Muʻtezile'de 'Vücȗb Alellah' düşüncesi
The idea of 'Obligation of God' (Wujūb Alellah) in the Muʻtazila
- Tez No: 627838
- Danışmanlar: PROF. DR. TEMEL YEŞİLYURT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Kelâm, Muʻtezile, Vücûb alellah”, İlâhî Fiiller, Zorunluluk
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 290
Özet
Bu çalışmada Muʻtezile'nin Allah'ın yapması vâcip olan (vücûb alellah) birtakım fiilleri olduğu iddiası ele alınmıştır. Bu iddianın tutarlılığı, diğer kelâmî ekollerin itirazları da dikkate alınarak incelenmiştir. Ayrıca Muʻtezile içinde, Allah'a vâcip kabul edilen fiillerin neler olduğu hususunda ortaya çıkan ihtilaflar üzerinde durulmuştur.“Vücûb alellah”düşüncesinin temelleri ile ilgili bölümde, vücûb kavramı analiz edilmiş ve Muʻtezile'nin Allah hakkında vücûb lafzını kullanmasında, onların bu kavrama verdiği anlamın önemli bir etkisi olduğu görülmüştür. Vücûb; aklî, metafiziksel ve ahlâkî türleri bakımından incelenerek her bir vücûb türünün Allah hakkında geçerli yönleri ele alınmıştır. Muʻtezile'nin“vücûb alellah”düşüncesini temellendirdiği aklî yöntem olan“şâhidden gâibe istidlal”üzerinde durulmuş, ayrıca onların bu hususta delil gösterdiği semʻî referanslar da incelenmiştir. Muʻtezile'nin Allah hakkında vücûb fikrine ulaşmasında, Allah tasavvurunun önemli bir etkisi olmuştur. Bu nedenle onların, zâtî ve fiilî nitelikleri ve bu niteliklerin ilâhî zâtla ilişkisini nasıl izah ettikleri“vücûb alellah”düşüncesi açısından ele alınmıştır. Muʻtezile âlimleri, mahiyeti zâtının aynısı olan bir Allah tasavvuru ortaya koymuş ve Allah'ın temelde, mahiyeti açısından bir vücûbiyet içinde bulunduğunu ileri sürmüşlerdir. Böylece onlar, ilâhî fiillerin gerçekleşmesinde harici bir gerektiricinin değil, zâtî niteliklerin ve bunlarla bağlantılı olarak Allah'ın sahip olduğu fiilî niteliklerin belirleyici olduğunu ileri sürmüşlerdir. Muʻtezile, zâtî ve fiilî niteliklerin ilâhî fiiller üzerindeki bu belirleyiciliğini vücûb lafzıyla ifade etmiştir. Bu şekilde onların, aklî bir çıkarım olarak ulaştıkları“vücûb alellah”düşüncesinin, ilâhî zâtın mahiyetini tasavvur biçimiyle yakından ilişkili olduğu gözlemlenmiştir. Mutezile'nin, Allah hakkında vâcip kabul ettikleri fiilleri genel olarak yaratma, teklif ve temkîn konularıyla ilişkilendirdikleri görülmüştür. Ancak bu hususların tamamında Muʻtezile âlimleri hemfikir değildir. Ekol içinde ortaya çıkan teorik farklılıklar, Allah hakkında vâcip kabul edilen fiillerin neler olduğu hususundaki görüşleri de etkilemiştir.
Özet (Çeviri)
In this study, the claim of Muʻtazila supposing that God has some obligatory actions (wujūb alellah) to do was investigated. The consistency of this claim was examined considering the objections of other kalām schools. Also, in Muʻtazila, controversies about what the actions accepted as obligatory of God were reviewed. In the chapter regarding the fundamentals of the idea of“obligation of God”, the concept of“obligation”(wujūb) was analysed and it was seen that in the usage of“obligation”word for God by Muʻtazila, the meaning given to this concept by them has an important effect.“Obligation”; by examining in terms of rational, metaphysical and moral types, the valid aspects of each“obligation”types about God were discussed.“İstidlâl bi al-shâhid 'alâ al-ghâib”(the deductive of the unseen through observation) which is a rational method that Muʻtazila grounded the idea of“obligation of God”was investigated and, additionally, the apocalyptic (semʻî) references that they indicated as a proof on this issue were examined. The imagination of God had a crucial effect on Muʻtazila's reaching the idea of“obligation of God”. Therefore, how they were explaining Muʻtazila essential and actual attributes and the relationship of these attributes with the divine essence were studied in terms of the idea of“obligation of God”. Mu'tazila scholars put forward a God, whose nature is the same as His essence and they argued that God was essentially under the obligatory with regard to his nature. Thus, they argued that not an external obligatory but the essential attributes and concerning these, the actual attributes that God possesses are decisive in the realization of divine acts. Muʻtazila expressed this determination of essential and actual attributes over the divine acts with the wording of“obligation”. Thereby, it was observed that the idea of“obligation of God”Muʻtazila reached as a conclusion of rational inference was closely related to the imaging of nature of divine essence. It was seen that the acts accepted as obligatory about God, in general, were related with the concepts of creation, proposal and temkîn (provide for responsible persons/mukallef bih) by Muʻtazila. However, Muʻtazila scholars do not completely agree on all these matters. The theoretical differences emerging within the Muʻtazila's ecole also affected the opinions about what acts accepted as an obligatory on God. Key Terms: Kalām, Muʻtazila,“Obligation of God”(Wajib alellah), Divine Acts, Obligatory.
Benzer Tezler
- Kādî Abdülcebbâr'a göre vücub kavramı ile ilişkisi bakımından ilâhî fiiller
The divine actions regarding its relation with the term of wujub according to Qadi 'Abd al-jabbar
FATIMA SÜMEYYE KILAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA ALPER
- Çerkeşîzâde Mehmed Tevfîk Efendi'nin Risâletü'l-Hamîdiyye-Risâle Fî' Kabûli't-Tevbe adlı eserinin tahlil, tercüme ve ilmi neşri
Analysis, translation and scientific publication of Çerkeşîzâde Mehmed Tevfîk Efendi's work named Risâletü'l-Hamîdiyye-Risâle Fî Kabûli't-Tevbe
KADİR İNCE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinTrakya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET FATİH SOYSAL
- Usûl-i Fıkıh'ta Ta'lîl Tartışmaları(Hicri IV.VIII. Asırlar)
Discussions on Causation in Islamic Legal Theory (fourth-eighth centuries after Hegira)
İBRAHİM ÖZDEMİR
- Fahruddin er-Râzî'de tevhîd anlayışı
The understanding of tawhid in Fakhr al-Din al-Razi
RIDVAN ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinIğdır ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ YILDIZ MUSAHAN
- Ahlaki bilgi ve eylem sorunu: Gerçekçilik karşıtı tutumlar açısından bir inceleme
The problem of moral knowledge and action: An examination in regard to anti-realist attitudes
RUMEYSA TOKLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Felsefeİstanbul Medeniyet ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM HALİL ÜÇER