Kral Kızı ve Dicle barajlarının yıkılması sonrası nümerik taşkın modellemesi ve simülasyonu
Numerical flood modelling and simulation following the dambreak of Dicle (Tigris) dam and Kralkizi dam
- Tez No: 664827
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NİZAMETTİN HAMİDİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 150
Özet
Tarih boyunca insanoğlu ihtiyacı olan suyu temin için çeşitli yollar denemek ve çözümler aramak için ilk başlarda medeniyetlerin yerleşim yerlerini ırmak ve göl gibi tatlı su kaynaklarına yakın inşa etmiştir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte enerji, sulama, içme suyu ve taşkından korunmak amacıyla barajlar inşa edilmiştir. Barajlar inşa edilirken işletme maliyetleri açısından şehrin rakımından daha yükseğe konumlandırılarak cazibeyle suyun şehir merkezine ulaşması sağlanmıştır. Yerleşim alanlarından daha yüksekte inşa edilen barajlar olası baraj yıkılmalarında beraberinde bazı sorunlar ve riskleri ortaya çıkarmıştır. İlk akla gelen soru; şehirler nasıl etkilenir?. Bu sorulara yanıt almak ve olası baraj yıkılmalarında can ve mal kaybını en düşük seviyede tutmak için oluşturulan baraj yıkılma taşkın risk haritaları ile ilgili kuruluşlara acil eylem planı olarak bir rehber olması açısından hayati bir önem taşımaktadır. Bu çalışmada Fırat-Dicle Havzasında bulunan Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamında inşa edilmiş Kralkızı ve Dicle barajları çalışma alanı olarak seçilmiştir. Dicle-Fırat havzasında bulunan Diyarbakır şehir merkezi rakımından ortalama 100 metre yükseklikte ve göl hacmi 1.919.000.000 m3 olan Kralkızı barajı, ortalama 40 metre yükseklikte ve göl hacmi 595.000.000 m3 olan Dicle barajı olası yıkılma durumunda risk oluşturmaktadır. Kralkızı barajı mansap kısmının hemen bitiminde başlayan Dicle baraj gölü ender rastlanacak bir çalışma alanı sunmakta ve Dicle-Fırat nehirleri sınırı aşan sular olarak stratejik bir önem taşımaktadır. Baraj göllerinin bitişik olması iki baraj gölün bir baraj gölü şeklinde düşünülmesine sebep olmaktadır. Çalışma alanı topoğrafyasını incelemek ve taşkın modellemesine altlık dosyaları oluşturmak için coğrafi bilgi sistemi (CBS) Global Maper ve ArcGIS kullanılmıştır. CBS verisi beş metreye beş metre pixel çözünürlüğünde img raster formatındadır. Bu çözünürlük taşkın yayılımını doğru yansıtması için oldukça iyi bir değerdir. Çalışmada HEC RAS ve DHI MIKE taşkın yazılım programları kullanılarak dokuz ayrı model oluşturulmuştur. Bu modeller giriş verisi olarak kullanılarak Kralkızı ve Dicle barajlarının olası yıkılması sonrası oluşacak taşkın yayılımının Diyarbakır kent merkezindeki risk haritaları çıkarılmıştır. Kralkızı barajı üstten aşma ve borulanması sonucu yıkılma modeli ile yıkılma hidrografı elde edilmiştir. Elde edilen hidrograf Dicle baraj gölüne giriş hidrografı olarak tanımlanmış, yıkılma üstten aşma ve borulanma olarak yıkılma modellemesi yapılmış ve bunların simülasyonları sonucu hidrograflar elde edilmiştir. Elde edilen hidrograflar Dicle barajı ile Diyarbakır kent merkezi arasındaki ovaya giriş hidrografı olarak tanımlanmış, HEC-RAS ile MIKE yazılım programlarıyla bir boyutlu ve iki boyutlu olarak modellemesi yapılmış ve olası risk haritaları elde edilmiştir. Çalışmada, barajların yıkılması sonucu elde edilen hidrograftaki debiler oldukça büyük değerlere ulaştığı için çok büyük stabilite problemleriyle karşılaşılmış, bir boyutlu modellerde kesit sıklığı istenilen aralıkta olmamıştır. Modellerde kesit aralıkları çok sık olduğunda ise kesit kolları çakışmış ve hesapta hatalara sebep olmuştur. Kesit aralıkları daha geniş alındığında program yetersiz kesit aralığı uyarısı vermiştir. Nehir yatağı bölümünde 1 boyutlu, arazide ise iki boyutlu çalışan ve aynı anda sümilasyonu çalıştıran programlar baraj yıkılması açısından daha uygun olduğu görülmüştür. Genel olarak modeller sonunda baraj yıkılması sonucunda oluşan taşkınlar Diyarbakır eski kent merkezi başta olmak üzere yerleşim yerlerini etkilememiştir. Nehir yatağında ve yakın yerlerde bazı küçük yerleşim yerleri su altında kalmıştır. Ongözlü köprü bölgesinde vadi daraldığı için akım hızı artmış ve köprünün bulunduğu kesitte yüksek değerlere ulaşmıştır. Ongözlü köprünün üzerinde taşkının etkisinin araştırılması gereken bir konu olduğu sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
Throughout history, humanity has at first built settlements of civilizations close to freshwater sources such as rivers and lakes to try and find solutions for various ways to supply the water they need. Owing to the development of technology, dams have been built to provide energy, irrigation, drinking water, and to protect from flooding. When they are built, they are positioned at a higher location than the altitude of the city in terms of operating costs and allowing the flow of water by gravity to reach the city centre. Dams built above the altitude of residential areas have also revealed some problems and risks associated with possible dam . The first question that comes to mind is;“how are the cities affected?”It is vital to find the answers to these questions and to guide the relevant authorities with the emergency action plans that would be prepared along with dam failure flood risk maps to minimize the loss of life and property in possible dambreak. The Kralkızı and Dicle (Tigris) dams built within the scope of the Southeastern Anatolia Project in the Euphrates-Tigris basin are selected as the study area in this research. The possible failure of Kralkızı Dam located in the Tigris-Euphrates Basin and at a higher location with an average altitude of 100 meters from the altitude of Diyarbakır city centre with a reservoir volume of 1,919,000,000 m3 , and Dicle (Tigris) Dam at a higher location with an average height of 40 meters from the altitude of the city centre with a reservoir volume of 595,000,000 m3 poses a risk. The Dicle Dam Reservoir, which begins just at the end of the downstream direction of the Kralkızı Dam, offers a work-site which can rarely be encountered and the TigrisEuphrates Rivers are of strategic importance as waters that cross the border. The fact that the dam reservoirs are adjacent causes the two Dam Reservoirs to be considered one reservoir. The Geographic Information System (GIS) Global Mapper and ArcGIS were used to investigate the topography of the work-site and to create base files for flood programs. GIS data is in a raster format with a pixel resolution of five meters by five meters. This resolution is fairly a good value for accurately reflecting the flood propagation. Nine models were created through the HEC-RAS and DHI MIKE flood software programs. Risk maps of the flood propagation in the centre of Diyarbakir were obtained as a result of the possible failure of the Kralkızı and Dicle (Tigris) dams by utilizing these models as input data. A hydro-graph of the failure was obtained with the model of destruction as a result of over-flow and piping of the Kralkızı dam. Consequently received hydro-graph was defined as the entry hydro-graph into the Dicle (Tigris) Dam Reservoir; the collapse was modelled as overflow and piping, and hydro-graphs were obtained as a result of their simulations. This hydrograph is used in determining the entry hydro-graph to the plain between the Dicle Dam and Diyarbakir city centre by using the software programs HEC-RAS and MIKE through performed one-dimensional and two-dimensional modelling, and possible risk maps were obtained. In the study, significant stability problems were encountered since the flow rates in the hydro-graph obtained as a result of the dam collapse reached relatively high values, and the frequency of cross-section was not within the desired range in one-dimensional models. When the cross-section intervals in the models are too frequent, the section arms overlapped and caused errors in calculation. When cross-section ranges were taken wider, the program gave a warning of insufficient cross-section ranges. We have foreseen that the programs are running one-dimensional in the riverbed section and two-dimensional in the terrain and concurrently running their simulation to be more suitable in terms of dam collapse. Generally, according to the created modelling, the floods caused by the collapse of the dam did not affect the settlement areas, notably the Old City Centre of Diyarbakir. Some small settlements on the riverbed and nearby areas were flooded. Since the valley narrows in the Ongözlü (Ten-eyed) Bridge Region, the current speed increased and reached higher values in the section where the bridge is located. It has been concluded that the effect of flooding on the Ongözlü (Ten-eyed) bridge is a matter that should be investigated.
Benzer Tezler
- Hasbek Mağarası'nın (Diyarbakır-Dicle) jeomorfolojik özellikleri ve turizm planlaması
Geomorphological features and tourism planning of Hasbek Cave (Diyarbakır-Dicle)
MUHAMMED KILIÇARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
CoğrafyaFırat ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA TANER ŞENGÜN
- Diyarbakır-Kralkızı (Dicle) ve Diyarbakır-Dicle (Eğil) barajlarının avifaunası
Avifauna of Diyarbakır-Kralkızı (Dicle) and Diyarbakır-Dicle (Eğil) dams
RECEP KARAKAŞ
- Diyarbakır içme suyu projesinin arıtım teknikleri ve kalite kontrol parametreleri açısından değerlendirilmesi
Başlık çevirisi yok
MUZAFFER SÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
İnşaat MühendisliğiDicle Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NİZAMETTİN HAMİDİ
- Bingöl ekolojik koşullarında bazı adi fiğ (Vicia sativa L.)hat ve çeşitlerinin verim ve bazı tarımsal özelikllerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma
An investigation on determination of yield and some agronomical characteristics of some common vetch (Vicia sativa L.) lines and varieties in Bingol ecological conditions
İLHAN DEMİR
- Tüylü yoncaların (Medicago polymorpha) karakterizasyonu
The characterization of the hairy medic
SAİT KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
ZiraatDicle ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. İSMAİL GÜL