İngiliz hakimiyetinde Mısır (1882-1914)
Egypt under British sovereignty (1882-1914)
- Tez No: 63735
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MÜRÜVVET KURHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1997
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 152
Özet
ÖZET Bu tezde, 1882 ile 1914 arasındaki Mısır'daki İngiliz hâkimiyeti incelenmiştir. Mısır, Osmanlı hâkimiyetine geçtikten sonra, yan otonom bir eyalet statüsünde, merkezden atanan valiler tarafından idare edilmiştir. Fakat Mısır, Doğu-Batı ticaretinin önemli bir kavşak noktasında bulunması ve Hindistan yolu üzerinde önemli bir geçit noktası olması yüzünden, Fransa ile İngiltere arasında bir nüfuz mücadelesi alam olmuştur. Bu bağlamda Mısır, 1798 ile 1802 arasında Fransız işgaline uğramış ve ancak İngiliz yardımıyla bertaraf edilebilmiştir. Bundan sonra Mısır Valisi Mehmet Ali -Paşa, Batılı modelde giriştiği geniş çaplı reform hareketiyle, Modern Mısır'ın kurucusu olmuştur. Mehmet Ali, Osmanlı hakimiyetine karşı başarılı bir isyan hareketine girişmiş ve yine İngiltere'nin müdahalesiyle geri adım atmak zorunda kalmıştır. Fakat Mısır, Mehmet Ali hanedanının yönetimine bırakılmıştır. Bu da, Osmanlı hâldnüyetinin zayıflamasına neden olmuştur. Bununla birlikte Hidiv İsmail döneminde, Süveyş Kanalı'nın açılması ve aşırı borçlanma, Mısır'ın yabancı işgaline uğramasına sebep olmuştur. Hidiv İsmail'in azledilmesini müteakip, İngiltere ve Fransa Mısır'ın maliyesinde ortak bir denetim kurmuşlar ve Mısır'a birlikte hâkim olmuşlardır. İkili Kontrol olarak bilinen bu dönemde, Albay Arabî önderliğinde milliyetçi bir tepki yükselmeye başlamıştır. Nihayet Süveyş Kanalı'nın denetimini ele geçirmek amacıyla İngiltere, Arabî İsyanım bahane ederek, 1882 'de Mısır'ı işgal etmiştir. Bundan sonra İngiltere, Mısır'ı tarihte Örtülü Protektora denilen dolaylı bir yönetim sistemiyle idare etmeye başlamıştır. Bunun için idarî reform bahanesiylenezaretlere İngiliz danışmanlar yerleştirilmiştir. İngiliz başkonsolosuna bağlı olan bu danışmanlar, zamanla Mısır hükümeti üzerinde güçlü bir denetim kurmuşlardır. Bu bakımdan Mısır'da sözde Osmanlı hakimiyeti ve Hidiv'in idaresi devam ederken, ülkenin gerçek hâkimi İngiltere olmuştur. Şüphesiz, İngiliz hâkimiyetinin gelişmesinde en büyük katkıyı, Mısır başkonsolosu Lord Cromer yapmıştır. Cromer, Mısır hükümeti üzerindeki İngiliz denetimini iyice güçlendirerek, ülkenin idaresini tamamen eline geçirmiştir. Bunun yanında Cromer, giriştiği geniş çaplı ekonomik faaliyetler neticesinde Mısır'ın gelirlerini, oldukça arttırmıştır. Fakat onun bu faaliyetlerinde İngiliz çıkarları, öncelikli bir yere sahip olmuştur. Cromer döneminde İngiliz yönetimine en fazla zorluğu Fransa çıkarmıştır. Fransa'nın bu muhalefeti 1898 'de Faşoda krizi ile kırılmış ve 1904'deki Samimi Anlaşmayla tamamen sona ermiştir. Bunun yanında İngiltere, Mehdî kuvvetlerinin denetimine geçmiş olan Sudan'ı Mısır- İngiliz ordularıyla yeniden fethederek hâkimiyet alanını oldukça genişletmiştir. Diğer yandan 1895'lerden itibaren İngiliz hâkimiyetine karşı entellektüel genç gazetecilerin önderliğinde milliyetçi bir hareket yükselmeye başlamıştır. Bu milliyetçi hareketin etkinliği, şehirli orta sınıfla sınırlı kalmasına rağmen, İngiliz politikalarında bazı değişikliklere yol açmıştır. Cromer' den sonra İngiltere Gorst'la Mısır'da ılımlı bir politika takip etmeye başlamıştır. Fakat milliyetçi tepirinin iyice yükselmesi, İngiltere'nin politikasını giderek sertleştirmesine neden olmuştur. Nitekim, Kitchener, bağımsızlık isteyen milliyetçilere karşı oldukça sert bir politika izlemiştir. Bu sırada I. Dünya Savaşı'nın çıkmasıyla birlikte İngiltere Mısır'da Protektora ilan etmiştir. İngiliz Protektarası 1922'de son bulmuştur. Mısır'daki İngiliz hâkimiyeti çeşitli şekillerde devam etmiş ve Nasır dönemine kadar tam anlamıyla ortadan kaldırılamamıştır.
Özet (Çeviri)
Ill SUMMARY In this thesis, British sovereignty over Egypt between 1882-1914 was dealt with. Previously Egypt had been ruled as a quasi-autonomous province by the governors who were appointed from Istanbul. However, Egypt was especially a region disputed by England and France because it was an important commercial centre between the East and the West and was a significant crossing-point on the Indian route. In this connection, Egypt was occupied by the French from 1798 to 1802. The Ottoman State was able to overcome this occupation with British aid. After this the governor of Egypt, Mehmet Ali Pasha became the founder of modern Egypt by attempting a reform movement in the Western model. He also rebelled successfully against the Ottoman sovereignty, but he was compelled to withdraw, especially by the British intervention. In spite of this, Mehmet Ali and his dynasty were allowed to rule Egypt. Naturally, this caused weakening of Ottoman authority. In addition, under Khedive Ismail, the opening of the Suez Channel and over indebtedness prepared the ground for the foreign occupation. After the deposition of Khedive Ismail, England and France established a joint control over Egyptian finance and they tried to be masters of Egypt together. In this period, known as the Dual Control, a nationalist reaction began to rise under the leadership of Colonel Arabî. Eventually, the English troops moved in with the aim of sazing control of the Suez Channel and occupied Egypt under the pretext of suppressing the Arabî revolt in 1882. After that, England began to rule Egypt with an indirect administrative system calling the Veiled Protectorate. For this, British advisors were established in the Egyptian ministries under the pretext of introducing administrativereforms. These advisors, who were responsible to the Consul-general, established powerful control over the Egyptian government. On the one hand, the so called Ottoman sovereignty and Khedival actaiinistration continued, but on the other England became the real master of Egypt. Undoubtedly, the English Consul-general Lord Cromer made major contribution towards the establishment of British sovereignty. Cromer strengthened the British control over the Egyptian government. He significantly increased the Egyptian revenues as a result of his great economic activities, but he mainly considered British interests. In Cromer's period, France made the most difficulties for the British adrninistration in Egypt The French opposition was broken by the Fashoda crisis in 1898 and ended completely by the Entente- Cordiale in 1904. England also reconquered the Sudan, which fell into the Mahdist rule. Thus, she expanded her sphere of influence further. At the same time from 1895 a nationalist movement under the leadership of the intellectual young journalists began to rise against the British sovereignty. Although the influence of this new nationalist movement was confined to the urbane middle-class, it brought about some changes on the English policies. After Cromer, England began to follow a moderate policy lead by the new Consul-general Gorst. However the rise of the nationalist reaction caused England to follow a harder policy. As regard to this, Kitchener pursued harsher policy against the nationalists who wanted Egyptian independence. Meanwhile, with the break out of the First World War, England declared a Protectorate on Egypt. The Protectorate ended in 1922, but British supremacy over Egypt continued in various forms and was not able to be entirely dissolved until Naser's rule.
Benzer Tezler
- İngiliz işgalinden Lozan'a Mısır (1882-1923)
Egypt from the British occupation to Lausanne (1882-1923)
FATİH ÖZÇELİK
- Süveyş Kanalı'nın açılması ve Osmanlı dış politikası'ndaki önemi
Opening of the Suez Canal, and its importance in ottoman foreign policy
TUBA ÇINAR
- 1923 – 1960 yılları arasında Türkiye' nin Kıbrıs politikası
Cyprus policy of Turkey between 1923 – 1960
BURCU DAĞLIOĞLU
- 1974 Kıbrıs Barış Harekatı ve Bingöllü Kıbrıs gazileri
Veterans of the 1974 Cyprus Peace Operation in Cyprus and Bingöl
FERHAT APUHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
TarihYüzüncü Yıl ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULAZİZ KARDAŞ
- 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında Yemen
Yemen in end of XIX century and start of XX century
MİTHAT ÇELİK