Kuzeydoğu Anadolu petrogliflerindeki dağ keçisi motifi
Mountain goat motif in Northeast Anatolian petroglyphs
- Tez No: 648424
- Danışmanlar: DOÇ. DR. OKTAY ÖZGÜL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 269
Özet
Doğu Anadolu Bölgesi, yüksek rakımı ile ülkemizin çatısı konumundadır. Dağlık bir alana sahip olan bölgenin yüksek kesimleri yaylacılık açısından son derece uygundur. Bölgede bulunan, Fırat, Dicle, Aras, Karasu ve Murat Suyu gibi önemli nehirler ve bunların kolları bölgeye hayat vermektedir. Bütün bu etkenler tarih boyunca göçer kültürler için oldukça elverişli bir yaşam alanı oluşturmuştur. Kaya resimleri, insanların Eski Çağlardan beri mağara duvarlarına, kayalara veya kaya bloklarına kendini ifade edebilmesi için çizmiş ya da boyamış olduğu sembollerdir. Bu resimler, 19. yüzyılda birçok tartışma ile ilgi odağı olan bir konudur. Çalışma alanımız olan Kuzey Doğu Anadolu'da, içerisinde dağ keçisi barındıran 16 kaya resim alanı keşfedilmiştir. Bu resim alanlarında karşılaştığımız figürler, insan, dağ keçisi, geyik, at, yaban koyunu, sığır, süvari, güneş kursu, tuzak, tilki, köpek, domuz, damgalar ve runik yazılar şeklinde karşımıza çıkmıştır. İncelemiş olduğumuz kaya resim alanları, figür sayısı bakımından oldukça zengindir. Toplamda 485'ten daha fazla figür tespit edilmiştir. Bu figürlerin 136'sından fazlası ise konumuz olan dağ keçisi motifidir. Dağ keçisi figür sayısı toplam figür sayısının yaklaşık 3/1'i kadardır. Dağ keçisi kendinde bulundurduğu birçok özelliği ile insanların dikkatini çekmiştir. Ancak detaylı inceleme yapıldığında bu motif Türk kültürü ile özdeşleşmiştir. Öyle ki arkeolojik alanlarda ve kurganlarda rastlanılan verilere, süş eşyalarında, ev eşyalarında, metal eşyalarda, tekstil ürünlerinde, at koşum takımlarında, savaş aletlerinde, mimaride ve mimari süslemelerinde, insan biçimli taş heykellerde ve yazıtlarda, destan, hikâye, bilmece, deyim, atasözü gibi edebi unsurlarda kendini göstermiştir. En önemlisi Göktürk Devleti zamanında Kapkan Kağan, Kültiğin ve Tekeş Altun Tarkan'nın mezar taşlarına işlenmiş olması bu figürün hükümdarlık damgası olarakla kullanıldığını bizlere göstermektedir. Bu figür, birçok yerde damga, im ve en olarak da karşımıza çıkmaktadır. Türklerin İslam dinine intikalinden sonra bile etkisini kaybetmeyen bu motif, İslam'ın kabulünden sonra da devam etmiştir. Günümüzde birçok sanatçının ilham kaynağı olan dağ keçisi motifi ulusal ve yerel markaların amblemi olarak karşımıza çıkmaktadır. İnceleme alanımızda; Çıldır Başköy Kaya Resimleri, Borluk Vadisi / Azat Köyü Kaya Resimleri, Çamuşlu Kaya Resimleri, Çiçekli Kaya Resimleri, Dereiçi Kaya Resimleri, Digor/Dolaylı Kaya Resimleri, Doyumlu Kaya Resimleri, Geyiklitepe Kaya Resimleri, Karaboncuk-Çeşmebaşı Kaya Resimleri, Karaboncuk Kaya Resimleri, Kömürlü Kaya Resimleri, Kurbanağa Kaya Resimleri, Tunçkaya Kaya Resimleri, Dilli Vadisi Kaya Resim Alanı, Cunni Mağarası, Şenkaya Kaynak Köyü Kaya Resimleri tespit edilmiştir. Tespit edilen alanlardaki resimlerin detaylı fotoğraflamaları yapılmış ve bunların bilgisayar ortamında çizimi gerçekleştirilmiştir. Alanlardaki resimler ve özellikle dağ keçisi motifi detaylıca incelenmiştir. Bu resimler ilk olarak kendi içerisinde değerlendirilmiş, sonra Van-Hakkâri Kaya Resimleri ile daha sonra Kafkaslar ve İran'daki kaya resimleri ile akabinde Orta Asya ve Sibirya'daki kaya resimleri ile analoji çalışması yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
The Eastern Anatolia Region is on the top of our country with its high altitude. The higher parts of the region, which has a mountainous area, are extremely suitable for transhumance. Important rivers in the region such as Fırat, Dicle, Aras, Karasu, and Murat Suyu and their branches give life to the region. All these factors have been very favorable for nomadic cultures throughout history. Rock art is a symbol that people have drawn or painted on cave walls, rocks, or rock blocks since ancient times to express themselves. These pieces of art are a subject of interest with many discussions in the 19th century. In North-East Anatolia, which is our study area, 16 rock art areas containing mountain goats have been discovered. The figures we come across in these art areas are human, mountain goats, deer, horses, wild sheep, cattle, cavalry, sun disk, trap, fox, dog, pig, stamps, and runic inscriptions. The number of figures in the rock art areas we have examined is quite high. More than 485 figures in total have been identified. More than 136 of these figures are the mountain goat motif, which is our subject. The number of the figure mountain goat is about 1/3 of the total number of figures. The mountain goat has attracted the attention of people with its many features. However, upon detailed examination, this motif has identified with Turkish culture. Also, the data found in archaeological sites and kurgans manifested itself in ornaments, household items, metal items, textile products, horse harnesses, war tools, architecture and architectural ornaments, anthropomorphic sculptures and inscriptions, and in literary elements such as epics, stories, riddles, idioms, proverbs. Most importantly, the fact that Kapkan Kağan, Kultigin, and Tekeş Altun Tarkan were engraved on the tombstones with the figure of mountain goat during the Göktürk State shows us that this figure was used as a sovereign stamp. This figure appears in many places as a stamp and sign. This figure, which did not lose its effect even after the Turks adopted Islam, continued later as well. The figure of mountain goat, a source of inspiration for many artists today, appears as the emblem of national and local brands. In our study area, the following rock art places were determined: Çıldır Başköy Rock Art, Borluk Valley / Azat Village Rock Art, Çamuşlu Rock Art, Cicekli Rock Art, Dereici Rock Art, Digor / Dolaylı Rock Art, Doyumlu Rock Art, Geyiklitepe Rock Art, Karaboncuk-Çeşmebaşı Rock Art, Karaboncuk Rock Art, Kömürlü Rock Art, Kurbanağa Rock Art, Tunçkaya Rock Art, Dilli Valley Rock Art Area, Cunni Cave, and Şenkaya Kaynak Village Rock Art. Detailed photographs of the pictures in the determined areas were taken, and their drawings were made on the computer. The art in the fields and especially the figure of mountain goats were studied in detail. These paintings and pieces of art were evaluated within themselves, with Van-Hakkari Rock Art, the Caucasus and Iran, Central Asia, and Siberia, respectively.
Benzer Tezler
- Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi'nde süt ürünlerinin imalat maliyeti ve pazarlanma şekli üzerine bir araştırma
A Study on the marketing canals and manufacturing costs of the milk products in North East Anatolia region
VEDAT DAĞDEMİR
- Kuzeydoğu Anadolu ve Kafkasya bölgesinin sismotektoniği
Seismotectonics of northeast Anatolia and Caucasus regions
TEKİN YEKEN
Doktora
Türkçe
1998
Jeofizik Mühendisliğiİstanbul ÜniversitesiJeofizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER ALPTEKİN
- Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi'nde alveolar ekinokokkozisin yaygınlığında köpeklerin rolü
The role of stray DOGS on alveolar echinococcosis in the northeastern Turkey
MUZAFFER AKYÜZ
Doktora
Türkçe
2022
ParazitolojiAtatürk ÜniversitesiParazitoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMZA AVCIOĞLU
- Çayırlı ilçesi ve çevresinin eskiçağ tarihi
Ancient history of Çayırlı district and its surroundings
RIDVAN TORUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM ÜNGÖR
- Kars Beylerbeyliği'ne Ait 813 ve 837 Numaralı Tapu Tahrir Defterleri'nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
Transcription and evaluation of 813 and 837 numbered Land Registry Books Belonging To Governorship Of Kars
FEYYAZ MUTLU