Mollâ Halîl-i Siirdî'nin hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri
Molla Khalil Siirdî's life, works and his mistical thoughts
- Tez No: 659323
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ABDURRAHİM ALKIŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tasavvuf Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 523
Özet
Mollâ Halîl Siirdî XVIII. yüzyılın ikinci yarısı ile XIX. yüzyılın ilk yarısında şark vilâyetlerinde yaşamış bir Osmanlı dönemi müellifidir. Küçük yaşlarda ilim tahsîli için farklı bölgelere seyahatler yapmış ve döneminin büyük âlimlerinden dersler almıştır. Tahsîlini, dönemin önemli ilim merkezlerinden biri olan Duhok-İmâdiye'ye bağlı Kubbehân'da ikmâl etmiştir. O, Kubbehân'da bulunduğu sırada Musul'a ziyaretler gerçekleştirmiş ve Kâdiri şeyhi olan Ahmed Reşîdî'ye intisâp etmiştir. Kubbehân'da ilmî icâzetini aldıktan sonra kanâatimizce şeyhinin yanında bir müddet sülûke girmiş ve akabinde halîfelik almıştır. Yaşadığı dönemin velûd müelliflerinden olan Mollâ Halîl'in dînî ilimlerin farklı alanlarına dâir telif ettiği elli eserini tespit ettik. Tasavvufa dâir en önemli eseri Minhâcü's-sünneti's-seniyye fî âdâbi sülûki's-sûfiyye adlı eseridir. Bunun yanında halvete dâir telîf ettiği ve teveccühe dâir önemli bilgiler ihtivâ eden Beyânu şurûti'l-halveti ve âdâbuhâ adlı risâlesi de bizce büyük bir öneme sahiptir. Ayrıca o, İbnü'l-Arabî ve onun tesiri altında kalmış başka sûfîlere ait risâlelerden bâzılarını olduğu gibi, bâzılarını ise özgün bir tarzda istinsâh ederek onun sıkı bir takipçisi olduğunu ortaya koymuştur. Mollâ Halîl'i farklı kılan özelliklerden biri akâid ve kelâm ilmine dâir telîf ettiği eserlerinde tasavvufî konuları yoğun bir şekilde ele alması ve kelâmî meseleleri tartışırken sıklıkla Muhyiddîn İbnü'l-Arabî ve İmâm-ı Gazzâlî gibi sûfîlere atıfta bulunmasıdır. Ayrıca hayatı boyunca farklı zamanlarda kaleme aldığı ve ekseriyetle tasavvuf temalı şiirleri kendisinden uzun zaman sonra küçük bir dîvân hâline getirilmiştir. Bu eserler, işârî yorumlar ihtivâ eden Basîretü'l-kulûb isimli tefsîriyle beraber bu çalışmaya kaynaklık etmiştir. Bu tez çalışmasında yukarıda zikri geçen eserler ışığında Mollâ Halîl'in hem tasavvufî görüşleri hem de sûfî şahsiyeti ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, Kur'ân ve sünnet merkezli bir tasavvuf anlayışını öne çıkaran Mollâ Halîl'in Ekberî irfân geleneğinin etkisinde kaldığını, İbnü'l-Arabî'nin geliştirdiği vahdet-i vücûd düşüncesinin hararetli bir savunucusu ve şark uleması arasındaki en önemli takipçi ve temsilcilerinden biri olduğunu ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
Mollâ Khalîl Siirdî is an Ottoman author who lived in the eastern provinces of Anatolia between the second half of the XVIII century and the first half of the XIX century. At an early age, he traveled to different regions for science education and learnt from the great scholars of his period. He completed his education in Kubbahan, one of the important science centers of the period. He made visits to Mosul while he was in Kubbahan and took part in Ahmed Reşîdî, the Kâdiri Sheikh. After receiving his scientific knowledge in Kubbahan, in our opinion, he entered the süluk for a while next to his sheikh and subsequently he received the caliphate. Mollâ Halîl, one of the most authoritative authors of his time, has copyrighted nearly fifty works in different fields of religious sciences. His most important work in the field of Sufism is Minhâc es-sonna es-saniyya fî âdâbi sulûk es-sofiyya, which we have the author copy. Besides that, his tract called Beyânu şurûti'l-khaliweti and Âdâbuhâ, which he copyrighted to seclusion and contains important information about the favor, is of great importance to us. In addition, he revealed that he was a strict follower of Ibn Arabi by copying some of his tracts and other tracts of Sufis who was influenced by Ibn Arabi and copying some tracts of them originally. One of the features that makes Mollâ Halîl different is that he studied Sufistic subjects intensely in his copyrighted works about belief and kalam, and often refered to sufis such as Muhyiddin Ibn 'Arabi and İmâm-ı Gazzâlî while discussing the issues about kalam. In addition, his sufism-themed poems, which he wrote at different times throughout his life, were turned into a small book long after his death. These works together with his commentary titled book, Basîretü'l-kulûb, which contains inclusive comments were used as the source of this study. In this thesis, in the light of the above mentioned works, both Sufi views and Sufi personality of Mollâ Khalîl were tried to be revealed. This study reveals that Mollâ Halîl, who emphasized the understanding of Qur'an and sunna-based Sufism, was influenced by the tradition of akbariî lore, and was one of the most prominent supporter and foremost follower, representative among the east scholars of unity of existence ideology that Ibn Arabî developed.
Benzer Tezler
- Şeyh Hâmid-i Mardinî ve Hâlidiliğin Hâmidiyye kolu
Şeyh Hâmid-i Mardini and Himidiyye arm of Khâlidî
İBRAHİM BÜYÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
BibliyografyaŞırnak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM BAZ
- Molla Halil Es-Si'irdî'nin el Kâfiyetü'l Kübra fi'n-Nahv adlı eserinde Kur'ân âyetleriyle istişhâdının İbnü'l-Hâcib'in el Kâfiye fi'n-Nahv eseriyle mukayesesi
Acomparison of Molla Halil Es-Si'irdî's citations of Quranic verses in his work 'al-Kafiyatu'l-Kubra fi'n-Nahw' with Ibn al-Hajib's citations in his work 'al-Kafiya fi'n-Nahw'
VEYSEL BAYDARMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM YILMAZ
- Molla Halil es-Si'irdî'nin Basîratü'l-Kulûb fî Kelâm-i Allâmi'l-Ğuyûb adlı eserindeki rivâyetlerin hadis ilmi açısından değerlendirilmesi
The evaluation of the hadith in the word of the Molla Halil es-Si'irdî in the hadith of the hadith in the work named 'Basîratü'l-Kulûb fî Kelâm-i Allâmi̇'l-Ğuyûb'
RIDVAN CENGİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ARİF GEZER
- 'Abdussamed es-Siirdi'nin 'el-Ferâidü's-samediyye fî beyani'l-menâsihi ve'n-nevâsihi'l-Kur'âniyye' adlı eserinin nesh teorisi bağlamında değerlendirilmesi'
Evaluation of Abdussamed es-Siirdi's work titled 'el-Ferâidü's-samediyye fi beyani'l-menasihi ve'n-nevasihi'l-Kur'aniyye' in the context of the theory of nesh
ÖMER FARAÇOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinHakkari ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULKERİM BİNGÖL
- شرح المعفوات الخليلية للشيخ محمود الزوقيديدراسةً و تحقيقاً
Şeyh Mahmud ez-Zukaydî'nin 'Şerhu'l-Ma'fuvat' adlı eserinin tahkiki ve değerlendirilmesi (Investigation and evolation of ' Sheikh Mahmut ez-Zukaydı's ')
MUHAMMED ŞAFİ DERŞEVİ
Yüksek Lisans
Arapça
2019
DinSiirt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ADNAN MEMDUHOĞLU