Uşşâkî şiirinde din ve tasavvuf
Religion and Sufism in Ushshaki poetry
- Tez No: 638984
- Danışmanlar: PROF. DR. HALİL ÇEÇEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk İslam Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 370
Özet
İnsanın ruhȋ duyuş ve eğilimlerine cevap veren doktrinlerin bir toplamı olan tasavvuf, İslâm medeniyet ve kültür havzasında zühde dayalı bir yaşam biçimi şeklinde ortaya çıkmış, zamanla uygulamaya yönelik esasları da içeren ilmi bir mahiyet alarak kendine göre sistemi ve kâideleri olan ekoller halinde yaygınlaşmıştır. Tasavvufun ilk sûfilerden günümüze kadar gelen zaman içinde çeşitlenen terminolojisi oluşmuştur.Allah-âlem-insan ilişkisini hem teorik hem pratik hem de felsefi bir üslupla ele alan bu ilmin terminolojisinin yansımalarını gördüğümüz alanlardan biri de tasavvuf ehlince kaleme alınmış divanlardır. Pȋr Hüsâmeddîn Hasan-ı Uşşâkî tarafından XVI. yüzyılın son çeyreğinde kurulan ve günümüze kadar faaliyetlerine aralıksız devam eden Uşşâkî tarȋkatı, geldiği Halvetilik ekolü gibi şiire en fazla önem veren tarȋkatlardan biridir.Bu anlamda,Uşşâkîliğin doktrin yapısı ve etki alanının genişlemesindeki rolünden dolayı pîr sayılan, Cemâleddîn-i Uşşâkî ve Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî ile günümüzdeki bütün Uşşâkî kollarının kendisine dayandığı Ömer Hulûsî Efendi'nin divanları başta olmak üzere Uşşâkî şeyhleri Câhidî Ahmed Efendi'nin, Muhyiddȋn-i Bursevî'nin, İsmâil Hikmetȋ'nin, Semiz-zâde Süleyman Rüşdȋ'nin,Ahmed Tâlib-i İrşâdî'nin, Abdurrahman Sâmî-i Uşşâkî'nin,Hüsn-i Gülzârȋ'nin,Osmanzâde Hüseyin Vassâf'ın divânları, Memȋcân-ı Saruhânî'nin ve Ömer Karîbȋ'nin divançesi ile birlikte Bekir Sıdkı Visâlȋ'nin, Hazmi Tura'nın, Mehmet Nusret Tura'nın,İbrahim İpek Efendi'nin, Ganiyy-i Muhtefî'nin, Sıddık Naci Eren'in ve Necdet Ardıç'ın şiirleri dinî-tasavvufȋ ıstılahlar çerçevesinde incelendi. Çalışmada,tasavvuf şiirinde Uşşâkȋ geleneği çerçevesinde dinî-tasavvufî ıstılah ve mefhumların, şâir Uşşâkȋ şeyhlerinin divanlarında nasıl ifade edildiği araştırıldı. Buradan hareketle tespit edilen kavramlar, çeşitli kaynak eserlerden ve şâir Uşşâkȋ şeyhlerinin diğer manzum ve mensur eserlerinden yola çıkılarak şiirlerinden örnekler ile birlikte açıklandı.
Özet (Çeviri)
Sûfîsm, which is the sum of doctrines that respond to the spîritual and conscientious feelings and tendencies of the people, has emerged as a lifestyle based on“zühd”ideology in the Islamic civilization and culture basin, and has been treated as a school with its own system and rules. Sûfîsm has a terminology that has diversified since the first classes of Sûfîsm were formed. One of the areas where we see the reflections of the terminology of this religious science, which deals with the God-world-human relationship in both a theoretical, practical and philosophical style, is the divans drafted by Sûfî sheikhs. The Ushshaki sect, which was established by Hasan Hüsâmeddîn Ushshaki in the last quarter of the 16th century and has continued its activities until today, is one of the sects which has given the highest importance to the poetry, like the Khalwatiyya, where it originated from. In this sense, in addition to the divans of Cemâleddîn-i Ushshaki and Abdullah Salâhaddîn-i Ushshaki who are regarded as“Pîr”because of their role in the establishment of the doctrines of Ushshaki branch and expansion of the sect, and Ömer Hulusî Efendi upon whom all the Ushshaki branches are based on, the divans of the Ushshaki sheikhs Câhidî Ahmed Efendi, Muhyiddȋn-i Bursevî, İsmâil Hikmetȋ, Semiz-zâde Süleyman Rüşdȋ, Ahmed Tâlib-i İrşâdî, Abdurrahman Sâmî-i Ushshaki, Hüsn-i Gülzârȋ, Osmanzâde Hüseyin Vassâf, along with the divanches of Memȋcân-ı Saruhânî and Ömer Karîbȋ, the poems of Bekir Sıdkı Visâlȋ, Hazmi Tura, Mehmet Nusret Tura, İbrahim İpek Efendi, Ganiyy-i Muhtefî, Sıddık Naci Eren and Necdet Ardıç were analyzed within the framework of religious-mystical revelations. In this study, it was investigated how religious-mystical revolutions and concepts were expressed in the divans of the Ushshaki sheikhs within the framework of Ushshaki tradition. Concepts determined from this point of view were explained together with examples of poems based on various source works and other verse and prose works of the poetry of Ushshaki sheikhs.
Benzer Tezler
- Salâhaddîn-i Uşşâkî'nin Türkçe divanı ve incelemesi
Salâhaddîn-i Uşşâkî?s Turkish diwan and its textual analysis
BEDRİYE GÜLAY AÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CEMAL AKSU
- Birinci ağızdan aşk mesnevilerinde duygusal ifade tarzları
Emotional expression styles in Ottoman first person love mesnevis
ASLI ÇİFTÇİ
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve Edebiyatıİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTürk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET KALPAKLI
- XV. yy. Candaroğulları sahası şairlerinden Uşşâkî ve divanı (inceleme-metin)
Ussaki as a poet from 15th century Candarogullari area and his divan (analysis-text)
HİCRET OSTA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESRA EGÜZ
- Uşşâkî kültürünün günümüze yansıması 'Necdet Ardıç' örneği
The contemporary reflection of ushshakî culture: The case of Necdet Ardıç
SERKAN DENKÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinUludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA KARA
- Uşşâkî'nin Yenbû-ı Hikmet adlı eseri (inceleme-metin)
Uşşâkî's work entitled Yenbû-i Hikmet (Analysis-text)
KÜBRA YILMAZ
Doktora
Türkçe
2018
DinMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET KARATAŞ