Osmanlı Dönemi Urfa çarşıları (Hanlar bölgesi)
Urfa city bazaars during Ottoman time (Khans district)
- Tez No: 668774
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET ÇAYCI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 379
Özet
Osmanlı şehirlerinde ticari dokunun çekirdeğini çarşı, bedesten ve hanlar oluşturmaktadır. Osmanlı dönemi Urfa çarşılarının tarihi ve mimari özelliklerini incelediğimiz çalışmamız sekizbölümden oluşmaktadır. Çalışmada öncelikle şehrin genel tarihi ve ticari tarihinden bahsedilmiş sonra ticari yapıları oluşturan birimler kavramsal olarak ele alınmıştır. Ticari yapıları değerlendirirken genel anlamda çarşı ifadesi kullanmakla beraber mimari planlarına göre açık çarşı, kapalı çarşı, han ve bedesten olmak üzere dört ayrı başlık altında incelenmiştir. Çalışmamızı Hanlar bölgesi diye bilinen alanda bulunan tarihi han, çarşı, pazarlar ve bedestenle sınırladık. Bu tarihi doku içerisinde yedi adet han, ondokuz adet açık çarşı, yedi adet kapalı çarşı ve bir adet bedesten tespit edilmiştir.Osmanlı dönemine ait olan bu tarihi çarşılar, plan, mekân, malzeme, teknik ve süsleme bakımından değerlendirilmiştir. Şehrin ticaret merkezinin bir çekirdeği hükmünde olan bu eserler, bölgesel mimari anlayış çerçevesinde, kültürel değerlerin hayata yansıması bağlamında bir karakterle karşımıza çıkmaktadır. Bu çarşıların büyük çoğunluğu XIX. yüzyılda yapılmış olup bir kısmıda daha erken tarihli olup, XVI. yüzyıldan kalmıştır. Çalışmamız kapsamında incelediğimiz Urfa şer'iyye sicillerinde çarşı, pazar tabirleri kullanılırken arasta tabirinin hiç kullanılmadığı görülmüştür. Ancak bir hamam adı olarak“arasa hamamı”ve XVI. yüzyıl kaynaklarında tahıl, meyve vb. malların satıldığı pazar ismi olarak,“arasa-i galle”tanımlaması içerisinde arasa tabiri kullanılmıştır. Çalışmamızda ayrıca bir şehrin ticari gelişmişliğininde bir göstergesi sayılan ve çarşının kalbi konumunda olan bedesten incelenmiştir. XIX. yüzyıla ait şer'iyye sicillerinde adı geçen bazı çarşıların bir kısmı yıkılmış olup bir kısmıda günümüzde yeri saptanamamıştır. Şanlıurfa çarşılarının bir çekirdeği hükmünde olan Bedesten ve Gümrük Han öncelikli olarak inşa edilmiş, daha sonra zamanla dükkânlar ve kapalı çarşılar ve arastalardan oluşan bir yayılım göstermiştir. Çok fazla süsleme unsuru olmayan bu tarihi ticari yapıların üst örtülerinde genelde tonoz, bedestende ise kubbe kullanılmıştır. Urfa çarşılarında Osmanlı çarşılarının karakteristik bir özelliği olan aynı ya da birbirine yakın iş kollarına mensup meslek zümrelerinin ayrı birer çarşıda yer aldığı şeklindeki düzenlemenin olduğu gözlemlenmiştir. Çalışmamızın amacı, Şanlıurfa'nın ticari kimliğinin bir göstergesi ve unsuru olan bu tarihi yapıları, mimari özelliklerini ve tarihçesini gün yüzüne çıkarmaktır. Ayrıca günümüz popüler kültürün ticari bir mekânı olan alışveriş merkezlerinin karşısında can çekişen bu tarihi dokuyu gündeme getirmek ve hiç olmazsa bu canlı tarihi yapıları bir“kültür adası”şeklinde değerlendirip, bu çalışmalarla dikkatleri bu yapılar üzerine çekmek, böylelikle iç ve dış turizme kazandırılmasını sağlamaktır.
Özet (Çeviri)
Bazaars, covered bazaars, markets and inns constitute the core of the commercial fabric in Ottoman cities. Our study, in which we examine the historical and architectural features of the Ottoman period Urfa bazaars, consists of eight sections. In the study, first of all, the general history and commercial history of the city was mentioned and then the units that make up the commercial buildings were discussed conceptually. While evaluating commercial buildings, although the term“bazaar”is used in general, it has been examined under four different headings according to its architectural plans: open bazaar, covered bazaar, inn and covered bazaar. We limited our work to the historical inn, bazaar, bazaars and covered bazaars located in the area known as the Khans Area. Within this historical texture, seven inns, nineteen open bazaars, seven covered bazaars, and one covered bazaar (bedesten) were identified. These historical bazaars belonging to the Ottoman period have been evaluated in terms of plan, space, material, technique and decoration. These works, which are the core of the city's commercial center, appear with a character in the context of the reflection of cultural values to life within the framework of regional architectural understanding. A great number of these marketplaces are built in the 19th century while some are dated back to 16th century. The study also examines the bedesten which would be at the heart of the marketplace and is the indicator of the trading advancement in a city. Some of the marketplaces that are mentioned in the 19th century verdict registers have either collapsed or their locations could not be detected. The core of Şanlıurfa marketplaces, Bedesten and Gümrük Inn were built first and grew with other shops, covered bazaars and arastas. These structures which do not have much ornamental elements were often covered with cross vaults, and bedestens with domes. Urfa marketplaces also have a structural order in which same or similar occupational clusters share the same arastas, which is a characteristic Ottoman marketplace order. The aim of this study is to shed light on the architectural characteristics and histories of these structures that hold great importance in showing the trading history of the city, as well as bringing them into the focus of domestic and international tourism by turning them into“cultural islands”as they struggle against today's shopping centers.
Benzer Tezler
- Osmanlı dönemi Urfa bölgesinde aşiret-devlet ilişkileri
Tribe-state relations in Urfa region during the Ottoman era
ZAFER BENZER
- XIX. yüzyılın son çeyreğinde Urfa mahkemesinde ıslah ediciler; Muslihûn
XIX. rectificators at the court of urfa in the last quarter of the century; Mediator
DUYGU GÖKLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihHarran ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET ALİ TÜRKMENOĞLU
- 217/1 (S. 1-238) Numaralı Urfa Şer'iyye Sicili'nin transkripsiyon ve değerlendirmesi (H. 1317-1318/M. 1899-1900)
Transcription and examination of Urfa Court Records numbered 217/1 (S. 1-238) (H. 1317-1318/1899-1900 AD)
MUSTAFA KARATAŞ
- Osmanlı Dönemi'nde Urfa belediye tarihi
History of Urfa municipality during the Ottoman Period
BEHİYE BULUT