Geri Dön

XX. yüzyılın başından bugüne kadar son-köl'deki yayla hayatı

XX кылымдын башынан бүгүнкү күнгө чейинки соң-көлдөгү жайлоо турмушу

  1. Tez No: 615520
  2. Yazar: BAKTIBEK İSAKOV
  3. Danışmanlar: PROF. DR. İLHAN ŞAHİN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Tarih, History
  6. Anahtar Kelimeler: konargöçer hayat, yayla, göç, bozüy, alaçık
  7. Yıl: 2011
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 291

Özet

Аталган илимий эмгек киришүү, төрт бөлүм, жыйынтык, терминдер сөздүгү оозэки, жазма жана архивдик материал тизмеги деп аталган негизги бөлүктөрдөн турат. Эмгектин киришүү бөлүмүндө көчмөн турмуштун келип чыгышы, көчмөндүккө байланышкан терминдер, көчмөндүктүн мезгилдерге карата жүргүзүлүшү, жайлоо жана жайлоо турмушунун өзгөчөлүктөрү деген маселелерге токтолду. Көчмөн турмуштун келип чыгышы маселесинде көчмөндүктүн эн алгачкы доорлордо адамзат, табият жана айбанат арасында калыптанган“үч багыттуу мамиленин”натыйжасында келип чыкканы тууралуу пикирге көбүрөөк басым жасалды. Башкача айтканда, адамзат алгачкы доорлордо табият ичинде жашап, табияттын мүмкүнчүлүктөрүн андап билип, жашоо турмушун табиятка жараша калыптандырган. Көчмөндүктүн мезгилдерге карата жүргүзүлүшүндө көчмөн турмуштун негизинен кыштоо жана жайлоого карата жүргүзүлгөнү жана жаздоо менен күздөөнүн негизги ара жерлер катары кызмат кылганы тууралуу пикирге басым жасалды. Албетте аталган контексте, көчмөнчүлүк ичинде кыргыздардын орду жана ролу тууралу маселелерге да жетиштүү өлчөмдө токтолду. Эмгектин I- бөлүмү, Тарыхый процесс ичинде Соң-Көл жайлоосу деп аталып, мында, Соң-Көл терминин этимологиясы, көлдүн келип чыгышы, географиялык абалы, табигый өзгөчөлүктөрү, Соң-Көлдүн өтмүшү, Кыргыздар жана Соң-Көл жайлоосу, Соң- Көлдө жүргүзүлгөн изилдөөлөр жана автордун изилдөө методикасы менен жаны табылгалары тууралуу маселелер козголду. Соң-Көлдө жүргүзүлгөн изилдөөлөр деп аталган бөлүкчөдөгү маалыматтар XIX кылымдан бери карай Соң-Көл өрөөнүнүн изилдениши тууралуу изилдөөлөрдү камтыйт. Бул учурда эн алгачкылардан болуп, орус саякатчысы Ф. Р. Остен-Сакен чакан экспедициясы, 1879-жылы А. Фетисов, 1784-жылы Орус ботаниги Н. Сорокин, америкалык географ Рафаел Пампелли, Д. Мушкетов жана Ф. Фиелструп сыяктуу көптөгөн окумуштуулар Соң-Көл жайлоосун кыдырып биртоп матералдарды жазып 6 Эмгектин II- бөлүмү, Соң-Көл жайлоосуна көч жана жайлоодо жайгашуу деген ат менен берилет жана аталган бөлүм Жайлоого көч, Көчтүн жолго чыгышы, Соң-Көлгө баруу, Бир айылдын Соң-Көлдө жайгашуу тартиби, Бозүйлөрдүн жайгашуусу, Бозүй жана алачыктын тигилиши, Бозүйдүн ички көрүнүшү жана жабдылышы, Жайгашууга байланышкан ырым-жырымдар жана салттар деген темалардан турат. Жайлоого көч, бул кыргыз көчмөндөрүнүн майрамы болгон. Бул эмгекте жайлоого көч темасы, кыргыз көчүнүн өзгөчөлүктөрү этнографиялык жактан сүрөттөлүп берилди. III- жана IV- бөлүмдөрдө, коомдук, маданий жана экономикалык турмуш багытында колго алынып, анда үйбүлө, төрөт үйлөнүү өлүк көмүү адаттары, кыргыз коомунун мал чарбасы, кол өнөрчүлүгү жана көчмөндүккө жараша келип чыкан ар түрдүү коомдук жана экономикалык мамилелери кенен талдоого алынып, көптөгөн пикирлер жана жаны этнографиялык табылгалар берилди. Аталган табылгаларга эмгектин аягындагы кыргыз тилинде берилген кыскача мазмунда кенен токтолду. Ачкыч сөздөр:, кыргыз көчмөндөрү, жайлоо, көч, бозүй, алачык.

Özet (Çeviri)

Çalışma Kırgızların XX. yüzyılın başındaki konargöçerlerin sosyal ve ekonomik hayatı ve bu hayat çerçevesi kapsamında yaklaşık 3 ay süren yayla hayatı üzerine odaklaşır. Kırgız konargöçerlerinin oldukça çok sayıda yayla yerlerinin olması nedeni ile, söz konusu çalışma daha nokta konular örneğinde ele alınması düşünüldü ve bu bakımından, Kırgızistan topraklarındaki en büyük yayla yerlerinin biri olan Son-Köl yaylası örnek olarak ele alındı. Bu yayla yerininin örnek mevkii olarak tercih edilmesinin bir diğer nedeni, burada bugün hala yayla hayatı kısmen devam ettirilmekte ve Son-Köl yakınlarındaki onlarca köylerden gelen çobanlar, yaz vakitlerini buralarda geçirerek yaz zamanlarını geleneksel kültüre göre değerlendirmektedir. Konargöçerlik hayat tarzını konu edinen bu çalışmada, hem konu üzerinde yapılan teorik çalışmalar hem de bu hayatı hususi olarak günümüzde Son-Köl yaylasında yaşatmakta olan çobanların hayatları örneğinde ele alınması bakımından önemli ve günceldir. Son-Köl yaylasına gelen konargöçer aileler ile grupların nasıl göç ettiklerinden, nerelere kadar gidip yerleştiklerine ve üç aylık yaz vaktine göre oturtulan yayla hayatlarında ne gibi âdet, gelenek görenek ve şölenleri düzenledikleri sözlü bilgiler ışığında ele alındı ve araştırıldı. Burada bahsedilmesi gereken bir diğer husus, Kırgız konargöçerleri arasında görülen çok çeşitli âdetler, alışkanlık ve anlayışlar çalışma kapsamında araştırılırken, diğer birçok Türk kökenli kavimler arasındaki âdet, gelenek ve görenekler ile çok sayıdaki benzerliklerin ortaya çıkartılması olmuştur. Meselâ, Anadolu'daki Yörük grupları arasında yaylaya göç yapıldığı zaman, göçün başını bir güzel kızın çekmesi âdeti vardır. Aynı şekilde Son-Köl yakınlarındaki Kadıraalı köyünde yaşayan bugün 97 yaşına gelmiş Arzımat kızı Zarılbübü adlı bir yaşlı hanımın, gençken çok güzel bir kız olduğunu ve yaylaya olan göçlerde babasının yorga yürüyüşlü atına binerek baba göçünün başını çektiğini gururla anlatması, tesadüf bir durumlardan değildir. Tezin içinde yer verilen hayvancılık kültürü ve hayvancılık kültürü ile ilgili olan kısımda, hayvancılık ile ilgili olan çeşitli anlayışlar, teknikler, âdetler ve gelenekselleşmiş olan faaliytetler ele alındı. Kırgız konargöçerleri arasındaki at, inek, koyun, keçi, deve ve tibet yakı gibi evcil hayvanlar tek tek ele alınarak onların konargöçerler tarafından idare edilmeleri, bakımı, 8 tedavileri, gece korunmaları ve onlar için yapılan otlak ayarlama, kullanma ve koruma teknikleri gibi konular da sözlü bilgiler ışığında araştırılarak çalışma içinde yer verildi. Meselâ, konargöçerler arasındanki hayvan hastalıkları ile ilgili çalışma içindeki konuda, at hastalıkları, inek ve deve hastalıkları, koyun ve keçi hastalıkları olmak üzere yaklaşık otuza yakın hayvan hastalıkları tespit edilerek onların halk arasındaki adlandırılışı ve tedavi yöntemleri de sözlü bilgilere göre ayrıntılı bir biçimde araştırıldı. Genel olarak bakıldığı zaman, çalışma yaylacılık geleneğinde konargöçerlerin günlük hayatlarını şahsen yaşadıkları, doğum, evlenme, ölüm ve inançlar gibi çok çeşitli sosyal ve kültürel konuları; keçe, deri, ağaç, boynuz ve yün işletmeciliğini içine alan yayladaki ekonomik durum; yaylada yerleşim, otlak değiştirme ve yurt değiştirme hadiseleri ve bunun gibi çok çeşitli sosyal etkinlikler incelikleriyle araştırıldı ve Kırgız konargöçerlerini tanıtan, onların konargöçerliğe dayalı sosyal ve kültürel kimliklerini gösteren bir eser olarak ortaya çıktı.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    862900

    An intellectual biography of 'Abd al-Ḥakīm al-Siyālkūtī (D. 1657): His place in Hind intellectual history and influence upon Ottomans

    'Abdülhakim Siyâlkûtî'nin (Ö. 1657) entelektüel biyografisi: Hint entelektüel tarihindeki yeri ve Osmanlılar üzerindeki etkisi

    ABDULLAH AL MAMUN

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    Doğu Dilleri ve Edebiyatıİstanbul Medeniyet Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. İBRAHİM HALİL ÜÇER

  2. Tez No

    838856

    Çocuk hakları ihlalinin sinemada temsili ve Capharnaüm üzerine bir okuma

    The representation of the child rights violation and a reading on Capharnaüm

    MERVE GEZEN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    FelsefeBaşkent Üniversitesi

    Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ÖZCAN YAĞCI

  3. Tez No

    557624

    Mimari tasarımda yapay zeka: Evrişimli yapay sinir ağlarının vaziyet planı tasarımında kullanımı

    Artificial intelligence in architectural design: The use of convolutional neural networks in site plan design

    MUSTAFA KEMAL KAYIŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik Üniversitesi

    Gayrimenkul Geliştirme Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HAKAN YAMAN

  4. Tez No

    427333

    The Ancient South Marmara Harbors

    Antik Güney Marmara Limanları

    SERKAN GÜNDÜZ

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2015

    ArkeolojiUludağ Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA ŞAHİN

    PROF. DR. MARTİNA SEIFERT

  5. Tez No

    25588

    Latin Amerika'da devlet ve demokrasi

    Başlık çevirisi yok

    FATMA NEBİYE ÇILTAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1993

    Siyasal Bilimlerİstanbul Üniversitesi

    Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ACAR ÖRNEK

Geri Dön