Yukarı Dicle havzasında Kalkolitik Çağ: Kronolojik ve kuramsal sorunlar
Chalcolithic period in the upper tigris river valley: Chronological and theoretical problematics
- Tez No: 626882
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET UHRİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Kalkolitik Çağ, Yukarı Dicle Havzası, Mezopotamya, Chalcolithic Age, Upper Tigris Region, Mesopotamia
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arkeoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 389
Özet
Güneydoğu Anadolu'da yer alan Yukarı Dicle Havzası arkeolojik açıdan zengin bir bölgedir. 1990'lı yıllarda sistemli olarak araştırılmaya başlanana kadar bilinmeyen bir bölge (terra incognita) olan havzanın arkeolojik geçmişi 700.000 yıl kadar geriye gitmektedir. Anadolu Arkeolojisinde“baraj inşaatları”ve“güvenlik problemleri”ile gündeme gelen havza“uygarlığın doğduğu topraklar”olarak tanımlanan Mezopotamya'nın kuzey sınırını oluşturmaktadır. Kalkolitik Çağ tarımın ve yerleşik yaşamın başlangıcı ile kent-devletlerin doğuşu olarak bilinen insanlık tarihindeki en önemli iki kırılmanın arasında yaşanmıştır. Yaklaşık olarak MÖ 6000-3000 yılları arasına tarihlenen bu çağda Mezopotamya'nın kuzeyi ve güneyi farklı kültürlere ev sahipliği yapmıştır. Ubaid ve Uruk Kültürlerinin Güney Mezopotamya'da ortaya çıkmış olmasına karşın, Kuzey Mezopotamya Kalkolitik Çağ kronolojisi ve terminolojisi de bu kültürlere göre şekillenmiştir. Araştırmacılar için bu büyük coğrafyada aynı zaman diliminde yaşamış olan farklı toplulukları çalışmak başlıca problemlerden biri olmuştur. Son yıllarda sayısı giderek artan arazi çalışmaları ve bilimsel toplantılar SAR Kronolojisi gibi yeni çalışmaları ortaya çıkarmış olmasına karşın, bu yeni çalışmaların da başka sorunsallara yol açtığı görülmektedir. Yukarı Dicle Havzası her dönemde diğer bölgelerle göç, savaş, ticaret gibi çeşitli etkileşimlere girmiş olsa da, yerel kültür özelliklerini Kalkolitik Çağ boyunca korumuştur. Buna karşın bilimsel sonuçlarda bu yerel özellikler göz ardı edilmiş, Yerel Kalkolitik topluluklar havzaya uzak bölgelerde ortaya çıkmış kültürler ile ilişkilendirilmiştir. Havzada bir Geç Neolitik kültür olan Halaf sona erdikten sonra yaklaşık olarak MÖ 5. binyılın ilk çeyreğinde ortaya çıkan Kalkolitik topluluklar MÖ 4. binyılın son çeyreğine kadar varlık göstermiştir. Havzadaki yerleşimlerin Erken Kalkolitik tabakalarında ortaya çıkarılan ve MÖ 4800-4500 yılları arasına tarihlenen materyal kültür Ubaid Kültürü olarak tanımlanmıştır. Yerel Kalkolitik topluluklara ait bu materyal kültürün Ubaid ile bazı benzer özellikleri olsa da, Ubaid ile ilişkilendirilmesi için yeterli değildir. SAR Kronolojisi gibi bazı çalışmalarda, araştırmacılar tarafından Erken Kalkolitik dönem için göz ardı edilen yerel topluluklar Geç Kalkolitik dönem için kabul görmüştür. Bu çalışmalarda Yerel Geç Kalkolitik toplulukların“Post-Ubaid”olarak adlandırılması ise kültürün erken evresinin Ubaid ile ilişkilendirilmesinden kaynaklanan terminolojik bir problemdir. Kalkolitik Çağda, Yukarı Dicle Havzasına Güney Mezopotamya'dan sadece Uruk toplulukları göç etmiş ve burada tek bir yerleşimde kolonilerini kurmuşlardır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu kronoloji ve terminoloji sorunsalları göz önünde bulundurularak Yukarı Dicle Havzası Kalkolitik Çağ yerleşimlerini diğer bölgeler ile karşılaştırmaktır.
Özet (Çeviri)
Upper Tigris Region, located in Southeastern Anatolia, is an archaeologically affluent region. The archaeological history of the basin, which was an unknown region (terra incognita) until the systematic exploration of the 1990s, dates back to a long time of 700.000 years. The valley, which becomes a current issue with“the dam constructions”and“security problems”in the Anatolian Archaeology, represents the north border of Mesopotamia which is defined as“the land where civilisation was born”. The Chalcolithic Age represents the date range between the two most important cycles in human history, the beginning of agriculture and sedentary and the rise of city-states. The north and south of Mesopotamia were home to different cultures during this period, which was dated to 6000-3000 BC. Although the Ubaid and Uruk Cultures emerged in Southern Mesopotamia, the Chalcolithic chronology and terminology of Northern Mesopotamia were also shaped according to these cultures. For researchers it is one of the main problems to study communities that have different origins but exist in the same time frame in this large region. Although increasing field studies and scientific meetings have revealed new studies such as SAR Chronology in recent years, these new chronologies seem to cause other problems. Although the Upper Tigris Region interacted with outermost regions over actions such as migration, war and trade during the history, it retained its local cultural characteristics throughout the Chalcolithic Age. However, these local characteristics were ignored in the findings of archaeological studies and local Chalcolithic communities were associated with cultures that emerged in areas far from the basin. After the end of Halaf, a Late Neolithic culture in the basin, the Chalcolithic communities that emerged approximately in the first quarter of the 5th millennium BC existed until the last quarter of the 4th millennium BC. The material culture unearthed in the Early Chalcolithic levels of the settlements in the basin and dated to 4800-4500 BC is identified as Ubaid Culture. Although this material culture of local Chalcolithic communities has some similar characteristics with Ubaid culture, this evidence is not sufficient to associate it with Ubaid. However, in some studies such as SAR Chronology, the local communities that were ignored by the researchers for the Early Chalcolithic period were accepted for the Late Chalcolithic period. These studies refers to the Local Late Chalcolithic communities as Post-Ubaid and this is a terminological problem resulting from the association of the early stage of the Ubiad Culture. These studies refers to the local Late Chalcolithic communities as Post-Ubaid and this is a terminological problem resulting from the association of the early stage of the Ubiad. In the Chalcolithic Age, only the Uruk communities migrated from the Southern Mesopotamia to the Upper Tigris Region and established their colonies in a single settlement. The principal aim of this dissertation is to evaluate the Chalcolithic settlements in the Upper Tigris Region by comparing them with the surrounding regions on the basis of these chronological and terminological problems.
Benzer Tezler
- Salat Tepe Erken Tunç Çağı IV yerleşimi kaba seramiklerinin değerlendirilmesi
Evaluation of the coarse ceramics of Early Bronze Age IV at Salat Tepe
ELİF BOZKURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
ArkeolojiKocaeli ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE TUBA ÖKSE
- Yukarı Dicle havzasında Yeni Assur Dönemi ölü gömme geleneği
Burial tradition in the upper dicle basin in Neo Assurian Period
SONGÜL YETİŞİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArkeolojiBitlis Eren ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ATİYE BAHAR MERGEN
- Yukarı Dicle havzasında su kalitesinin zenginleşme faktörü kullanılarak zamana ve mekana bağlı değişiminin incelenmesi
Investigation of change water quality depending on period and space using enrichment factor in the Upper Tigris basin
HALİME BEDİRHANOĞLU YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Çevre MühendisliğiHacettepe ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELİM L. SANİN
- Yoğun tarımsal üretimin yapıldığı yukarı Dicle havzasında toprak kalitesinin farklı yöntemlerle değerlendirilmesi
Evaluation of soil quality with different methods in upper tigris basin where intensive agricultural production is performed
SEMRA ALGÜR AVCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ZiraatSiirt ÜniversitesiBahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MESUT BUDAK
DR. ÖĞR. ÜYESİ RUHAN İLKNUR GAZİOĞLU ŞENSOY