Azerbaycan Türkçesinde mental fiiller
Mental verbs in Azerbaijan Turkish
- Tez No: 687954
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET FATİH KİRİŞÇİOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 552
Özet
Mental fiiller, insanın iç ve dış dünyayı tanımasını ve anlamasını sağlayan, doğrudan gözlenmesi, ölçülmesi ya da bilinmesi mümkün olmayan zihinsel süreçlerin, kişiye özgü zihinsel deneyimlerin dilde fiil formundaki ifadeleridir. Modern dil bilimi çalışmalarında mental fiillerin bir fiil sınıfı olarak yer aldığı görülmektedir. Bu çalışmada Azǝrbaycan Dilinin İzahlı Lüğǝti (Azerbaycan Dilinin Açıklamalı Sözlüğü) adlı dört ciltlik eserde yer alan madde başlarından hareketle Azerbaycan Türkçesindeki mental fiiller tespit edilmiştir. Tespit edilen mental fiiller bilişsel psikolojinin ışığında belirlenen mental süreçler göz önünde bulundurularak algı fiilleri, biliş fiilleri ve duygu fiilleri olmak üzere üç temel kategoriye ayrılmıştır. Her temel kategori kendi içerisinde semantik olarak sınıflandırılmıştır. Bunun yanında tespit edilen mental fiillerin mantıksal, semantik ve söz dizimsel istem potansiyelleri belirlenmiş ve örneklendirilmiştir. Semantik istem yapılarının belirlenmesinde durum dil bilgisinin betimsel yaklaşımı esas alınmıştır. Fiillerin çalışmada yer alan çeşitli anlamlarına özgü istem yapıları farklı istem çerçeveleri ile verilmiştir. Böylece Azerbaycan Türkçesinde tespit edilen mental fiiller semantik olarak sınıflandırılmakla beraber sayısal istem potansiyellerine, tamlayıcılarının semantik rolüne göre de gruplandırılmıştır. Bununla birlikte söz konusu fiil tamlayıcılarının dil bilgisel ilişkileri ve bu ilişkiler aracılığıyla kurabilecekleri cümle yapıları belirlenmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Mental verbs are verbal expressions of mental processes and personal mental experiences that cannot be directly observed, measured or known, enabling people to recognize and understand the inner and outer world. It is observed that mental verbs take place as a verb class in modern linguistic studies. In this study, mental verbs in Azerbaijan Turkish were detected based on the entries of the four-volume work called Azǝrbaycan Dilinin İzahlı Lüğǝti (Glossary of Azerbaijan Language). These detected mental verbs were divided into three basic categories as perception verbs, cognition verbs and emotion verbs by considering the mental processes determined in the light of cognitive psychology. Each basic category is classified semantically within itself. In addition to this, logical, semantic and syntactic valency potentials of the detected mental verbs were identified and exemplified. The descriptive approach of case grammar was taken as a basis in determining the semantic valency structures. The valency structures specific to various meanings of the verbs in the study were given with different valency frameworks. The descriptive approach of case grammar was taken as a basis in determining the semantic valency structures. The valency structures specific to various meanings of the verbs in the study were given with different valency frames. In this way, while mental verbs identified in Azerbaijani Turkish were classified semantically, they were also grouped in accordance with their numerical valency potential and the semantic role of their complements. Additionally, grammatical relations of the mentioned verbs complements and sentence structures they can form through these relations were also attempted to be identified.
Benzer Tezler
- Cafer Cabbarlı'nın tiyatro eserlerinde kadın sorunları üzerine eğitim açısından bir inceleme
An educational study on women's issues in Cafer Cabbarli's thetrical works
MERAY GÜRSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHDİ GENCELİ
- Mehmet Emin Yurdakul ve Abdullah Şaik'in eserleri bağlamında XX. yüzyıl Azerbaycan ve Türkiye Türkçelerinin sözvarlığı karşılaştırması
Comparison of Azerbaijan and Turkey vocabulary in XX century context of Mehmet Emin Yurdakul and Abdullah Shaik's works
SHAFA HAJIYEVA
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KENAN ACAR
- Türkmen Türkçesinin sağlıkla ilgili söz varlığı
Vocabulary of Turkmen Turkish which is related to the health
TUĞÇE SABIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAYATİ YILMAZ
- Azerbaycan Türkçesinde algı fiillerinin metaforlaşma yoluyla çokanlamlılaşması
Polysemy of perception verbs through metaphor in Azerbaijani Turkish
SHAHLA HATAMOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMA ASLAN DEMİR
- Azerbaycan Türkçesinde durum eklerine işlevsel bir bakış
An overview of state functional annexes Azerbaijan Turkish
ELİF MAZMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA TANÇ