde ise; kanalizasyon şebeke uzunluğu başına yıllık taşma sayısının %40 oranında azalması durumunda, etkinlik puanında %3,8'lik bir iyileşme gözlenmektedir. Elde edilen sonuçlara dayanarak, aynı bölgedeki küçük kapasiteli idarelerin entegrasyonu ile idarelerin teknik performanslarının iyileştirilmesi uygulanabilir bir yaklaşım olarak düşünülebilir. Mukayeseli değerlendirme çalışmasında her idareye, diğer idarelerle kendilerini mukayese etme imkanı sağlandığı gibi, zamansal açıdan bireysel performanslarındaki değişimleri de takip edebilme imkanı sağlanmaktadır. Bu nedenle, bu çalışmalar periyodik olarak yapıldığında, SUKİ'lerde karar verme sürecinde oldukça etkin rol oynayan bilgi akışının artırılması ve böylece daha etkin yönetim stratejilerinin oluşturulması sağlanabilecektir.
Özet (Çeviri)
Water management, that is one of the most strategic issues, encompasses planning, development, distribution and management of water resources. Water management should be carried out in accordance with the regulations that are designed to protect the consumers and the environment but at the same time water services should be affordable by the consumer. One of the most common methods, that is used to improve the performance in public sector, is benchmarking. Benchmarking is a powerful decision-making tool that includes both performance assessment and performance improvement. The main goal of benchmarking is to determine and evaluate the current position of an organization in relation to the best practice and to identify gaps in an organization's processes so as to gain a competitive advantage. Benchmarking studies involve different techniques for measuring the efficiency of administrations such as Data Envelopment Analysis (DEA) and Stochastic Frontier Analysis (SFA). DEA is a non-parametric technique that is used to measure the relative efficiencies of groups having similar units referred as decision-making units. The main aim of this thesis was to comparatively analyze the performance of Water and Sewerage Administrations in Turkey in three categories including organizational, drinking water and wastewater services by using DEA approach and to determine the most critical Key Performance Indicators (KPIs) that affect efficiency scores for each category by applying sensitivity analysis. In order to do so, data have been collected from 14 different administrations and then, KPIs were calculated. Two output-oriented DEA models, that are Charnes-Cooper-Rhodes (CCR) and Banker-Charnes-Cooper (BCC) model, were solved with General Algebraic Modeling System (GAMS) software for three categories. Besides, scale efficiency (SE) was also calculated. Any administration was found to be 100% efficient depending on CCR and BCC models in terms of organizational inputs and outputs evaluated. Based on BCC model, it was observed that 42% of the administrations were full efficient in drinking water services category, followed by a decrease to 28% in wastewater services category. The highest efficiencies were obtained in medium and large capacity administrations in both drinking water services and wastewater services category. The most sensitive KPIs among inputs and outputs are found to be revenue collection rate, mains failures and overflowing from sewers for organizational, drinking water services and wastewater services category in order. The results obtained from this study will contribute to the performance enhancement of the administrations by benchmarking themselves with the other administrations for each category and focusing on the most important KPIs.
Benzer Tezler
- Anakentlerde su hizmetlerinin yönetimi: Ankara'da bir alan araştırması
Management of water services in maincities: A field-work research in Ankara
BANU AKTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Kamu YönetimiGazi ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİKMET KAVRUK
- Akıllı şehirlerin su yönetim idarelerinde e-yönetim sürecinin modellenmesi
Modelling of e-application process at the water management authority of smart city
VEYSİ ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Mimarlıkİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADEM ESEN
- Su kaynakları sistemlerinin etkinlik ve performans analizi
Efficiency and performance analysis of water resources systems
ÖZLEM ŞANSLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
İnşaat MühendisliğiCelal Bayar Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ALİ YURDUSEV
- Akıllı endüstriyel altyapılar için enerji optimizasyonu: Su şebekesi örneği
Energy optimization for smart industrial infrastructure: Water supply network example
HUSSEIN MOHAMMED HUSSEIN QASIM AL-SANABANI
Doktora
Türkçe
2024
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolSakarya ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MURAT İSKEFİYELİ