Peyami Safa'nın romanlarında zarflar ve kullanışları
Adverbs in Peyami Safa's novels and the methods of their use
- Tez No: 643399
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET AKÇATAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Zarflar, Zarf Türleri, Peyami Safa, Sözcük Türü, Araştırma, Adverbs, Adverbial Categories, Peyami Safa, Word Category, Research
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Uşak Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 225
Özet
Zarf veya diğer adıyla belirteç gramatikal bir unsur olarak cümlenin önemli tamlayıcılarındandır. Zarflar bir fiilin, bir sıfatın, bir sıfat-fiilin ve zarf niteliği taşıyan bir başka söz veya söz grubunun önüne gelerek bu söz ve söz gruplarını zaman, yer, yön, nitelik, durum, azlık çokluk bildirme, ölçü, pekiştirme, soru gibi birçok yönden etkileyerek veya değiştirerek anlamlarını belirleyen söz ve söz grupları olarak tanımlanmaktadır. Zarflar sözcük türleri içinde oldukça geniş bir yer tutmaktadırlar. Bir fiilin, bir sıfatın veya bir zarfın anlamını etkileyen ve/veya açıklayan zarflar, cümlenin anlam bakımından önemli bir parçası durumundadırlar. Anlatımın anlam değerini belirlemede önemli bir yere sahiptirler. Anlatımı kolaylaştıran ve zenginleştiren bu yapılar edebi eserlerin sanatsal niteliklerini de belirlemektedirler. Anlamın derinliğini doğrudan veyahut dolaylı olarak etkileyen unsurlardır. Peyami Safa Türk edebiyatının ve romancılığının önemli isimlerinden biri durumundadır. Gerek yazdığı romanlar ve gerekse diğer edebi ve fikri türlerde verdiği eserleriyle Türkçenin anlam zenginliğini ortaya koymuştur. Onun eserleri Türk edebiyatı çalışmaları için önemli kaynaklardır. Peyami Safa'nın dili ve dil ile ilgili fikirleri eserlerini dil çalışmaları için de önemli bir duruma getirmektedir. Bu araştırmada sanatsal yönü ve kullandığı dil bakımından Türkçede önemli bir yere sahip olan Peyami Safa'nın romanları kullanılmıştır. Peyami Safa'nın romanları içinden dört tanesi seçilmiş ve incelemeye tabi tutulmuştur. Bu romanlar şunlardır: Fatih Harbiye, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Matmazel Noraliya'nın Koltuğu, Sözde Kızlar. Bu eserlerden cümle örnekleri tespit edilerek zarflar yapı bakımından ve işlev bakımından iv değerlendirilerek tasnife tabi tutulmuştur. İşlevin temelini anlam oluşturmaktadır. Anlam işlevin belirleyicisi durumundadır. Bu araştırmanın inceleme bölümünde kullanılan tasnif Prof. Dr. Hacı Ömer Karpuz'un Türkçe'de Zarflar adlı çalışmasında belirlediği tasnif çalışmasıdır. Karpuz zarfları yapı bakımından ve işlev bakımından olmak üzere iki ana başlıkta incelemekte ve değerlendirmektedir. Çalışmanın ayrıntılarında bu başlıklara değinilecektir. Prof. Dr. Hacı Ömer Karpuz'un Türkçe'de Zarflar adlı çalışmasındaki zarf tasnifi bu araştırmanın metodu olarak belirlenmiş ve Peyami Safa'nın romanlarından seçilen cümle örnekleri bu tasnife uygun bir biçimde bu çalışmaya eklenmiştir. Prof. Dr. Hacı Ömer Karpuz'un adı geçen çalışması, Türkçede zarfları her yönüyle inceleyen, detaylandıran ve örnekleyen bir çalışma olması hasebiyle büyük önem arz etmektedir. Karpuz, Türk edebiyatının önemli isimlerinden aldığı çeşitli örnek cümleler ve zaman zaman ağızlarda kullanımı olan zarf örnekleriyle çalışmasını zenginleştirmiştir. Bu çalışmada da tespit edilen zarf kullanım örnekleri ayrıntılı bir şekilde ele alınıp değerlendirilmiştir. Zarfların kullanımları ve işlevleri detaylı bir şekilde ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Zarflar yapı ve işlev bakımından olmak üzere iki ana kategoride işlenmiştir. Yapı bakımından zarflar yalın zarflar, türemiş zarflar ve birleşik zarflar olmak üzere üç temel kategoride ele alınmıştır. İşlev bakımından zarflar ise 22 alt başlıkta incelenerek değerlendirilmiştir. Romanlar taranarak toplamda 1139 cümle örneği tespit edilmiştir. Bu cümle örneklerinden 849 tanesi işlev bakımından zarf kullanımına örnek olmuştur. Yapı bakımından zarflar için belirlenen cümle örneklerinin de işlevleri parantez içinde verilmiştir. Cümle örnekleri seçiminde zarfların işlev bakımından durumları göz önünde bulundurulmuştur. Yapıları bakımından zarflarda ise örnek cümle seçiminde yapısal durum belirleyiciliği dikkate alınmıştır. Zarflar, işlev bakımından 22 alt başlık olarak tespit edilmiş ve incelenmiştir. Yapılan incelemede zarfların niteleme, zaman, yer-yönelme, neden, nicelik, sıralama, birliktelik, benzetme, tekrar, karşılıklılık, karşıtlık, vasıta, ekleme, sınırlandırma, karşılaştırma, görelik, doğrulama, kesinlik, yeterlik, gösterme, ihtimal, şart olarak 22 işlevi tasnif edilmiş ve bu işlevler örnek cümlelerle çalışmaya eklenmiştir. Araştırmada zaman zarfları ve niteme zarfları geniş bir yer tutmaktadır. Bu tespitler sadece kelime düzeyinde değil, aynı zamanda kelime grubu ve cümlecik olarak da belirlenmiş ve verilere eklenmiştir. v Verilerin sonucunda Türkçede anlatımın zenginliğinde zarfların rolü bir kez daha ortaya konulmuştur. Zarflar anlamı belirgin duruma getiren önemli anlam taşıyıcıları olarak cümlede yerlerini almaktadırlar. Aynı zamanda Peyami Safa'nın anlatım zenginliğinde zarfların rolü ayrıntılı bir şekilde ele alınmış ve Peyami Safa'nın dil kullanımında zarfların ne denli önemli bir yere sahip olduğu tespit edilmiştir. Bir diğer deyişle Peyami Safa dilin diğer önemli unsurlarıyla beraber zarfları eserlerinde ve cümlelerinde ustalıkla işlemiştir.
Özet (Çeviri)
As a grammatical element, the adverb (also known as the term“belirteç”in Turkish) is an important complement to the sentence. Adverbs are described as precedes a verb, an adjective, an participle and other word or phrase that is adverb and, words and phrases that determine their meaning by affecting or changing these words and phrases in many ways such as time, place, quality, condition, quantity, reinforcement, question. Adverbs have a extensive place in word classes. Adverbs that affect and / or explain the meaning of a verb, an adjective or an adverb are an important part of the sentence in terms of meaning. They have an important place in determining the meaning value of expression. These structures, which facilitate and enrich expression, also determine the artistic qualities of literary works. They are the factors that affect the depth of meaning directly or indirectly. Peyami Safa is one of the important names of Turkish literature and novelism. Both his novels and his works in other literary (nonnovel) and intellectual revealed the richness of meaning of Turkish. His works are important sources for Turkish literature studies. Also, the language of Peyami Safa and his opinions about language make an important his works for language researches. In this research, the novels of Peyami Safa, which has an important place in Turkish in terms of its artistic and linguistic, were used. Four of Peyami Safa novels were selected and examined. These novels are: Fatih Harbiye, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Matmazel Noraliya'nın Koltuğu, Sözde Kızlar. The sentence samples of these novels were determined and, adverbs are vii classified in terms of structure and function. The basis of the function is meaning. Meaning is the determinant of the function. The classification used in the examination section of this research is the classification study determined by professor Hacı Ömer Karpuz in his study called Türkçe'de Zarflar. Karpuz examines and evaluates adverbs in two main titles: structure and function. These titles will be mentioned in the details of this study. The classification in Professor Hacı Ömer Karpuz's study called Türkçe'de Zarflar was used as the method of this research and the sentence samples chosen from Peyami Safa novels were added to this study in suitability with this classification. The study of professor Hacı Ömer Karpuz abovementioned is of great importance since it is a study that examines, details and exemplifies adverbs in Turkish. Karpuz enriched his work with various sample sentences taken from important names of Turkish literature and examples of adverbs that were used in the local dialects from time to time. In this study, the samples of adverbs that were detected were examined and evaluated in detail. Uses and functions of adverbs are handled and evaluated in detail. adverbs are examined in two main categories: structure and function. In terms of structure, adverbs were examined in three basic categories: simple, derived, compund. In terms of function, adverbs were evaluated as 22 subheading. Novels were examined and a total of 1139 sentence examples were identified. 849 of these sentence examples are examples of adverbs in terms of function. The functions of sentence examples determined for adverbs in terms of structure are given in parentheses. In the chosen of sentence samples, the condition of the adverbs in terms of function were taken into consideration. Adverbs were determined and examined as 22 subheading in terms of function. The functions of the 22 subheadings of the adverbs are: qualification, time, place, cause, quantity, coordination, togetherness, simile, repeatition, reciprocity, antonymy, instrument case, adding, delimitation, comparison, relativity, confirmation, adequacy, competence, demonstration, probability, conditional. And these functions are added to the study with sample sentences. Adverbs of time and adverbs of manner have a large place in the research. These determinations were examined not only as words but also as phrases and subordinate clauses and these were added to the data. As a result of data, the role of the adverbs in the richness of expression in Turkish was once again demonstrated. Adverbs are important carriers of meaning that viii make the meaning determinant in the sentence. In the same time, the role of adverbs in Peyami Safa's expression richness has been handled in detail and it has been determined how important the adverbs have in language of Peyami Safa. Peyami Safa skillfully has been handled the adverbs in his works and his sentences.
Benzer Tezler
- Peyami Safa'nın romanlarında kadın ve kadın eğitimi
A study on the women and women education in Peyami Safa's novels
SİNEM BEREKETLİ ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıDokuz Eylül ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SABAHATTİN ÇAĞIN
- Peyami Safa'nın romanlarında ruhsal ve bedensel hastalıklar
The physical and mental illnesses in the novels of Peyami Safa
MERVE TOPRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALPHAN YUSUF AKGÜL
- Peyami Safa'nın romanlarında sosyal değişme ve din
Social change and religion in the novels of Peyami Safa
MESUT DÜZCE
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Eğitim ve ÖğretimÇukurova ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. ABDULLAH ALPEREN
- Peyami Safa'nın romanlarında algısal mekân olarak beyoğlu
Beyoğlu as a perceptual space in Peyami Safa's novels
BERZE İPEK KABALAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mimarlıkİstanbul Kültür ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YASEMİN ERKAN YAZICI
- Peyami Safa'nın romanlarında modernleşme ve mekân
Modernization and place in the novels of Peyami Safa
SÜREYYA ELİF AKSOY
Doktora
Türkçe
2009
Türk Dili ve Edebiyatıİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
YRD. DOÇ. DR. LAURENT MİGNON