Osmanlı Türkçesi döneminde yazılmış sözlüklerde bitki adları
Plant names in dictionaries written in the Ottoman Turkish period
- Tez No: 635553
- Danışmanlar: PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Bitki adları, Kâmus-ı Türkî, Lehçe-i Osmânî, Lügat-ı Nâcî, Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye, Plant Naming, Kâmus-ı Türkî, Lehçe-i Osmânî, Lügat-ı Nâcî, Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 308
Özet
Osmanlı Türkçesi Döneminde Yazılmış Sözlüklerde Bitki Adları Bu çalışma Osmanlı İmparatorluğu döneminde bitki adlandırmaları, bitkilerin hangi amaçla, nerelerde kullanıldığı gibi bitkilere ait unsurların sözlüklerdeki biçimini ortaya koymak için gerçekleştirilmiştir. Tarama sonucunda tespit edilen sözcükler kullanım yerlerine, türlerine, yetişme yerlerine, hayvan, organ, renk adları ile türetilmelerine ve oluşturulma biçimlerine göre tanımlarıyla verilmiştir. Çalışmada söz konusu dönemde kaleme alınan Kâmus-ı Türkî, Lügat-ı Nâcî, Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye ve Lehçe-i Osmânî sözlükleri taranmış, elde edilen söz varlığı konularına göre sınıflandırılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde söz varlığının kuramsal çerçevesi çizilmiş, söz varlığı ve sözlük ilişkisi üzerinde durulmuştur. Aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu döneminin incelenen sözlükleri tanıtılmıştır. Çalışmalar bölümünde bitki adları ile ilgili on yedi tane çalışmadan bahsedilmiştir. Yöntem bölümünde bu çalışmanın malzemelerine ve çalışmada nasıl bir yöntem kullanıldığına değinilmiştir. Bulgular bölümünde teze kaynaklık eden Osmanlı İmparatorluğu döneminde yazılmış Kâmus-ı Türkî, Lügat-ı Nâcî, Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye ve Lehçe-i Osmânî sözlüklerinde bitki ile ilgili söz varlığı konu başlıklarına göre tasnif edilmiştir. Aynı zamanda bu bölümde her konu başlığına göre tespit edilen veriler tablo halinde alfabetik olarak sıralanmış ve bu verilerin incelenen dört sözlükteki durumları karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma ile sözlüklerin bir konu üzerinde ortaklık ve farklılıkları ortaya konulmuştur. Konu başlıkları tespit edilirken bitki kavramı ile ilgili yapılmış çalışmalar incelenip bu çalışmaya uygun başlıklar belirlenmiştir. Başlıklar oluşturulurken bitki ile ilgili kullanım yerlerine göre adlandırmalar, türlerine göre adlandırmalar, yetişme yerlerine göre adlandırmalar, hayvan adları ile oluşan adlandırmalar, organ adları ile oluşan adlandırmalar, renk adları ile oluşan adlandırmalar ve oluşturulma biçimlerine göre adlandırmalar gibi geniş ölçüde sınıflandırma yapılmıştır. Bu çalışmanın sonuç kısmında taranan sözlüklerde tespit edilen bitki ile ilgili söz varlığı genel bir değerlendirmeyle verilmiştir. Sözlüklerin birbirleriyle bitki söz varlığı v bağlamında benzerlik ve farklılıkları ortaya konulmuştur. Bundan hareketle bitki adlarının fazla olması bitki çeşitliliğinden ve alıntı sözcüklerin fazla olmasından kaynaklanmıştır. Bu çalışmanın da bitki adlandırmalarının söz varlığı açısından başka çalışmalara kaynaklık edebileceği düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Plant Names in Dictionaries Written in the Ottoman Turkish Period This study was carried out in order to reveal the form of plant-related elements such as plant naming, for which purpose and where plants were used during the Ottoman Empire. The words determined as a result of the screening are given by their recognition according to their place of use, their species, their place of growth and the way they were created with animal and organ color names. In this study, Kâmus-ı Türkî, Lügat-ı Nâcî, Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye and Polish-i Osmânî dictionaries, which were written in the period in question, were scanned and classified according to the subjects of vocabulary obtained. In the introduction part, the theoretical framework of vocabulary is drawn and the relationship between vocabulary and dictionary is emphasized. Simultaneously, the dictionaries examined during the Ottoman Empire were introduced. Seventeen studies on plant names are mentioned in the studies section. Method part of the study, the materials of this study and the method used in the study are mentioned. The vocabulary related to the plant was classified according to the topics in the Kâmus-ı Türkî, Lügat-ı Nâcî, Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye and Polish-i Osmânî dictionaries that were written during the Ottoman Empire, which served as a source of thesis in the findings part. At the same time, in this part, the data determined according to each topic are listed in alphabetical order in the table and the statuses of these data in the four dictionaries were examined and compared.With this comparison, the similiarities and differences of the dictionaries on a subject are revealed. While determining the subject titles, studies related to the concept of plant were examined and titles suitable for this study were determined. While creating titles, a wide classification has been made such as naming according to plant usage places, naming by type, naming by growing place, naming with animal names, naming with organ names, naming with color names, and according to naming the way they were created. vii In the conclusion part of this study, the vocabulary of the plant determined in the dictionaries scanned is given with a general evaluation. Similarities and differences of dictionaries with each other in terms of plant vocabulary have been revealed. Hence, the high number of plant names resulted from the diversity of plants and the high number of quoted words. It is thought that this study may also be a source for other studies in terms of vocabulary naming.
Benzer Tezler
- Abd el-Vahhâb b. Cemâl ed-dîn Yûsuf b. Ahmed Elmedâ'î Kanunçe Fi't-Tıbb (Giriş-inceleme-çeviri yazılı metin-dizin)
Kanunce Fi't-Tıbb Abd el-Vahhâb b. Cemaled-dîn Yûsuf b. Ahmed al-Medâi (Introduction-review-translation written text-index)
NESRİN ARI
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECEP TOPARLI
- Son dönem Osmanlı Türkçesi sözlüklerinde renk adlarına dayalı söz varlığı
Vocabulard based on color names in Ottoman dictionaries
ESMA ÇİMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Osmanlı Türkçesi döneminde yazılmış sözlüklerde kadına ait söz varlığı
Women's vocabulary in the written dictionary which was written during Ottoman Turkish
KÜBRA ÇOLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Osmanlı Dönemi sözlükçülüğü ve Karahisari'nin Şâmilü'l-luga isimli sözlüğü üzerine bir inceleme
An analysis on lexicography of Ottoman Period and lexicon named Şâmilü?l-luga
YUSUF AKÇAY
Doktora
Türkçe
2010
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖZKAN
- Zemahşeri Mukaddimetül Edeb eserinin Osmanlı Türkçesi ile tercümeli Tahran nüshası (elif-dal kısmı) (giriş- dil özellikleri- transkripsiyonlu metin-dizin )
Mukaddimetül Edeb 'an Introduction to Adab' By Zamakhshari - the Tehran version which was translated into Ottoman language (sections a through d) ( including the introduction - the linguistic features- text translation- and glossary)
RAAFAT MUHAMMAD
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AZİZ MERHAN