Osmanlı Akdenizi'nde bir Türkmen-Alevî cemâati: Mikro-târih, nüfus ve iskânıyla Aydın vilâyeti'nde Tâife-i Tahtacıyân (19. yüzyılın ilk yarısı)
A Turcoman-Alevi community in the Ottoman Mediterranean: Taife-i Tahtaciyan in Aydın province with its micro-history, population, and settlement (First half of the 19th century)
- Tez No: 705385
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ NİMET AYŞE AKSOY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Osmanlı Alevîliği, Tahtacılar, İskân, Aydın Vilâyeti, Nüfûs Defteri, Temettuât Defteri, Ottoman Alevism, Tahtacıs, Settlement, Aidin Province, Population Register, Temettuat Register
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Akdeniz Yeni ve Yakınçağ Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 229
Özet
Bu tezin amacı, 19. yüzyılda Osmanlı Akdenizi'nin Aydın Vilâyeti kısmında yaşam süren Kızılbaş/Alevî inanç-eğilimli Tahtacı Türkmenleri sosyo-ekonomik uzamda incelemektir. Söz konusu gaye doğrultusunda, 19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu hakkında bilgi üretebilmek için kullanılabilecek en kıymetli arşiv kaynaklarından ikisi temel alınmış, çalışma bu belgeler vasıtasıyla inşa edilmiştir. Bahsedilen bu iki belge türünden ilki Nüfûs Defterleri, ikincisi ise Temettu'ât Defterleri'dir. Aydın Vilâyeti için tespit edilen Osmanlı Müslim Nüfûs Defterleri, bölgedeki Tahtacılar hakkında demografik, toponomik ve onomastik düzlemde ad, lakap, ailevî hiyerarşideki konum, meslekî nitelik, yaş, doğum tarihi ve ait olduğu kabile gibi pek çok açıdan veri aktarır. Çalışmada bu defterlerden 2906, 2966, 3117, 3143, 2973, 3076 ve 2991 numaralı yedi âdeti kullanılmıştır. Aydın Vilâyeti'nde yaşayan Kızılbaş-Alevî Osmanlı Tahtacıları'nın iktisâdi doğasını tasavvur edebilmek için ise Temettu'ât Defterleri'ne başvurulmuş, tezde bu arşiv vesikası türüne ait 2606, 1808 ve 2446 numaralı üç tanesi değerlendirilmiştir. Ayrıca Osmanlı Arşivleri'nin Aydın, İzmir, Muğla ile çevresine yayılan Tahtacılar hakkında ürettiği farklı arşiv belgeleri, yukarıda bahsettiğimiz iki ana belge malzemesini desteklemek maksadıyla kullanılmıştır. Çalışma nesnesine mikro-tarihsel bir perspektifte yaklaşan bu tez, bölgesel ölçekte dar bir konuma odaklanmıştır. Bu açıdan Ege Tahtacıları'nın Osmanlı Akdenizi'nde ifade ettiği kültürel anlam ve sosyo-iktisâdî boyutu derinlemesine çözümlemeye gayret etmiştir. Neticede 19. yüzyıl Osmanlı belgelerine dayanarak, 26 farklı iskân bölgesinde Tahtacı varlığı saptanmıştır. Aydın Vilâyeti Tahtacıları'nın yerleşim stilleri, sosyo-kültürel statüleri, nasıl isimler tercih ettikleri, tipolojik açıdan ne tür bir ten rengi ve sakal/bıyığa sahip oldukları; ne tür konutlarda yaşadıkları veya ailevî noktada nasıl dağılım sergiledikleri ayrıca sorgulanmış, bu problematiklere yanıtlar verilmiştir.
Özet (Çeviri)
The aim of this thesis is to examine the Qizilbash/Alevi-inclined Tahtacı Turcomans living in the Aydın Province of the Ottoman Mediterranean in the 19th century in socio-economic space. In line with this aim, two of the most valuable archival sources that can be used to produce information about the 19th century Ottoman Empire were taken as a basis, and the study was built through these documents. The first of these two types of documents mentioned is the Population Registers, and the second is the Temettuat Registers. The Ottoman Muslim Population Registers determined for the Aydın Province provide data about the Tahtacıs in the region in terms of demographic, toponymic, and onomastic terms, such as name, nickname, position in the familial hierarchy, professional qualification, age, date of birth, and tribe to which it belongs. Seven of these registers numbered 2906, 2966, 3117, 3143, 2973, 3076, and 2991 were used in the study. In order to envision the economic nature of the Qizilbash-Alevi Ottoman Tahtacıs living in Aydın Province, Temettuat Registers were consulted, and three of these archive documents, numbered 2606, 1808, and 2446, were evaluated in the thesis. In addition, different archival documents produced by the Ottoman Archives about Aydın, İzmir, Muğla, and the Tahtacıs spread around them were used to support the two main document materials mentioned above. In this thesis, in which we tried to approach the study object from a micro-historical perspective, we focused on a narrow position on the regional scale. As a result, based on 19th century Ottoman documents, the presence of Tahtacı was determined in 26 different settlement areas. The settlement styles, the socio-cultural status of the Tahtacıs of Aydın, what kind of names they prefer, what type of skin color and beard/moustache they have in terms of typology, what type of residences they live in or how they are distributed in the familial point were also questioned, and answers were given to these problematics.
Benzer Tezler
- Antalya Türkmen Alevileri'nde dini ve sosyal hayat
Religious and social life of Antalya Turkmen Alevist
MUKADDER ZANCO
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinAkdeniz ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER FARUK TEBER
- Menteşeoğulları Beyliği, Akdeniz dünyası ve Osmanlı Beyliği: Devletlerarası ilişkilerin gelişimi
Menteşeoğullari Principality, Mediterranean world and Ottoman Principality: Development of inter-state relations
ALPEREN ARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihAydın Adnan Menderes ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KEMAL RAMAZAN HAYKIRAN
- Geç Ortaçağ Dönemi'nde (1300-1500) Van Gölü Havzası (Siyasi-ekonomik-Klültürel)
Late Medival Period (1300-1500) Van Lake Basin (Political-economic-cultural)
ADEM SALAR
- Datames ve Büyük Satrap İsyanları: Anadolu Akdenizi'nde Akhaimenid hâkimiyetinin dejenerasyonu
Datames and the Great Revolt of Satraps: The decline of Achaemenidian dominance in the Anatolian Mediterranean
EMRE SALMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihAkdeniz ÜniversitesiAkdeniz Eski Çağ Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT ARSLAN