Harezm Türkçesi ile yazılmış Nehcü'l-Ferâdis, Kısasü'l-Enbiyâ ve Mukaddimetü'l Edep'te fiil yapımı
Verb making in Nehcü'l-Ferâdis, Kisasü'l-Enbiya and Mukaddimetü'l edep written in Harezm Turkish
- Tez No: 685563
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HAKAN AYDEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Morfoloji, Türk Dili ve Edebiyatı, Morphology, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Harezm Türkçesi, morfoloji, fiil yapan ekler, etimoloji, Nehcü'l-Ferâdis, Kısasü'l-Enbiyâ, Mukaddimetü'l Edep, Khwarezm Turkic, morphology, verb affixes, etymology, Nehcü'l-Ferâdis, Kısasü'l-Enbiyâ, Mukaddimetü'l Edep
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 155
Özet
Sözcük türetme, mevcut sözcüklerden yeni sözcük türetme işidir fakat burada araştırılması gereken en önemli konu bu işin hangi yollarla yapıldığı, sözcüğün türetimden sonraki işlevi, ses, anlam ve sözcük türü bakımından değişimidir. Sözcük türetme kurallarına göre Türkçe eklemeli bir dil olarak üretken bir dildir. Türkçede eklerin hangi tür tabanlara gelip hangi tür sözcükler oluşturduğuna bağlı olarak sınıflandırmalar yapılmaktadır. Dört temel ek grubu vardır: (1) isimden isim yapma ekleri, (2) isimden fiil yapma ekleri, (3) fiilden isim yapma ekleri ve (4) fiilden fiil yapma ekleri. Bu çalışmada gerek dönemin dil hususiyetlerini kendisinde barındıran gerekse işlenmiş sözcük hazinesine sahip olan Harezm Türkçesinin en hacimli eserlerinden Nehcü'l Ferâdis, Kısasü'l-Enbiyâ ve Mukaddimetü'l Edep incelenmiştir. İncelenen eserlerde fiillerin nasıl oluşturulduğu, fiil yapmak için hangi eklerin nasıl ve ne sıklıkla kullanıldığı tespit edilmiştir. Buna ilaveten kelimelerin etimolojilerine yer verilmiş ve Ana Türkçeden hareketle sözcüklerin ne tür sesbilimsel, biçimbilimsel ve anlambilimsel değişimlere uğradığı gösterilmeye çalışılmıştır. Harezm Türkçesi eserlerinden elde edilen verilerin çokluğundan dolayı bu tez çalışması sadece isimden fiil yapan ve fiilden fiil yapan ekler incelenerek ve ters dizin yöntemi kullanılarak sınırlandırılmıştır. Bu tez konusunun temelini oluşturan, farklı Türk lehçelerinin dil yapılarını yaşatan Harezm Türkçesi sahasında biçimbilimsel öğelerle yani eklerle fiillerin nasıl oluştuğu ve Eski Türkçeden itibaren bu eklerin hem anlamsal hem de biçimsel olarak ne şekilde değişikliğe uğradığı sorulması gereken bir soru olarak konunun temel problemini teşkil etmektedir.
Özet (Çeviri)
Word derivation is the task of deriving new words from existing words, but the most important issue to be investigated here is how this work is done, the function of the word after derivation, its change in terms of sound, meaning and word type. According to the rules of word derivation, Turkish is a productive language as an agglutinative language. In Turkish, classifications are made depending on what kind of bases the suffixes come to and what kind of words they form. There are four basic groups of suffixes: (1) affixes used to derive nouns from nouns, (2) affixes used to derive verbs from nouns, (3) affixes used to derive nouns from verbs and (4) affixes used to derive verbs from verbs. In this study, Nehcü'l Ferâdis, Kısasü'l-Enbiyâ, and Mukaddimetü'l Edep, which are the most voluminous works of Khwarezm Turkish, which both contain the language characteristics of the period and have a processed vocabulary, were examined. In the works examined, it has been determined how verbs are formed, which suffixes are used to make verbs, how and how often. In addition, the etymologies of the words are included and it is tried to show what kind of phonological, morphological, and semantic changes the words have undergone, based on the Main Turkish. Due to the abundance of data obtained from Khwarezm Turkish works, this thesis study has been limited only by examining the affixes that make verbs from nouns and verbs from verbs and using the reverse index method. In the field of Khwarezm Turkish, which forms the basis of the subject of this thesis and keeps the language structures of different Turkish dialects alive, how verbs are formed with morphological elements, that is, with affixes, and how these suffixes have changed both semantically and formally since Old Turkish constitutes the main problem of the subject.
Benzer Tezler
- Harezm Türkçesinde görevli kelimeler
Functional words in hwarizm Turkish
ALİ SÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıHarran ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA SARI
- Harezm Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesine ait iki Nehcü'l-Ferâdîs'teki kelime türlerinin karşılaştırılması
Comparison of part of speeches in two Nehcü'l-Ferâdîs of Khwarezm Turkish and Old Anatolian Turkish
MANOLYA AŞKIDİL SÖZMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıOsmaniye Korkut Ata ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH DEMİRAL
- Kerderli Mahmud'un Nehcü'l-Feradis adlı eseri üzerinde cümle bilgisi
Syntax study on Kerderli Mahmud's work Nehcü'l-Feradis
RİFAT GÜRGENDERELİ
Doktora
Türkçe
2001
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. ÇAĞRI ÖZDARENDELİ
- Harezm ve eski Anadolu Türkçesine ait iki Nehcü'l-ferâdîs nüshasının ses ve şekil bilgisi bakımından karşılaştırılması
A comparison of two Nehcu'l-feradis copies in Khwarezm and old Anatolian Turkish in terms of phonetic and morphology
FATMA EVLEKSİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıOsmaniye Korkut Ata ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH DEMİRAL
- Harezm Türkçesiyle yazılmış dinî ahlakî eserlerde Arapça dinî kavramlar
Arabic religious concept in religious moral works written in Kharezm Turkish
FATMA ELAZHARY
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE AYDIN