Fahreddin er-Râzî'nin hüsün ve kubuh meselesine yaklaşımı: el-Metâlibü'l-Âliye ekseninde bir değerlendirme
Fakhr al-Dîn al-Râzî's approach to issue of the good and evil: An evaluation in the axis of al-Matâlib al-'Âliyah
- Tez No: 691083
- Danışmanlar: PROF. DR. FETHİ KERİM KAZANÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 167
Özet
Kelâm ilminde hüsün ve kubuh meselesi, daha çok ahlâk ilmiyle alakalı konular içerisinde tartışılmıştır. Bu meyanda iyi ve kötünün Allah ve insan dikkate alındığında, onların ahlâken nasıl anlaşılacağı hususu merak edilen soruların başında gelmektedir. Mütekellimler tarafından kelâmda insanın hüsün-kubuh değerleri karşısındaki durumundan daha çok Allah'ın fiilleri ve hükümleri ele alınmıştır. Allah hakkında hüsün ve kubuh yargıları O'nun fiilleri (yaratma) ve hükümleri (yükümlü tutma) konusunda irdelenmiş ve bu fiil ve hükümlerinin aklen kavranabilir olup olmadığı noktasında birtakım düşünceler geliştirilmiştir. Bu çalışmada 12. yüzyılın en meşhur Eş'arî kelamcıları arasında sayılan Fahreddin er-Râzî'nin hüsün-kubuh anlayışından hareketle oluşturduğu ahlâk kuramı,“el-Metâlibü'l-Âliye”adlı eseri ekseninde değerlendirilecektir. Kelâmı felsefeyle mezcederek kelâmî anlayışını oluşturan Râzî'nin, ahlâkî alandaki temel gayesi, Allah'ın fiilleri ve hükümlerinin ahlâkî konumunu irdelemek olduğundan dolayı, insanın fiilleri meselesine hüsün-kubuh başlığı altında çok fazla yer vermemiştir. Allah'ın fiil ve hükümlerinin ahlâkî noktasını belirlerken savunduğu temel tezi, O'nun her yaptığı ya da hükmettiği şeyin hasen-güzel olmasıdır. Râzî, bunun yanında hiçbir otoritenin Allah'ı güzel ve kötü varlık şeklinde vasıflayamayacağını açık bir şekilde savunmaktadır. Râzî, ahlâkî değerler sahasında şâhid ve gâib âlem ayrımına başvurarak, metafizik alanda aklın, hüsün-kubuh yargılarını belirlemede aciz kalacağını ve fizik (görünür) âlemde ise, insan fiillerinin bazı yönleriyle ilgili hüsün-kubuh yargılarına ulaşabileceğini dile getirmektedir. Bu anlayışının bir sonucu olarak, Allah'ın fiillerinin ya da yükümlü tuttuğu mükellefiyetlerin illetten uzak olduğunu ve O'nun fiil ve hükümlerinin mutlak ve hiçbir etkene bağlı olmadığını savunmuştur. Râzî, ilk dönemlerinde Eş'arîlerin benimsediği hüsün-kubuh anlayışını aynen izleyerek hüsün-kubhun, sadece şeriatın bildirmesiyle tayin edildiğini düşünmektedir. Son dönem eserlerinde ise, o Mâtürîdî'nin hüsün-kubuh anlayışına meylettiği izlenimini vermektedir. İlk eserlerinde vazifeci ilahî buyruk ve gayeci sonuçcu ahlâk kuramlarına yöneldiği, son eserlerinde ise, bu iki ahlâk anlayışına ek olarak hüsün-kubuh tanımlamalarından hareketle yetkinleşmeci erdem ahlâkını ortaya atmış ve oluşturmuş olduğu da düşünülebilir.
Özet (Çeviri)
The issue of good (al-husn) and evil (al-kubh) in the science of kalam has been discussed mostly within the subjects related to the science of ethics. In this context, the question of how good and evil can be understood morally when God and human beings are taken into account is one of the most frequently curioused questions. The acts and decrees of Allah were discussed by the mutakallim rather than the situation of man in the face of al-husn wa'l-kubh values in the Islamic theology (al-kalâm). Husn and kubuh judgments about Allah have been examined in terms of His actions (creation) and provisions (obligation), and some ideas have been developed about whether these acts and provisions are comprehensible or not rationally ('aklan). In this study, the moral theory of Fakhr al-Dîn al-Râzî, who is considered to be one of the most famous Ash'arite theologians of the 12th century, based on his understanding of al-husn-al-kubh, will be evaluated in the context of his named work“al-Matâlib al-'Âliyah”. Since his main aim in the moral field was to examine the moral position of Allah's acts and decrees, al-Râzî, who formed his theological understanding by combining theology with philosophy, did not give much place to the issue of human actions under the title of al-husn wa'l-kubh.While determining the moral point of Allah's actions and decrees, his main thesis is that everything He does or decrees is good-beautiful. In addition, al-Râzî clearly defends that no authority can characterize Allah as a beautiful and evil being. In the field of moral values, al-Râzî refers to the distinction between the witness (al-shâid) and the invisible (al-gâ'ib) world, and states that in the metaphysical field, the mind will be incapable of determining the al-husn wa'l-kubh judgments, and in the physical (visible) world, it can reach the al-husn wa'l-kubh judgments about some aspects of human actions. As a result of this understanding, he defended that Allah's actions or obligations that he held responsible are free from the cause (al-'illah) and His actions and decrees are absolute and not dependent on any factor. At first, al-Râzî thought that al-husn wa'l-kubh were determined only by the declaration of the shari'a, by following the same understanding of al-husn wa'l-kubh adopted by the Asha'ira . However, in his recent works he gives the impression that he tends to al-Mâturîdî's good-evıl mentality. It is thought that in his first works, he turned to duty-oriented divine command and purposive-consequentialist moral theories, and in his last works, in addition to these two moral understandings, he put forth and formed the perfectionist virtue ethics based on the definitions of good-evıl.
Benzer Tezler
- Hüsün-kubuh meselesinin Kâdî Abdulcebbâr ve Fahreddin er-Râzî'de karşılaştırılması
Comparison of hüsün-kubuh issue in Qadi Abduljabbar and Fahraddin Alrazi
SAADOON HUSSEIN AHMED
Doktora
Türkçe
2022
Sosyal Hizmetİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİKRET SOYAL
- Fahreddin Râzî'de akıl vahiy münasebeti
Reason-revelation relationship of Fakhr al-din ar-Razi
SABRİ BAĞCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DinEskişehir Osmangazi ÜniversitesiKelam Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN AYDIN
- Fahreddin er-Râzî'de Hüsn-Kubh meselesi
The Problem of Husn-Qubh in Fakhr al-Dīn al-Rāzī
SERKAN ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ULVİ MURAT KILAVUZ
- Fahreddîn er-Râzî'nin Mu'tezile atıfları ve eleştirileri
Fakhr al-Din al-Razi's references and critics on Mu'tazila
NECATİ GÜNAYDIN
- Mu'tezile'nin ihbât ve istihkak teorisine Fahreddin er-Râzî'nin eleştirisi
Fakhr al-Din ar-Radhi critisisim on the mutazilite ikhbat (abrogation) and istihqaq (deserving) theory
AYŞEGÜL DEMİRÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinŞırnak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RUHULLAH ÖZ