Azerbaycan Türkçesinde bitki adlandırmalarında metaforlar: Dilbilimsel ve göstergebilimsel analiz
Metaphors in plant naming in Azerbaijani Turkish: A linguistic and semiotic analysis
- Tez No: 673827
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 197
Özet
Türklerin tarih içinde çok geniş bir coğrafyaya yayılmış olması, farklı coğrafyalarda farklı kültürlerle ve toplumlarla temas kurmasını sağlamıştır. Bu temas neticesinde ortaya çıkan kültürel çeşitlilik beraberinde zengin bir bitki kültürünü de getirmiştir. Coğrafi konuma ve iklim şartlarına özgü çeşitlilik arz eden bitki adlandırmaları da bu kültürel yapının bir parçasıdır. Bitki çeşitliliği, Türklerde kendilerine özgü bir metaforik sistem oluşturmalarına vesile olmuştur. Bu çalışmada, varlıklara ad verme sistemi içerisinde metaforların rolü ve hareket tarzı gösterilmeye çalışılmıştır. Bu maksatla Azerbaycan Türkçesinde metaforik bağlamda ortaya konabilecek bitki adlandırmaları incelenmiş, söz konusu örnekler ayrıca göstergebilim sistemi içerisinde de değerlendirilmiştir. Ele alınan bitki adlandırmaları çalışmanın ana temasını oluşturan metafor-adlandırma ilişkisi çerçevesinde sınırlandırılmıştır. Tezin inceleme kısmında, Lakoff-Johnson'ın kavramsal metafor sınıflandırması esas alınmıştır. Metaforik göndermeler,“hedef alan”ve“kaynak alan”ilişkisine göre incelenmiştir. Göstergebilim çerçevesinde yapılan incelemeler ise Ogden ve Richards'ın anlam üçgenine dayalı olarak yapılmıştır. Tespit edilen metaforlardan hareketle Azerbaycan kültürel yapısı ile bitki adlandırmaları, atasözleri ve efsaneler arasında inançlara, tecrübelere ve mitolojik unsurlara dayalı sistematik bir ilişki olduğu görülmüştür. Kaynak alanda görülen kavramlardan yola çıkarak günlük yaşamın ve ihtiyaçların ne şekilde bilişsel bir kaynak oluşturduğu görülmektedir. Metaforik sistemde gerçekleşen kavramsal aktarım, bilişsel açıdan kaynak oluşturan kişisel ve sosyal tecrübeler üzerinden imaj şemalar ile sağlanmaktadır. Efsanelere dayalı bitki adlandırmaları, kültürler arası etkileşimle başka bir kültürde aynı adla kullanılsa da yerel kültürün etkisiyle efsanede geçen olay ve kahraman gibi unsurlar değişiklik gösterebilmektedir. Metaforik sistemde kavramlar ve kavram alanını oluşturan unsurlar, aynı zamanda birer göstergedir. Kavramsal aktarım temelde göstergeler arası bir anlamlandırmadır. Kavramların taşıdığı gösterge değerleri toplumun bilişsel düzeyde algılarının ve deneyimlerinin ürünüdür. Bitki adlarında öne çıkan göstergeler ve kavramsal karşılıklar metaforik ilişkileri açıklamada birer araç niteliği taşır.
Özet (Çeviri)
The fact that the Turks spread over a wide geography in history enabled them to contact with different cultures and societies in different geographies. The cultural diversity that emerged as a result of this contact brought along a rich plant culture. Variety of plant names specific to geographical location and climatic conditions is also a part of this cultural structure. The diversity of plants caused Turks to create a metaphorical system unique to them. In this study, the role of metaphors and movement style in the system of naming beings were tried to be shown. For this purpose, plant names that can be put forward in a metaphorical context in Azerbaijani Turkish were examined, and these examples were also evaluated within the semiotics system. The mentioned plant naming is limited within the framework of the metaphor-naming relationship, which is the main theme of the study. In the examination part of the thesis, Lakoff-Johnson's conceptual metaphor classification was taken as basis. Metaphoric references were analyzed according to the“target area”and“source area”relationship. The studies made within the framework of semiotics were made based on the triangle of meaning of Ogden and Richards. Based on the identified metaphors, it has been observed that there is a systematic relationship between Azerbaijani cultural structure and plant names, proverbs and legends based on beliefs, experiences and mythological elements. Based on the concepts seen in the source area, it is seen how daily life and needs form a cognitive resource. Conceptual transfer in the metaphorical system is provided by image schemas through personal and social experiences that constitute cognitive resources. Although plant names based on legends are used with the same name in another culture with intercultural interaction, they may vary with the influence of the local culture. The name of the plant may remain the same, although the elements such as the event and hero in the legend have changed. In the metaphorical system, concepts and the elements that make up the concept field are also indicators. Conceptual transfer is basically an interpretation between signs. The indicative values that concepts carry are the product of society's perceptions and experiences at the cognitive level. Indicators and conceptual equivalents that stand out in plant names are a tool for explaining metaphorical relationships.
Benzer Tezler
- Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde bitki adlarının karşılaştırılması
Comparison of plant names in Azerbaijan Turkish and Turkey Turkish
RAMİLA TAKHİROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimBursa Uludağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE ŞAHİN
- Türkiye Türkçesindeki eşya adlarının Azerbaycan Türkçesindeki eşya adları ile karşılaştırılması
Compared of the goods names in Turkish dialects with Azerbaijan Turkish
KAMIL VUSAL PASHAYEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DilbilimPamukkale ÜniversitesiYeni Türk Dili Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEYHUN VEDAT UYĞUR
- Tarama sözlüğü ile Oğuz grubu Türk dillerinde bitki ve hayvan adlarının karşılaştırılması
Comparison of plant and animal names in oghuz group of Turkic languages through scanning dictionary
ŞEYMA BORAZAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Aydın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SILA GEN KAYA
- Azerbaycan Türkçesinde algı fiillerinin metaforlaşma yoluyla çokanlamlılaşması
Polysemy of perception verbs through metaphor in Azerbaijani Turkish
SHAHLA HATAMOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMA ASLAN DEMİR
- Azerbaycan Türkçesinde durum eklerine işlevsel bir bakış
An overview of state functional annexes Azerbaijan Turkish
ELİF MAZMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA TANÇ