Morphological processing of inflection and derivation in L1 and L2 Turkish
D1 ve D2 Türkçede çekimlenmiş ve türetilmiş yapıların biçimbirimsel işlemlenmesi
- Tez No: 682295
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ FİLİZ ÇELE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Sözcük İşlemleme, Maskelenmiş Çağrıştırma, D1-D2 Türkçe, Biçimbirimsel Ayrıştırma, Bütünsel Listeleme, Word Processing, Masked Priming, L1-L2 Turkish, Decomposition, Full-listing
- Yıl: 2021
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Aydın Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İngiliz Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 124
Özet
Bu çalışmada Türkçeyi ileri yaşta ikinci dil (D2) olarak öğrenenler ile anadil (D1) konuşanlarının çekimsel ve türetimsel sözcük yapılarını nasıl işlemledikleri maskelenmiş çağrıştırma deneyi aracılığıyla araştırılmıştır. Bu çalışmanın amacı, özellikle hedef sözcüklerin türünün, çekimlenmiş ve türetilmiş çağrıştırıcıların işlemlenme yönteminde belirleyici bir etken olup olmadığını öğrenmektir. Bu amaçla, iki farklı sözcük kategorisine, yani fiil ve isimlere odaklanılarak iki uyaran listesi hazırlanmıştır. Bir listede, çağrıştırıcıları fiil hedefler takip ederken, diğer listede çağrıştırıcıları isim hedefler izlemiştir. Daha önceki bazı çalışmalarda biçimbirimsel olarak ilişkili çağrıştırıcıların hedef sözcüklerin işlemlenmesini ortografik ve/veya anlamsal ilişkileri nedeniyle kolaylaştırabildiği bulunmuştur, bu nedenle bu çalışmada her iki uyaran listesine de ortografik ve anlamsal olarak ilişkili çağrıştırıcılar da dahil edilmiştir. Bunun sonucunda, her bir liste altı farklı durumdaki çağrıştırıcı-hedef çiftlerinden oluşmuştur: Özdeş (örn. bakmak - BAKMAK, büyü - BÜYÜ), Çekimlenmiş (örn. baksa - BAKMAK, büyüyü - BÜYÜ), Türetilmiş (örn. bakım - BAKMAK, büyücü - BÜYÜ), Ortografik İlişkili (örn. bakkal - BAKMAK, büyük - BÜYÜ), Anlamsal İlişkili (örn. gör - BAKMAK, sihir - BÜYÜ), İlişkisiz (örn. tüket - BAKMAK, şeker - BÜYÜ). Bu çalışmayı aynı zamanda benzersiz kılan bir diğer önemli özelliği de, farklı türdeki çağrıştırıcılar için aynı hedef sözcüklerin kullanılmış olmasıdır. Bu deneysel tasarımla, farklı durumlar arasında doğrudan bir karşılaştırma yapmak ve böylece ortaya çıkabilecek çağrıştırma etkilerinin gerçek kaynağını tespit etmek amaçlanmıştır. Yani bu tasarım, çağrıştırma etkilerinin, çağrıştırıcı ve hedef kelimeler arasındaki ortografik veya anlamsal benzerliklerden mi kaynaklandığının, yoksa çağrıştırıcı ve hedef sözcükler arasındaki biçimbirimsel bir ilişkiden mi ortaya çıktığının bulunmasını sağlamıştır. Maskeli çağrıştırma deneyi, 50 ms'lik bir SOA'da 24 adet D1 Türkçe konuşanına ve dokuz D2 Türkçe konuşanına uygulanmıştır. Ardından katılımcıların yanıtları, ANOVA ile analiz edilmiştir. Sonuçlar, isim ve fiil uyaranların çağrıştırma yöntemlerinde bazı farklılıklar ortaya koymuştur. Öncelikle, Türkçe D1 konuşanlarının çekimlenmiş fiiller ve çekimlenmiş isimler için farklı işlemleme yollarını kullandıkları görülmüştür. Çekimlenmiş fiiller biçimbirimsel ayrıştırma yöntemiyle işlemlenirken, çekimlenmiş isimler bütünsel listeleme yöntemiyle işlemlenmiştir. Öte yandan sözcük türü, türetilmiş çağrıştırıcıları takip eden isim ve fiil hedefler için farklı çağrıştırma yöntemlerine yol açmamış, her iki kelime türünde de tam çağrıştırma örüntüsüne rastlanmıştır. D2 Türkçe konuşanları için ise, sözcük türünün, çekimlenmiş sözcük formlarının işlemlenme yönteminde belirleyici bir faktör olduğu bulunmuştur. Çekimlenmiş fiiller hedeflerini çağrıştırmazken, D2 konuşanları çekimlenmiş isimlerin biçimbirimsel yapısına belirli bir derecede duyarlılık göstermiştir. Benzer şekilde, türetilmiş çağrıştırıcıları takip eden isim ve fiil hedeflerin çağrıştırma örüntülerinde de farklılıklar gözlemlenmiştir. Türetilmiş çağrıştırıcıları takip eden fiil hedefler için kısmi çağrıştırma örüntüsü elde edilirken, türetilmiş çağrıştırıcıları izleyen isim hedeflerde tam çağrıştırma örüntüsü gözlemlenmiştir. Bu bulgu, D2 Türkçe konuşanlarının türetimsel isim ve fiiller için farklı derecelerde biçimbirimsel işlemlemeden faydalandığını göstermektedir. Son olarak, ortografik ve anlamsal olarak ilişkili sözcükler, hedeflerini çağrıştırmamıştır, bu da mevcut çalışmada tespit edilen tüm çağrıştırma etkilerinin biçimbirimsel bir yapıda olduğuna işaret etmektedir.
Özet (Çeviri)
The present study investigated how native speakers and second language learners of Turkish process inflectional and derivational word forms through a masked priming experiment. More specifically, the aim of this study was to find out whether the word category of target words was a determining factor for the processing route of inflected and derived prime words that preceded them. To this end, two lists of stimuli were prepared with a focus on two different word categories, i.e., verbs vs. nouns. In one list, prime words were followed by verbal target stems, whereas in the other list, they were followed by nominal target stems. Since it has been found in some earlier studies that morphologically-related primes can facilitate the processing of target words due to their orthographical and/or semantic relationship with the target words, the present study also incorporated orthographically and semantically related primes in both lists. As a result, each list included prime-target pairs in six different conditions: Identity (e.g. bakmak - BAKMAK, büyü - BÜYÜ), Inflection (e.g. baksa – BAKMAK, büyüyü - BÜYÜ), Derivation (e.g. bakım – BAKMAK, büyücü - BÜYÜ), Orthography (e.g. bakkal – BAKMAK, büyük - BÜYÜ), Semantic (e.g. gör – BAKMAK, sihir - BÜYÜ), Unrelated (e.g. tüket – BAKMAK, şeker – BÜYÜ). Another important feature of the current study is that the same target stems were used for different types of prime words, which makes this study unique. With this experimental design, we aimed to make a direct comparison between different conditions and thus determine the true nature of any priming effects. To explain, this design would allow us to find out whether the priming effects that we found were due to orthographical or semantic similarities between the primes and the targets or were resulting from a morphological relationship between the primes and the targets. The masked priming experiment was administered to 24 native speakers and nine L2 learners of Turkish at an SOA of 50 ms. The responses of the participants were then subjected to a mixed analysis of ANOVA. The results revealed several differences in the priming patterns of the nominal and verbal stimuli. First of all, L1 speakers of Turkish relied on different processing routes for inflected verbs and inflected nouns. We found a decompositional processing pattern for inflected verbs, but full-form storage for inflected nouns. On the other hand, word category did not lead to different priming patterns for nominal and verbal targets that followed derivational primes since full-priming effects were found for both word categories. As for L2 speakers of Turkish, word category was a significant factor for the preferred processing route of inflected word forms. It was found that inflected verbs did not prime their targets. However, L2 speakers showed a certain degree of sensitivity to the morphological structure of inflected nouns. In a similar way, priming patterns differed for nominal and verbal targets that followed derivational primes. Partial priming effects were obtained for verbal targets following derivational primes, whereas derivational primes led to full-priming effects in nominal targets. This result suggests that L2 speakers of Turkish rely on different amounts of morphologically-structured processing for derivational nouns and verbs. Finally, orthographically- and semantically-related words did not prime their targets at all, suggesting that all priming effects found in the current study were morphological in nature.
Benzer Tezler
- The processing of morphology in adult second language acquisition
Biçimbirimlerin yetişkin yaşta öğrenilen ikinci dilde işlemlenmesi
NESRİN KUTLAY
Doktora
İngilizce
2017
DilbilimBoğaziçi Üniversitesiİngiliz Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE GÜREL
- Doğal dil işleme algoritması ile kalıplara dayanarak Arapça morfolojik analizin oluşturulması
Building Arabic morphological analysis with natural language processing algorithm based on patterns
ABDULMONEM ALI ABDULSALAM AHMED
Doktora
Türkçe
2024
Mühendislik BilimleriKastamonu ÜniversitesiMalzeme Bilimi ve Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYBABA HANÇERLİOĞULLARI
- Using multiple sources of information for constraint-based morphological disambiquation
Değişik bilgi kaynakları kullanarak biçimbirimsel birikleştirme
GÖKHAN TÜR
Yüksek Lisans
İngilizce
1996
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiY.DOÇ.DR. KEMAL OFLAZER
- Türkçe tümcelerin öğelerinin bulunması
Finding constituents of Turkish sentences
NİLAY COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EŞREF ADALI
- Kısa metinlerde varlık ismi tanıma
Named entity recognition on Turkish short texts
BEYZA EKEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AHMET CÜNEYD TANTUĞ