Kumyazı Çayı havzasının (Elazığ) beşeri ve iktisadi coğrafyası
Human and economic geography of the Kumyazı River basin (Elazığ)
- Tez No: 643254
- Danışmanlar: PROF. DR. ZEKİ BOYRAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Elazığ, Kumyazı Çayı, Nüfus, Yerleşme, Tarım, Hayvancılık, Elazığ, Kumyazı Stream, Population, Settlement, Agriculture, Farming
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 277
Özet
Kumyazı Çayı havzasındaki yerleşmeler Elazığ ilinin güneydoğusunda kuzeydoğu güneybatı doğrultulu bir uzanış göstermektedir. Havzanın tamamı Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Bölümü'nde yer alan Elazığ ili içerisinde yer almaktadır. Havzanın kuzeyinde; Keban baraj gölü, doğusunda; Elazığ'ın Merkez ilçesine bağlı Kuşhane köyü, kuzeydoğusunda; Palu ilçesine bağlı Baltaşı köyü, güneyinde ve güneydoğusunda; Maden'e bağlı köyler, batısında ve güneybatısında; Elazığ Merkez ilçesine bağlı köyler bulunur. Araştırma sahasının ve yakın çevresinin fiziki coğrafya özelliklerine baktığımızda, Havzanın batısında Çelemlik-Mastar sıra dağları ile güney kesimde Hazar-Yaylım sıra dağları, olmak üzere iki dağlık alan ve bunlar arasına sıkışmış, Hazar Gölü depresyonu ile Behrimaz-Çitli depresyonları yer almaktadır (Erinç, 1953). Havzaya adını veren Kumyazı Çayı Murat Nehri'nin bir kolu olup Keban Baraj gölüne dökülmektedir. Yaklaşık olarak araştırma sahasının ortasından geçen Kumyazı Çayı'nın önemli kolları olan Baltalık Deresi, Medi Deresi ve Kartal Deresi de havza içerisinde yer almaktadır. İklim özellikleri bulunduğu Doğu Anadolu Bölgesi'nin kontinental iklimine benzerlik göstermekle beraber yer yer karasal iklim ile bozulmuş Akdeniz ikliminin geçiş özelliğini bir arada yansıtmaktadır. Çalışma alanında nüfusun gelişimi Cumhuriyet Tarihi boyunca 3 ayrı dönemde incelenmiştir. Bu dönemler; 1935-1965 yılları arasında dinamik nüfus artış dönemi, 1965-1990 değişken nüfus dönemi ve 1990-2019 yılları arasındaki nüfus azalma dönemidir. 1990 yılından itibaren başlayan nüfus kaybı tüm ülkede görülen bir durumdur ve bu kayıp üzerinde kırdan kente göç süreci etkili olmuştur. Ancak 2013, 2018 ve 2019 yıllarında Kumyazı Çayı havzasında sanal bir nüfus artışı yaşanmıştır. Bu sanal artışın temel nedeni yerel seçimler dolayısıyla nüfusun kaydını köylere aldırması, il merkezinde ağır hasarlar oluşturan depremin köylerde bu denli hasar oluşturmaması ve mart ayından itibaren ülkemizi etkileyen COVİD-19 salgınıdır. Çalışma alanının nüfus bakımından en önemli özelliği genç nüfusun saha dışına göç vermesi ve göçlerin mevsimsel olarak değişmesidir. Araştırma sahasında yerleşme tarihi ilk çağlara kadar dayanmaktadır. Sarıkamış köyündeki Sarıkamış Höyüğü ile Örencik köyündeki Haraba Tepe sahada yerleşme tarihinin ilkçağa uzandığını kanıtlamaktadır. Çalışma sahasındaki yerleşmelerin çoğunluğu daimi yerleşmeler oluşturur. Daimi yerleşmelere örnek olarak köyler ve mezralar gösterilebilir. Araştırma sahasındaki geçici yerleşmelerin örneğini ise bağ-bahçe evleridir. Sahadaki nüfusun temel geçim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturur. Sınırlı bir şekilde hizmete dayalı faaliyetlerde görülür. Yetiştirilen başlıca tarım ürününü tahıl grubundan olan buğday ve arpa oluşturur. Hayvancılık bakımından sahada yükseltinin ve engebenin azaldığı dağların etek kısımlarında ve alçak sahalarda genelde büyükbaş hayvancılık ile kümes hayvancılığı yürütülürken, engebenin ve yükseltinin arttığı kesimlerde ise genel olarak küçükbaş hayvancılık faaliyetleri yürütülmektedir.
Özet (Çeviri)
The settlements in the Kumyazı Çayı basin show a northeast-southwest direction extending southeast of Elazığ. The whole basin is located in the city of Elazığ in the Upper Fırat Section of the Eastern Anatolia Region. North of the basin there is the Keban dam lake; to the east of the basin there is the village of Kuşhane in the central district of Elazığ; to the northeast of the basin there is the Baltaşı village of Palu district; to the south and southeast of the basin villages of Maden; to the west and southwest of the basin there is the village of Elazığ. When we look at the physical geography of the research area and its close surroundings, There are two mountainous area in the basin, to the west of the basin, there are Çelemlik-Mastar mountain range and the Hazar-Yaylım mountain range in the South, and there are Hazar Lake depression and Behrimaz-Çitli depressions stuck between them. (Erinç, 1953). The Kumyazı Stream, which gives the basin its name, is a tributary of the Murat River and pours into the Keban Dam lake. Baltalık Stream, Medi Stream and Kartal Stream, which are the important tributaries of Kumyazi Stream, which passes through the middle of the research area, are also located in the basin. The climate characteristics are similar to the continental climate of the Eastern Anatolia Region, however, it reflects the transition characteristic of the continental climate and the disrupted Mediterranean climate. The development of the population in the research area has been examined in three different periods throughout the Republican History. Dynamic population growth period was experienced between 1935-1965, variable population period was experienced 1960-1990 and pupulation decline period 1990-2019. The population loss that started in 1990 is a situation in the entire country and the migration process that happened from rural to urban was effective in this population loss. However, in 2013 and 2018, there was a virtual population increase in Kumyazı Stream basin. The main reason for this virtual increase is the registration of the population in the villages due to local elections. The most important feature of the research area in terms of population is that the young population migrates out of the field and the migration changes seasonally. It is believed that the settlement in the research area dates back to ancient times. In addition, Sarıkamış Mound in the village of Sarıkamış and Haraba Tepe in Örencik village proves that the settlement date in the field dates back to the first era. Except the mentioned mounds and possibilities, there is no clear information about the basin before the Republic. The majority of settlements in the study area are permanent settlements. Villages and hamlets are examples of permanent settlements. Examples of temporary settlements in the research area are vineyard-garden houses. Agriculture and animal husbandry constitute the main livelihood of the population in the field. Limited service-based activities are also seen. The main agricultural products grown are wheat and barley, which belong to the grain group. Ovine breeding is carried out in areas where elevation and unevenness increase, and bovine breeding and poultry are carried out in areas where unevenness is decreasing. In addition, the goose farm in the basin is an important source of income in terms of animal husbandry.
Benzer Tezler
- Giresun ilinde pasif örnekleme ile farklı özelliklere sahip (odun, kömür, hindistan cevizi bazlı) aktif karbon kullanarak havadaki BTEK-UOB miktarının belirlenmesi
Determination of the amount of btex-voc in the air using activated carbon with different properties (wood, coal, coconut based) by passive sampling in giresun province
ALEV ELKAYA
- Giresun kenti ve yakın çevresindeki rekreasyon olanaklarının değerlendirilmesi
Evaluation of recreation opportunities in Giresun city and its close surroundings
AHMET KILINÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TurizmGiresun ÜniversitesiEkoturizm Rehberliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM SEZER