Hulâsatü'l-Heyʾet (Astronomi ilminin esası) Seydî Ali Reis (giriş-inceleme-metin-dizin)
Hulâsatü'l-Hey'et (The base of the astronomical science) Seydî Ali Reis (Introduction-research-text-index )
- Tez No: 625062
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İLHAN UÇAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sakarya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 565
Özet
Astronomi çalışmalarının başlangıcı Doğu'da MÖ 4000 yıllarına dayanır. Mısır, Mezopotamya, Hint ve Çin medeniyetleri bu konuda önemli gelişmeler sağlamıştır ve bu çalışmalar Helen uygarlığı tarafından ilerletilmiştir. Ancak Batı'da dinî baskılar sebebiyle bilimsel araştırmalar durmuştur. Doğu'da ise bu birikimden yararlanılmış ve bu alanda önemli çalışmalar yapılmıştır. Osmanlılarda Fatih dönemine kadar astronomi ve matematik alanlarında önemli çalışmalara ve bilim adamlarına rastlamıyoruz. Fatih İstanbul'un fethinden sonra Uluğ Bey'in öğrencisi Ali Kuşçu'yu İstanbul'a getirtmiştir. Ali Kuşçu da Osmanlı medreselerinde dersler vermiş ve Takiyüddin, Mirim Çelebi gibi dönemin önemli astronomlarını yetiştirmiştir. Çalıştığımız eser Ali Kuşçu'nun el-Fethiyye adlı eserinin tercümesidir. Tercüme Osmanlı denizcilerinden Seydî Ali Reis tarafından yapılmıştır. Ancak tercüme yapılırken sadece Ali Kuşçu'nun kitabına bağlı kalınmamıştır. Tûsî, Kadı-zâde Rûmî, Uluğ bey gibi birçok önemli astronomdan alıntılar yapılmıştır. Eserin Türk ve dünya kütüphanelerinde 27 nüshası bulunmaktadır. İncelediğimiz nüsha en eski tarihlisidir. Muhtemelen mütercim hattıyladır. 1549 yılında Kanunî Sultan Süleyman'a sunulmuştur. 94 varaktan oluşan eserde bir mukaddime ve iki makale vardır. Ayrıca birçok çizim ve eserin sonunda çeşitli sayısal verileri içeren 7 tablo vardır. Mukaddimede astronomi ilmine başlamadan önce bilinmesi gerekenler anlatılır. İlk makalede altı kısım vardır. Bu bölümde küreler ve kürelerin özellikleri, yaylar, burçlar, burçlar kuşağının özellikleri ve gezegenler anlatılır. İkinci makalede on iki bölüm vardır. İklimler, gündüz ve gece, tarih, yıl ve aylar, meridyenler anlatılır. Eserde geçen astronomi ve geometri terimlerinin büyük bölümü Arapça ve Farsçadır. Eser giriş, inceleme, metin ve dizinler olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Seydî Ali Reis ve eseri hakkında bilgi verilmiş çalışmanın yöntemi ve amacı üzerinde durulmuştur. İnceleme bölümünde eserin imla, fonetik ve morfolojik özellikleri belirtilmiştir. Metnin çeviri yazısı yapıldıktan sonra Cibakaya adlı dizin programıyla gramatikal dizini hazırlanmıştır.
Özet (Çeviri)
The beginning of the astronomy studies dates back to 4000 BC in the East. Mesopotamia, India and China made a great contribution to those researches and later, Hellenistic civilization also participated in this progress. But, in the West, because of the pressure of Catholic Church, scientific researches were stopped. On the other side, East used all those accretions to continue researches in this area. In the Ottoman Empire, until the period of the Muhammad the Qounqer, no important researches or scholars in the area of astronomy or the mathematics have been registered. After the conquest of Istanbul, Muhammad II - the Ottoman Sultan , invited Ali Kuşçu, the Scholar of Uluğ Bey. Ali Kuşçu was giving the lecture in the Ottoman moslem theological school and raised some very important astronomers, such as Takiyuddin, Mirim Çelebi etc. The part that we have elaborated is the translation of Ali Kuşçu's el-Fethiyye book. The translation is made by the Ottoman mariner Seydi Ali Reis. It is important to say that during the translation it is noticed that it wasn't linked only with Ali Kuşçu's book. Citations from the scholarship such are Tusi, Kadizade Rumi and Uluğ Bey were also used. In many libraries all around Turkey as well as the world, there are 27 exeplars of this book. The piece that we have elaborated on this book is the oldest dated work which was probably written by the translator himself and also it presented to Lawgiver Sulaiman, the Ottoman Sultan of that period. The book that is made up of 94 paper sheets and formed of the introduction and two articles . Also, there are many drawings, and at the end of the book there are seven tables, which include different numeric data. In the introduction, some basic information about astronomy, which should be known, are given. First article has six parts. Spheres and their characteristics, archers, horoscope, zodiac characteristics and planets are explained in first article. The second article has twelve parts. Climates, daytime and night, date, year, months and meridians are described. Most of the terms about astronomy and geometry are in Arabic and Persian. The work is consisted of four chapters: introduction, the research, the main text and index. In the introduction part, some informations about Seydi Ali Reis and his work are written, as well as the method and purpose of the paper itself. In the research part, the dictation and some fonetic and morfologic characteristics are explained. After the translation of the text, programme called Cibakaya made grammatical series.
Benzer Tezler
- Müstakîm-Zâde Seyyid Süleyman Sa'âdeddîn Efendi'nin Hulâsatü'l-Hediyyesi (İnceleme-tenkitli metin)
Hulasatu'l-Hediyye by Mustakim-Zade Seyyid Suleyman Sa'deddinEfendi (Anaylsis-textual criticism)
SADIK BEKLEN
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN ŞENER
- Hülâsatü'l-Efkâr gazetesi ve 1873-1875 arası Osmanlı Devleti'nin ekonomik ve sosyal durumu
Newspaper of Hulasa al-Afkar and the social and economic stutation of Ottoman Empire in 1873-1875
MUSTAFA ÖZTÜRK
- Hülâsatü'l-Beyân fî Tefsîri'l-Kur'an'da dönemin siyasi ve sosyal gelişmelerinin yansımaları
The reflections of the political and social developmentsof the period on the Tafsir of Hülâsatü'l-Beyân Fî Tefsiri'l-Kur'an
MUHAMMED GÜLEÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELİM TÜRCAN
- Hulâsatü'l-Hey'e giriş-notlar-metin-dizin
Hulasatu'l-Hey'e, introduction-notes-text-index
MİKAİL CENGİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. ÜLKÜ ÇELİK ŞAVK
- Yâsincizâde Abdülvehhab Efendi ve Hulâsatü'l-Bürhân fî İtâati's-Sultân adlı risâlesi
Başlık çevirisi yok
UĞUR BABOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ÖZŞENEL