İsviçre-Türk Borçlar Hukukuna göre sözleşmenin kurulmasında yanılma

Mistake in the formation of contract under the Swiss-Turkish Law of Obligations

PDF İndir

Tez No: 631832
Yazar: ERHAN KANIŞLI
Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ERDEM
Tez Türü: Doktora
Konular: Hukuk, Law
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2018
Dil: Türkçe
Üniversite: Galatasaray Üniversitesi
Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
Sayfa Sayısı: 647

Özet

Çalışmanın konusu, İsviçre-Türk Borçlar Hukukuna göre sözleşmenin kurulmasında yanılmadır. Yanılma hükümleri, TBK m. 30 vd.'nda (OR m. 23 vd.)“irade bozuklukları”başlığı altında düzenlenmiştir. Yanılma kurumu (Irrtum), bütün yönleriyle ve diğer hukuki kurumlarla ilişkileri de dikkate alınarak, şimdiye kadar Türk hukuk literatüründe herhangi bir araştırmada, monografide ya da tezde inceleme konusu yapılmamıştır. Dolayısıyla çalışmanın başlıca amacı, doktrindeki bu boşluğu doldurmak ve hukuk uygulamasını geliştirmektir. Bu doğrultuda, yanılma kurumunun kavramsal çerçevesi, hukuki temelleri, teorik altyapısı, diğer hukuki kurumlarla ilişkileri ve hukuki sonuçları incelenecek ve hem de lege lata hem de de lege ferenda çeşitli eleştiriler ve önerilerde bulunulacaktır. Yanılma, sözleşmenin kurulması sırasında, belirli bir olguya ilişkin gerçeğe uygun tasavvurun bulunmaması anlamına gelir. Bu tanım, yanılanın sözleşmeyi gerek yanlış tasavvur gerekse bilgisizlik sonucunda yaptığı hallerin tümünü kapsar. Bununla birlikte, yanılma kavramının doğası gereği, bilinçli bir yanılmadan söz edilemeyeceği gibi, tasavvurun gerçeğe uygun olup olmadığı konusundaki şüphe de yanılma ihtimalini dışlar. Örneğin ünlü bir ressama ait olduğu düşünülerek satın alınan tablonun daha sonra sahte çıkması; bir kimsenin arkadaşlarına düğün hediyesi olarak değerli bir çini vazo alması ve akabinde nişanın çoktan bozulduğunu öğrenmesi; kiraya verenin kira bedelini açıkladığı sırada, aylık 500 euro yazmak isterken, aceleyle 500 TL yazması gibi hallerde yanılmanın varlığından söz açılır. Bu noktada, yanılma kurumunun yapısıyla doğrudan bağlantılı şu sorular hayati önem arz eder: Acaba yanılan kimsenin sözleşmeyi yanılma nedeniyle sona erdirebilmesi mümkün müdür? Eğer cevap evetse, bunun şartları nelerdir? Gerek yanılma kurumunun tarihi gelişimi gerekse modern hukuk sistemlerindeki düzenlemeler dikkate alındığında, yanılmanın hukuki işlemin geçerliliğini hangi şartlarda etkileyeceği ve bunun sonuçlarının ne olacağı, hukuk düzeninin iki temel ilke arasındaki çatışmayı nasıl uzlaştırdığına bağlıdır. Diğer bir deyişle, yanılmayla ilgili hükümler, kanun koyucunun tarafların çatışan menfaatlerini nasıl uzlaştırdığına ilişkin tercihini yansıtmaktadır. Bu menfaatler söz konusu iki ilkede somutlaşır. Bunlar, yanılanın menfaatini gözeten“irade özerkliği”(irade ilkesi, Willensprinzip, Privatautonomie) ve karşı tarafın menfaatini (ve genel ölçekte işlem güvenliğini) koruyan“güven ilkesidir”(Vertrauensprinzip). Tüm modern hukuk sistemleri, çeşitli hükümlerle bu ilkeler arasında bir ölçüde orta yol bulmaya çalışmakta ve belirli şartlar altında, yanılan tarafa sözleşmeyi ortadan kaldırma imkanı vermektedir. Yanılma ile sözleşmenin kurulması arasında sıkı bağlantılar bulunmaktadır. Çünkü yanılma hükümlerinin uygulanabilmesi için, öncelikle sözleşmenin kurulmuş olması gerekir. Dolayısıyla, irade açıklamalarının güven ilkesine göre yorumlanması, bu noktada çok önemli bir rol oynar. Özellikle açıklamada yanılmanın ortaya çıkabilmesi, sözleşmenin güven ilkesi uyarınca normatif uygunluğa göre kurulmasına bağlıdır. Bu bağlamda, herhangi bir somut uyuşmazlıkta açıklamada yanılmanın var olup olmadığının belirlenmesi için, ilk başta irade açıklamaları yorumlanmalı ve sözleşmenin hangi içerikle kurulduğu tespit edilmelidir. Doktrinde buna“yorumun iptalden önce gelmesi”ilkesi denilmektedir. İsviçre-Türk hukuku, yanılma türlerine ilişkin klasik ayrımı benimsemiştir. Buna göre, yanılmalar, saikte yanılma (Motivirrtum) ve açıklamada yanılma (Erklärungsirrtum) olmak üzere ikiye ayrılır. Saikte yanılma halinde, yanılan, kendisi için sözleşmenin kurulmasında önemli olan belirli bir olgunun, gerçekte mevcut olduğunu ya da mevcut olmadığını düşünmektedir. Ancak bu düşüncesi gerçeğe uymadığı için saikte yanılmaktadır. Saikte yanılanın gerçek iradesi ile açıklaması arasında bir uygunsuzluk bulunmamaktadır. Buradaki uygunsuzluk, yanılanın saiki ile gerçeklik arasında olduğundan, bozukluk sadece irade oluşumunu etkilemektedir. Açıklamada yanılmada ise, bozukluk, açıklama sırasında ortaya çıkmakta ve yanılanın gerçek iradesi ile açıklaması arasında bir uygunsuzluğa neden olmaktadır. Yanılmanın sözleşmenin geçerliliğini etkileyebilmesi için, TBK m. 30'e (OR m. 23) göre esaslı (wesentlich) olması gerekir. Esaslı yanılma, hukuk düzenin belirli bir önem seviyesinde gördüğü ve böylece sözleşmenin iptal edilebilirliği sonucunu doğuran yanılmadır. Bu bağlamda, eğer esaslılık (Wesentlichkeit) şartları mevcutsa, yanılan, kendisine tanınan iptal hakkını kullanarak sözleşmeyi geriye etkili şekilde (ex tunc) kesin hükümsüz hale getirebilir. Esaslı saikte yanılmalar iki ana kategoriye ayrılır. Sözleşme konusu şeyin ya da sözleşmeyle ilgili kişinin niteliklerine ilişkin yanılmalar,“esaslı nitelik yanılması”(Eigenschaftsirrtum) olarak adlandırılırlar. Nitelik dışındaki hususlara ilişkin yanılmalar ise,“temel yanılması”(Grundlagenirrtum) şeklinde ifade edilirler. İlkinde, hatalı saik sözleşme içeriğine dahilken; ikincisinde, sözleşme içeriğine girmemektedir. Saikte yanılmanın TBK m. 32 (OR m. 24/1 b. 4) uyarınca esaslı olabilmesi için, şu şartların mevcut olması gerekir: (i) Saikte yanılmanın belirli bir olguya ilişkin olması; (ii) yanılma konusu belirli olgunun, yanılan için sözleşmenin zorunlu temeli olarak kabul edilmesi (sübjektif esaslılık); diğer bir deyişle, yanılanın, karar verdirici saikin hatalı olduğunu bilseydi, sözleşmeyi hiç ya da aynı şartlarla yapmayacak olması; (iii) sübjektif esaslılığın karşı tarafça bilinebilir olması; yani, karşı tarafın söz konusu karar verdirici saiki bilmesi ya da gerekli özeni gösterseydi bilebilecek durumda olması; ve (iv) yanılma konusu belirli olgunun, alışveriş hayatındaki hâkim görüşlere ve dürüstlük kuralına göre sözleşmenin zorunlu temeli sayılabilmesidir. Bazı saikte yanılmalar, sahip oldukları belirli ortak özellikler dikkate alınarak doktrin ve mahkeme kararlarında belirli isimlerle anılmaktadırlar. Hesap yanılması, değerde yanılma, hukuki yanılma ve ödeme gücünde yanılma halleri bu bağlamda örnek verilebilir. Hesap yanılmasında, yanılan, iradesini oluştururken çıkarma, toplama gibi aritmetik işlemlerde hata yapmakta, söz gelimi belirli masraf kalemlerini yanlış hesaplamaktadır. Değerde yanılmada, yanılanın sözleşme konusu şeye atfettiği sübjektif değer, bu şeyin gerçek (objektif) değerine uymamaktadır. Hukuki yanılmada, sözleşmenin, yürürlükte bulunan hukuk kuralının yanlış anlaşılması veya bilinmemesi sonucunda yapılması söz konusudur. Ödeme gücünde yanılmada ise, alacaklı, borçlunun ödeme gücünde yanılarak sözleşme yapmaktadır. Her ne kadar pratikte zor da olsa, bu yanılmaların, esaslılık şartlarını taşımaları halinde temel yanılması teşkil etmeleri mümkündür. Saikte yanılmalar gibi, açıklamada yanılmaların da sözleşmenin iptal edilebilirliğine yol açabilmeleri için esaslı olmaları gerekir. TBK m. 31/1 b. 1-5'de (OR m. 24/1 b. 1-3), bazı açıklamada yanılma türleri örnekleyici olarak sayılmıştır. Dolayısıyla, bu maddede belirtilmeyen bir açıklamada yanılmayla da karşılaşılabilmesi mümkündür. Hangi türde olursa olsun, açıklamada yanılma nedeniyle sözleşmenin iptal edilebilmesi için, bu yanılmanın sübjektif ve objektif açıdan esaslı olması şarttır. Ancak, kanunda belirtilen açıklamada yanılmalar karine olarak esaslı sayılırlar. Buna bağlı olarak, karşı taraf, bu karinenin aksini ispat edebilir. Öte yandan, kanunda açıkça belirtilmeyen bir açıklamada yanılma söz konusuysa, yanılanın sözleşmeyi iptal edebilmesi için, yanılmanın sübjektif ve objektif açıdan esaslı olduğunu ispat etmesi gerekir. Sübjektif esaslılıktan anlaşılması gereken, yanılanın, bu yanılma olmasaydı sözleşmeyi hiç ya da aynı şekilde yapmayacak olmasıdır. Objektif esaslılık için ise, yanılanın gerçek iradesi ile açıklaması arasındaki uygunsuzluk, alışveriş hayatındaki hâkim görüşlere ve dürüstlük kuralına göre de sözleşmenin iptalini haklı gösterecek önemde olmalıdır. Yanılma ile ayıp sorumluluğunun (TBK m. 219 vd., OR m. 197 vd.) uygulanma şartları aynı olayda gerçekleşebilir. Yanılanın sözleşmenin kurulması sırasında satış konusu parça şeyin niteliğine ilişin saiki, o şeyin gerçek nitelikleriyle uyuşmuyorsa böyle bir durumla karşılaşılır. Diğer bir deyişle, teslim edilen şeyde satıcının bildirdiği niteliklerin bulunmaması ya da bu şeyin özel kullanım amacına veya olağan kullanım amacına uygun olmaması, aynı zamanda alıcının nitelik yanılmasına düştüğünü gösterir. Yanılma hükümleri ile ayıp hükümlerinin aynı anda uygulanabilir olduğu durumlarda, alıcı, dilerse ayıptan doğan seçimlik haklarını kullanabilir ya da yanılma nedeniyle sözleşmeyi iptal edebilir. Yani, yanılma ile ayıplı ifa arasında seçimlik yarışma ilişkisi söz konusudur. Doktrindeki hâkim görüş bu doğrultuda olmakla birlikte, İsviçre Federal Mahkemesi ve Yargıtay'ın yerleşik kararları da bu yöndedir. Aynı sonuç, zapt hükümleri ile yanılma hükümleri arasındaki ilişki için de geçerlidir. Sözleşmenin kurulmasından sonra ortaya çıkan olgulara ilişkin yanlış saiklerin, temel yanılması sayılıp sayılmayacağı tartışmalıdır. Bizim savunduğumuz görüşe göre, yanılma hükümlerinin uygulama alanı sadece sözleşmenin kurulması sırasında mevcut olan olguları kapsamaktadır. Bu görüş, çalışmada ortaya koyduğumuz çeşitli argümanlar çerçevesinde, taraflar arasındaki menfaatleri daha iyi uzlaştırdığı gibi, pratik sonuçları açısından da daha tatmin edicidir. Dolayısıyla, sözleşmenin kurulmasından sonra meydana gelen beklenmedik durum değişikliklerine ilişkin sorunlara,“işlem temelinin çökmesi”(TBK m. 138, TMK m. 2, Wegfall der Geschäftsgrundlage) ve şart kurumu (TBK m. 170 vd., Bedingung) açısından yaklaşılmalıdır. İsviçre-Türk hukukuna göre, esaslı yanılmanın hukuki sonucu sözleşmenin iptal edilebilirliğidir (Anfechtbarkeit). Buna göre, yanılanın önünde iki seçenek bulunmaktadır: (i) Yanılmayı öğrenmesinden itibaren bir yıl içinde sözleşmeyi iptal etmek veya (ii) sözleşmeyi onamak (Genehmigung). Sözleşmenin henüz iptal edilmediği veya onanmadığı dönemde, sözleşmenin hukuki durumunun nasıl niteleneceğine ilişkin çeşitli görüşler bulunmaktadır. Bu görüşler, geçersizlik görüşü (Ungültigkeitstheorie), bölünmüş geçersizlik görüşü (geteilte Ungültigkeitstheorie) ve iptal görüşü (Anfechtungstheorie) olarak sıralanabilir. Çalışmada ileri sürdüğümüz argümanlar ışığında vardığımız sonuç, en isabetli görüşün iptal görüşü olduğudur. Bu görüşe göre, esaslı yanılma durumunda, sözleşme, iptal edilene kadar iki taraf için de başlangıçtan itibaren geçerlidir. Ancak, burada kesin bir geçerlilikten değil, iptal tehdidi altında bozulabilir bir geçerlilikten söz edilir. Yanılan, iptal hakkını tek taraflı bir irade açıklamasıyla kullanır. İptal açıklamasının bir yıllık hak düşürücü süre içinde karşı tarafa yöneltilmesiyle birlikte, sözleşme geriye etkili olarak kesin şekilde hükümsüz hale gelir. Yanılanın sözleşmeyi onaması halinde ise, sözleşmenin geçerliliği kesinleşir ve bir daha aynı yanılmaya dayanılarak iptal edilme imkanı ortadan kalkar. Sözleşmenin onanması iki şekilde gerçekleşebilir. İlk ihtimalde, yanılan, bir yıllık süre içinde sözleşmeyle bağlı kalmak istediğini açık ya da örtülü olarak açıklar. İkinci ihtimalde ise, yanılanın böyle bir düşüncesi olmasa dahi, bir yıl içinde iptal hakkını kullanmadığı için, sözleşme kanun gereğince onanmış sayılır. İptal hakkı, hukuki sonuçları bakımından yenilik doğuran hak niteliğindedir. İptal açıklamasının hukuki sonuçlarını doğurması için herhangi bir şekle bağlı olarak yapılması gerekmez. Ayrıca, iptal açıklamasının açık ya da örtülü yapılabilmesi mümkündür. Yanılan, iptal hakkını dürüstlük kuralına (Treu und Glauben) uygun şekilde kullanmalıdır (TBK m. 34, OR m. 25). Aksi takdirde, yanılanın hakkını kötüye kullanması söz konusu olur ve iptal açıklaması herhangi bir sonuç doğurmaz. Öte yandan, iptal açıklamasına muhatap olan karşı tarafın, TBK m. 34/2'ye (OR m. 25/2) göre karşı hakkını kullanarak sözleşmenin iptalini engelleyebilmesi mümkündür. Bunun için, karşı tarafın sözleşmeyi yanılanın gerçek iradesine uygun şekilde kabul ettiğini açıklaması yeterlidir. Esaslı yanılmanın sözleşmenin sadece bir bölümünü etkilediği hallerde, TBK m. 27/2'deki (OR m. 20/2) şartların gerçekleşmesine bağlı olarak sözleşmenin kısmi iptali gündeme gelir. Böylece, iptalin etkisi sadece sakat bölümle sınırlı olur ve sözleşme arta kalan haliyle ayakta tutulur. Sürekli borç ilişkisi doğuran sözleşmelerde, iptal hakkının kullanılmasıyla birlikte, sözleşme kural olarak ileriye etkili (ex nunc) şekilde sona erer. Zira ifa aşamasına geçilmiş bu tür borç ilişkilerinde, sözleşmenin geriye etkili olarak iptal edilmesi, hem taraflar arasındaki menfaatler durumu hem de tasfiye zorlukları açısından elverişsiz sonuçlar doğurur. Sözleşmenin iptal edilmesiyle birlikte, taraflar arasındaki ilişki tasfiye ilişkisine (Rückabwicklungsverhältnis) dönüşür. Tasfiye ilişkisinin amacı ise, sözleşmenin kurulmasından önceki durumun (status qua ante'nin) yeniden sağlanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda, tarafların eğer sözleşme ilişkisine girmeselerdi içinde bulunacakları konuma getirilmesi gerekir. Tasfiye ilişkisinde taraflar, daha önce yerine getirdikleri edimlerin iadesine yönelik olarak, duruma göre sebepsiz zenginleşme veya istihkak talebinde bulunurlar. İsviçre-Türk hukukunda yanılanın kusur sorumluluğu benimsenmiştir. Buna göre, sözleşmeyi iptal eden yanılan, yanılmaya kusuruyla (ihmaliyle) düşmüşse, TBK m. 35 (OR m. 26) uyarınca karşı tarafın sözleşmenin iptalinden kaynaklanan zararlarını tazmin etmekle yükümlüdür. Yanılanın tazminat borcu culpa in contrahendo sorumluluğuna dayanır. Yanılanın karşı tarafa ödeyeceği tazminatın kapsamı, kural olarak olumsuz zarar miktarına (güven menfaatine) göre belirlenir. Ancak hakkaniyetin gerektirdiği durumlarda, hâkimin olumsuz zararı aşan ve olumlu zarar miktarına (ifa menfaatine) kadar yükselebilen miktarda tazminata karar verebilmesi mümkündür (TBK m. 35/2, OR m. 26/2). Karşı taraf, sözleşmenin kurulması sırasında yanılmayı biliyorsa ya da gerekli özeni gösterseydi bilebilecek durumdaysa, kural olarak yanılana karşı tazminat talebinde bulunamaz. Bu hüküm, sadece saikte yanılmalara uygulanabilir. Zira karşı tarafın açıklamada yanılmayı bilmesi veya bilmesi gerekmesi halinde, irade açıklamalarının güven ilkesine göre yorumu çerçevesinde, TBK m. 1 (OR m. 1) hükmü, yanılma hükümlerinin uygulanmasını engeller. Böyle bir durumda, iki ihtimal ortaya çıkar: Sözleşme, ya tarafların gerçek iradeleri birbirine uygun olmadığı için kurulmamıştır ya da sözleşme yanılanın gerçek iradesine göre kurulmuştur.

Özet (Çeviri)

The subject of this study is mistake in the formation of contract under the Swiss-Turkish Law of Obligations. Rules on mistake are reflected in Article 30 ff. of the Turkish Code of Obligations (TCO, and correspondingly Article 23 ff. of the Swiss Code of Obligations, SCO) under the heading of“defects of consent”. Mistake (Irrtum), as a civil law institution, has not been examined in any work, monography, or thesis in the Turkish doctrine in a way so as to take account of every aspect and interactions with other legal institutions thus far. Accordingly, the primary objective of this study is to fill the given gap in the doctrine, and thus to improve the legal practice. To this end, the conceptual framework, legal characteristics and basis, theoretical background, relations with other legal institutions and legal consequences of mistake will be analyzed, and in line with this purpose, several criticism and suggestions will be made de lege lata as well as de lege ferenda. Mistake is defined as the lack of true representation of reality regarding certain facts at the time of concluding contract. This definition encompasses all situations where a mistaken party enters into a contract under a wrong representation (misapprehension) or ignorance. Nevertheless, as the nature of mistake suggests, in case mistaken party is aware of her/his mistake at the stage of contract formation or she/he has a suspicion as to whether her/his representation is not accordance with the reality, then this leaves no room for the possibility of“mistake”. With respect to mistake, the following examples can be given: A buys a painting in the belief that it has been painted by a renowned painter, yet later on discovers that the painting is fake; or one who buys a precious Chinese vase as a wedding gift for her friends and then finds out that the engagement has already been broken; a landlord, while giving the rental price for his apartment to a tenant, says rashly 500 TL per month, instead of saying 500 Euro per month. At this point, these crucial questions, which are directly linked to structure of mistake, then arise; would it be possible for the mistaken party to bring that contract to an end on the grounds of mistake? If yes, what are the conditions for this? Having regard to whether the historical development of mistake or the related rules in the modern law systems, the answers to questions on what conditions should be fulfilled in order for mistake to affect the validity of the contract and what consequences would then arise depend on the way how the conflict between two basic principles has been reconciled by the legal system. To put it differently, rules on mistake, in its core, reflect the legislator's preference as to how the compromise has been reached between opposite interests of the parties to a contract, which are encapsulated in these two principles:“the individual autonomy”(the principle of will, Willensprinzip, Privatautonomie), which favors the interests of the mistaken party, and“the principle of good faith”(more specifically, the principle of trust, Vertrauensprinzip), which protects the non-mistaken party's interests (and from a broader perspective, it serves to maintain the stability of transactions). All modern law systems have been trying to strike a fair balance between those principles in various ways, and under certain conditions and limitations, granting the mistaken party a relief to release from the contract. Mistake and formation of a contract are substantially connected in some ways, because in order for rules on mistake to apply, first of all, there must be a concluded contract. Hence, the fact that declarations of intention (will) are interpreted as per the principle of trust plays a key role at this point. In particular, a mistake in declaration emerges only if a contract is formed on the basis of normative consensus (i.e. there is a conformity between offer and acceptance in a normative sense). In this regard, in the event of any legal dispute, first, declarations of intention of the parties to a contract should be interpreted and the content of the contract should be established so as to ascertain whether a mistake in declaration exists or not. In the doctrine, this principle is called“priority of interpretation over rescission”. Swiss-Turkish law adopts the classical approach regarding the categorization of mistakes. There are two types of mistakes; mistake in motive (Motivirrtum) and mistake in declaration (Erklärungsirrtum). The former occurs when the mistaken party, while intending to enter into contract, assumes that a certain fact, which is essential to that contract, to exist or not to exist. However, as her/his assumption does not correspond to reality, she/he labors under mistake in motive. In this case, there is no discrepancy between the real intention and the declaration of intention of the said party who is mistaken in motive. Rather, the discrepancy arises between the motive of the mistaken party and the reality, and thereby only the formation of intention is vitiated by that defect. In mistake in declaration, the defect comes into existence at the stage of declaration of the intention, and thus it gives rise to the discrepancy between real intention and declaration of the mistaken party. According to TCO art. 30 (SCO art. 23), in order for a mistake to affect the validity of a contract, the mistake is required to be fundamental (wesentlich). Fundamental mistake is a mistake, which the legal system considers it so serious as to result in voidability of the contract. As such, if the conditions for“fundamentality”(Wesentlichkeit) are satisfied, the mistaken party, by exercising the right to rescind, may render the contract retrospectively void (with ex tunc effect) from the beginning. Fundamental mistakes in motives fall into two main categories. Mistakes about the characteristics of the object of the contract or the person related to the contract are termed as“fundamental mistake in characteristics”(Eigenschaftsirrtum). Mistakes about other matters not related to characteristics are named“mistake in basis of contract”(i.e. fundamental mistake in circumstances, Grundlagenirrtum). Whilst the former is contained within the content of the contract, the latter is not deemed to be part thereof. With respect to fundamental mistake in motive, TCO art. 32 (SCO art. 24/1 subpara. 4) lays down the conditions for fundamentality as follows: (i) mistake in motive must be concerned with a certain fact; (ii) that certain fact must be regarded as necessary basis of the contract (subjective fundamentality); in other words, had the mistaken party known that the decisive motive was erroneous, she/he would not have concluded that contract or would not have made it under existing terms; (iii) the subjective fundamentality of the mistake must be discernable to the other party, i.e., there must be the case where the other party knew or could reasonably be expected to have known of the decisive motive; and (iv) according to the prevalent considerations in transactions and the principle of good faith, that certain fact on which the mistaken party has erroneous assumption must be deemed to be basis of the contract. In the doctrine and legal practice, mistakes in motive are referred to as different names taking into consideration the certain common features, such as mistake in calculation, mistake in value, mistake in law and mistake in ability to pay. As for mistake in calculation, the mistaken party, when forming her/his intention (will), commits mistake about arithmetic operations like subtraction, addition, for instance, she/he miscalculates certain cost items. In case of mistake in value, the subjective value ascribed by the mistaken party to the object of the contract does not match up with the real (objective) value of that object. As regards mistake in law, the contract is concluded as a result of misunderstanding or being unaware of a law in force (namely applicable legal rules). In the event of mistake in ability to pay, a creditor makes a contract on the erroneous assumption concerning the solvency of the debtor. It is possible that these mistakes, albeit rare in practice, may be quailified as mistake in basis of contract, provided that the conditions of fundamentality are met. As with mistakes in motive, for mistakes in declaration to lead to voidability of the contract, they must be fundamental. Under TCO art. 31/1 subpara. 1-5 (SCO art. 24/1 subpara. 1-3), some types of mistakes in declaration are enumerated in an exemplary way. Consequently, it is likely that another type of mistake in declaration which is not set out specifically under this article could come into view. Irrespective of any type of mistake in declaration, in order to rescind the contract owing to the mistake in declaration, that mistake must be fundamental from both subjective and objective aspects. Having said that, the types of mistake in declaration laid down in the given article are presumed to be fundamental. Correspondingly, the other party can prove the opposite. On the other side, where any type of mistake in declaration which is not indicated in the given article emerges, the mistaken party seeking to rescind the contract must establish that the mistake in question is fundamental both subjectively and objectively. What is meant by the subjective fundamentality is that the mistaken party, but for the mistake, would not have made the contract or would not have concluded it under same terms. As regards the objective fundamentality, according to the prevalent considerations in transactions and the principle of good faith, the discrepancy between the real intention and the declaration of the mistaken party must be so significant that the rescission of the contract can be considered justifiable. Under certain circumstances, the conditions for application of both mistake and seller's warranty for defective goods (TCO art. 219 ff., SCO art. 197 ff.) may overlap in the same dispute. This is the case, for instance, where the object of the sales contract is specifically assigned, i.e. a specific good, and at the time of the contract formation, the mistaken party's motive pertaining to the characteristics of the good does not correspond to the characteristics which the good bears in fact. In other words, that the delivered good does not comply with the characteristics which are specified by the seller or which are not fit for the ordinary or particular purposes also shows that the buyer is mistaken in characteristics. In situations where the rules on mistake and warranty for defective goods are applicable at the same time, the buyer, at her/his own discretion, may exercise the alternative rights emanating from the breach of warranty or rescind the contract because of the mistake. That is to say, in such cases, the remedies for mistake and for breach of warranty compete with each other. Along with the dominant view in the doctrine, the settled case law of both The Swiss Federal Court and the Turkish Supreme Court adopts this approach as well. It has been debated whether the erroneous motives regarding future facts which materialize after the formation of contract are treated as mistake in basis of contract (i.e. fundamental mistake in motive). According to the view in the doctrine, to which the present author adheres, the sphere of application of rules on mistake comprises merely the certain facts which are existing at the time of the contract formation. In the light of the arguments which we have put forward in the study, this view not only redresses the fair balance between the competing interests of the parties, but also offers more satisfying results in practice. Thereby, issues concerning changes of circumstances which unexpectedly take place after the contract formation should be tackled, on a case-by-case basis, through“disappearance of the basis of the transaction”(TCO art. 138, TCC art. 2, Wegfall der Geschäftsgrundlage) and“condition”(TCO art. 170 ff, SCO art. 151 ff, Bedingung). Pursuant to Swiss-Turkish law, the legal effect of the fundamental mistake is voidability of the contract (Anfechtbarkeit). As such, there are two alternatives for the mistaken party: either (i) to rescind the contract within one year from the time when she/he finds out the mistake or (ii) to confirm the contract (Genehmigung). There are diverse views among authors in respect of how the legal status of the contract during the period in which the contract is not yet rescinded or confirmed should be classified. These could be listed in the following way:“the invalidity theory”(Ungültigkeitstheorie),“the divided invalidity theory”(geteilte Ungültigkeitstheorie) and“the rescission (avoidance) theory”(Anfechtungstheorie). In the light of the arguments which we have presented in this study, the rescission theory appears to be the most tenable and suitable one. Under this theory, in case of fundamental mistake, the contract is valid for both parties from the beginning unless and until it is rescinded. In this case, the validity is deemed not to be conclusive, by contrast, this is the validity which is under the threat of being rescinded; namely, the reversible validity. The mistaken party exercises her/his right to rescind through a unilateral declaration of intention, i.e. declaration of rescission. Once the declaration of rescission is effected by notice to the other party within the limitation period of one year, the contract becomes retrospectively invalid from the beginning. In the event that the mistaken party confirms the contract, the validity of the contract becomes conclusive, which in turn, the possibility of being rescinded on the basis of the same mistake no longer exists. The confirmation of the contract may be performed in two ways. First one is that the mistaken party, within one-year period, declares her/his wish to be bound by the contract expressly or impliedly. Second one is that, whether or not she/he has intention to confirm, she/he fails to rescind the contract within one-year period, and the contract is thus regarded to be confirmed by virtue of law. The right to rescind is, in view of its legal effects, classified as a formative right (right to influence, Gestaltungsrecht). For the declaration of rescission to be effective, it needs not to be made in any particular form, that is to say, the declaration of rescission may take any form to produce legal effects. In addition to this, it may be effected both expressly and impliedly. The mistaken party must use the right to rescind in a manner complying with the principle of good faith (Treu und Glauben, TCO art. 34, SCO art. 25). If she/he fails to do so, then this is regarded as an abuse of right, and thus the declaration of rescission does not create any legal effects. However, according to TCO art. 34/2 (SCO art. 25/2), it is possible that the other party may preclude the contract from being rescinded by exercising his/her right to cure. In order to exercise this right, it suffices for the other party to accept the contract according to the real intention of the mistaken party and to make a declaration to that effect. In cases where the fundamental mistake affects only a particular part of the contract, subject to the conditions set out in TCO art. 27/2 (SCO art. 20/2), the partial rescission comes into question. Accordingly, the effect of the rescission is limited to defective part and the remaining contract is upheld. In cases where there is a continuing contractual relationship between the parties, to exercise the right to rescind leads the contract to be terminated prospectively (with ex nunc effect). This is because, rescinding this sort of contractual relationships retrospectively, in which the stage of performance has already begun, would pose inconvenient consequences, especially having regard to interests of the parties and some complexities resulting from the restitution. Once the contract is rescinded, the relationship between the parties will turn into restitutionary relationship (Rückabwicklungsverhältnis). The final aim of the restitution is to return to the former position as if the contract had not been concluded (i.e. status qua ante), that is to say that parties should be placed in the position which they would have been in had the contract not been concluded. In the restitutionary relationship, in an attempt to return performances which have already been carried out, the parties make a claim against each other on the basis of either unjust enrichment or recovery of property, depending on the circumstances. Swiss-Turkish law adopts fault-based liability of the mistaken party. In this regard, if the mistaken party, who has exercised the right to rescind, falls into mistake as a result of her/his own negligence, that is to say, the mistake which has triggered the rescission of the contract is attributable to the mistaken party, she/he is obliged to pay damages to the other party for any loss arising from the rescission in accordance with TCO art. 35 (SCO art. 26). The mistaken party's obligation to compensate roots in culpa in contrahendo liability. The extent of damages which the mistaken party must pay to the other party is, in principle, to be determined on the basis of the amount of negative damages (reliance interest). Yet, in cases where the equity requires, the judge may award further damages which could exceed the negative damages or even rise to the amount of positive damages (expectation interest) to the other party (TCO art. 35/2, OR art. 26/2). If the other party, at the time of contract formation, knew or could reasonably be expected to have known of the mistake, as a principle, she/he is not entitled to claim any compensation from the mistaken party (TCO art. 35/1 sent. 2, SCO art. 26/1). This rule can only apply to mistakes in motive. Because, in situations where the other party knew or should have known of the mistake in declaration, application of the rules on mistake is excluded by means of the interpretation of the declarations of intention based on the principle of trust as per TCO art. 1 (SCO art. 1). When such is the case, there exists two possibilities: either the contract is not concluded because of nonconformity between the parties' real intentions or the contract is concluded according to the real intention of the mistaken party.

Benzer Tezler

Tez No
647623
Taşınmazların anonim şirketlere sermaye olarak konulması
Contribution of real properties to the joint stock companies
MUHAMMET FATİH ATAKAN BİÇKİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Hukuk Galatasaray Üniversitesi
Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FÜLÜRYA YUSUFOĞLU BİLGİN
Tez No
347388
Uluslararası Satım Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) uyarınca alıcının sözleşmeden dönmesi
Avoidance of the contract by the buyer under the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG)
IŞIL YELKENCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Hukuk Galatasaray Üniversitesi
Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. TURGUT ÖZ
Tez No
670244
Alacaklı temerrüdünün şartları, hükümleri ve satım sözleşmesi açısından sonuçları
Conditions of the creditor default, provisions, results in terms of sale contrac
BURCU ZENGİN ÖZKÜÇÜKPARLAK
Doktora
Türkçe
2021
Hukuk Galatasaray Üniversitesi
Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN MURAT DEVELİOĞLU
Tez No
764929
Türk Borçlar Kanunu genel hükümleri uyarınca sözleşme sorumluluğuna etki eden nedenler
Reasons affecting contract liability according to the general provisions of the Turkish Law of obligations
ÖZGE BİLİCİ KÖSE
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Hukuk Yeditepe Üniversitesi
Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DİLER TAMER
Tez No
430465
Milletlerarası mal satımına ilişkin sözleşmeler hakkında Birleşmiş Milletler Anlaşması uyarınca hasarın intikali
The passing of risk according to the United Nations Convention on contracts for the international sale of goods
MUSTAFA DOĞAN
Doktora
Türkçe
2016
Hukuk Ankara Üniversitesi
Özel Hukuk (Medeni Hukuk) Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VEYSEL BAŞPINAR

Geri Dön