Dîwana Heyderî (Şêx Mıhemed Emînê Heyderî) -metn û vekolîn-
Heyderî'nin (Şêx Mıhemed Emînê Heyderî) Divânı -metin ve inceleme-
- Tez No: 659324
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDURRAHMAN ADAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Divan, Klasik Kürt Edebiyatı, Heyderî, Şêx Mihemed EmînêHeyderî, Divan, Classical Kurdish Literature, Heyderî, Şêx Mihemed Emînê Heyderî
- Yıl: 2020
- Dil: Kürtçe
- Üniversite: Mardin Artuklu Üniversitesi
- Enstitü: Yaşayan Diller Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 425
Özet
Modern dönemde yaşamış, klasik Kürt şairlerinden olan Şêx Mihemed Emînê Heyderî (1927-2003), klasik geleneği kendine şiar edinmiş ve eserlerinde pratiğe geçirmiş bir şairdir. Mardin'in Nusaybin ilçesine bağlı Kalecik Köyünde dünyaya gelen şair, uzunca bir eğitim, ilim ve tasavvuf sürecinden sonra müderris, âlim ve mutasavvıf kişiliğiyle kendi döneminin önemli şahsiyetlerinden biri haline gelmiştir. Dinî-tasavvufî eserleri yanında edebî alanda önemli bir yer tutan divanını da Klasik Kürt Edebiyatına sunmuştur. Divanını, içerik ve şekil bakımından her yönüyle klasik referanslarla şekillendirmiştir. Bütün şiirlerini aruz vezniyle yazmış, kafiye, redif ve diğer ahenk unsurlarıyla zenginleştirmiş, 39 şiirinde kullandığı iç kafiyeyle de ahenk ve ritimde şiirlerindeki zirveyi bulmuştur. Divanındaki 12 nâzım biçimi ve 8 nâzım türüyle divan geleneğinin bir başka önemli yansımasını ortaya koymuştur. Divanı, dil ve anlatım yönünden akıcı ve zengin bir üsluba sahiptir. Arapça, Farsça, Kürtçe ve Türkçe dillerini bilen şair, 82 Kürtçe, üç Arapça, iki tane de Türkçe, olmak üzere toplamda 87 şiir yazmıştır. Biri dört dilli diğeri üç dilli olmak üzere iki mülemması da bulunmaktadır. Edebî yönden Melayê Cizîrî, Ehmedê Xanî, Melayê Bateyî ve Şêx Evdirehmanê Aqtepî gibi klasik Kürt şairlerin etkisinde kalmışsa da, divanında özgünlüğü yakalamış ve kendi edebî yolunu çizmiştir. Edebî zevk ve estetik açısından başarılı olan divanında birçok edebî sanat kullanması, divanını edebî zenginlik açısından daha da ötelere taşımıştır. Tez çalışmamız giriş ve üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında şairin edebî kişiliğini, eserlerini ve yaşadığı dönemi etkileyen önemli tarihî olaylar üzerinde, birinci bölümde ise şairin hayatı, eserleri ve edebî kişiliği üzerinde durduk. İkinci bölümde birçok açıdan divanın incelemesini yaptıktan sonra üçüncü bölümde divanın tenkitli metnini verdik.
Özet (Çeviri)
Şêx Mihemed Emînê Heyderî (1927-2003), who lived in the modern period and one of the classical Kurdish poets, is a poet who has adopted the classical tradition and put it into practice in his works. Born in Kalecik Village of Nusaybin district of Mardin, the poet became one of the important figures of his time with is professor (mudaris), scholar (madrasa) and sufi personality after a long education, ilm (science) and tasawwuf process. In addition to his religious-sufi works, he presented his divan (ottoman poetry), which has an important place in the literary field, to classical Kurdish Literature. He shaped his divan with classical references in every aspect in terms of content and form. He wrote all his poems with aruz prosody, enriched them with rhyme, redif and other elements of harmony and he found the peak in his poems in harmony and rhythm with the inner rhyme he used in his 39 poems. It has revealed another important reflection of the divan tradition with 12 forms of poetry and 8 genre of poetry in his divan. His divan has a fluent and rich style in terms of language and expression. The poet, who speaks Arabic, Persian, Kurdish and Turkish, wrote a total of 87 poems including 82 Kurdish, three Arabic and two Turkish poems. Theree are also two mulammas, one in four languages and the other in three languages. Even though he was influenced by classical Kurdish poets such as Melayê Cizîrî, Ehmedê Xanî, Melayê Bateyî and Şêx Evdirehmanê Aqtepî in literary terms, he caught the originality in his divan and make one's own literary way. His use of the many literary arts in his divan, which was successful in terms of literary taste and aesthetics, carried his divan further in terms of literary wealth.This thesis consists of introduction and three main parts. We focused on important historical events that affecting the period in which the poet lived, his literary personality and works in the introduction part, and one the life, works and literary personality of the poet in the first part. After examining the divan from many perspectives in the second part, we gave the criticized text of the divan in the third part.
Benzer Tezler
- Dîwana Mela Yasîn Yusrî (Metin û lêkolîn)
Mela Yasin Yusri divanı (Metin ve inceleme)
SEMİH GEZER
Yüksek Lisans
Kürtçe
2015
Doğu Dilleri ve EdebiyatıBingöl ÜniversitesiKürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN ÇİFTÇİ
- Dîwana laxer / mela umerê aşıq (Metin û lêkolîn)
Laxer /mela umerê Aşıq'ın divanı (Metin-inceleme)
HACI YILMAZ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
DilbilimMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAYRULLAH ACAR
- Dîwana Mela Hesenê Sofyanî: Metin û lêkolîn
Mela Hesenê Sofyanî'nin Divanı: Metin ve inceleme
HALİT ERTAŞ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2024
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ADAK
- Dîwana şêx Şemsedînê Exlatî metin û lêkolîn
Şeyh Şemsedin Ahlati'nin divanı metin ve araştırma
SERDAR YILMAZ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2013
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDURRAHMAN ADAK
- Hunerên Edebî di Dîwana Hadî (Seydayê Licî) de
Hadi (Seydayê Licî) Divanında Edebi Sanatlar
AYNUR ILI
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ADAK
- Lêkolînek li ser dîwana Şêx 'Ebdurrehmanê Aqtepî (Rûhî)
Şeyh Abdurrahman Aktepî'nin Rûhî adlı divanı üzerine bir inceleme
ZEYNEP YILDIZ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2020
Doğu Dilleri ve EdebiyatıBingöl ÜniversitesiKürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ZAHİR ERTEKİN