Kayıp sonrası farklı seyirler: Uzamış yas, depresyon ve travma sonrası stres belirti kümelerinde risk faktörlerinin saptanması
Different trajectories in the aftermath of loss: Identifying the risk factors in prolonged grief, depression and post-traumatic stress symptom clusters
- Tez No: 710553
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEDAT IŞIKLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 166
Özet
Yakın kaybı sonrasında olağan yas sürecinin yaklaşık 6 ay içerisinde tamamlanması ve kişinin olağan işlevselliğini sürdürebilmesi beklenmektedir. Ancak, her zaman böyle olmamakta ve kayıp yakınları çeşitli psikolojik belirtiler ile yaşamlarına devam etmek zorunda kalmaktadırlar. Bu çalışmada, kayıp sonrası süreçte en sık karşılaşılan ve yüksek eş tanı düzeyleri bildirilen Uzamış Yas Bozukluğu (UYB), Depresyon ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) belirtilerinden farklı seyirlerin elde edilmesi amaçlanmıştır. Elde edilen belirti kümelerine ilişkin risk faktörlerinin saptanmasıyla bu kümelere ait olmanın belirleyicilerinin, yani kayıp sonrası süreçte yas tutan kişilerin ne gibi seyirler gösterdikleri ile bu seyirlerin ortaya çıkmasında belirleyici olan faktörlerinin saptanması amaçlanmıştır. Çalışmanın katılımcıları bir yakınını ölümü bağlı kaybetmiş 18 yaş üzeri 1060 kişiden oluşmaktadır. UYB, TSSB ve Depresyon belirtilerinden alt kümelerin saptanması için katılımcılardan elde edilen veriye Örtük Sınıf Analizi (Latent Class Analysis-LCA) uygulanmıştır. Örtük Sınıf Analizi ile yüksek belirti, depresyon, uzamış yas ve dayanıklı (düşük belirti) sınıflar tespit edilmiştir. Örtük Sınıf Analizi ile elde edilen kümelerin risk faktörleri açısından karşılaştırılması için Çok Kategorili (Multinominal) Lojistik Regresyon analizi kullanılmıştır. Tespit edilen sınıflarda bulunmayı belirleyen yordayıcı değişkenlere ilişkin yürütülen Çok Kategorili Lojistik Regresyon Analizi bulgularına göre, cinsiyet, kaybedilen kişinin yaşı, kaybın üzerinden geçen zaman, kaybedilen kişiye bakım verme süresi, kaybedilen kişinin kim olduğu (eş/çocuk kaybına kıyasla), Bitmemiş İşler Ölçeğinin yaşantı ve çatışma alt ölçeklerinden alınan puanlar, Yas ve Anlamı Yeniden Yapılandırma Ölçeğinden alınan puanlar, Süregiden Bağlar Ölçeğinin fiziksel yakınlık, ve öfke alt ölçeklerinden alınan puanlar, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeğinden alınan puanlar ile Yakın İlişkilerde Yaşantılar Ölçeğinin kaygı ve kaçınma alt ölçeklerinden alınan puanların sınıf üyeliğini yordadığı tespit edilmiştir. Grup bazlı incelendiğinde, dayanıklı sınıfta bulunmanın, her üç belirti gösteren grupla kıyaslandığında sistematik bir biçimde, erkek olmak, algılanan sosyal desteğin fazla olması, bir bitmemiş iş olarak gerçekleştirilememiş yaşantıların az olması, öfke süregiden bağının düşük olması ve kaygılı bağlanmanın düşük olması ile yordandığı tespit edilmiştir. Benzer biçimde yüksek belirti sınıfında bulunmanın sistematik yordayıcıları olarak bitmemiş işlerin fazlalığı ve kayba verilen anlamın azlığı belirlenmiştir. Uzamış yas sınıfında olmanın tüm sınıflarla karşılaştırmaları incelendiğinde ortak faktör olarak kaygılı bağlanma görülürken, depresyon sınıfı için kayba verilen anlamın azlığının belirleyici olduğu gözlenmiştir. Semptom örüntüleri ile yapılan çalışmaların yas sürecinde yaşanan zorlukların birey düzeyinde ele alınmasına, dolayısıyla kişilerin deneyimlerinin, ihtiyaçlarının ve yaşadıkları zorlukların özgüül bir çerçeveden tanımlanmasına olanak sunmaktadır. Bu türden boyutsal bir yaklaşım ile planlanacak müdahalelerin yas sürecindeki bireylerin özgül ihtiyaçlarına daha iyi yanıt verebileceği düşünülmektedir. Anahtar Sözcükler Uzamış Yas Bozukluğu, Depresyon, Travma Sonrası Stres, Süregiden Bağlar, Anlamın Yeniden Yapılandırılması, Bitmemiş İşler
Özet (Çeviri)
It is expected that the grieving process will be completed within about 6 months after the loss of a loved one and the person can maintain usual functionality. However, this is not always the case, and the people faced with the death of a loved one are forced to live with certain psychological difficulties. With this study it is aimed to obtain different trajectories using the Prolonged Grief Disorder (PGD), Depression and Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) symptoms to form symptom clusters. These three disorders are found to be highly comorbid and common in the aftermath of loss. The participants of the study consisted of 1060 people over the age of 18 who lost a loved one due to death. Latent Class Analysis (LCA) was applied to detect symptom clusters of PGD, PTSD and Depression symptoms. Multinominal Logistic Regression Analysis was used to compare the classes obtained by LCA in terms of class predictors. According to the results of the Multinominal Logistic Regression Analysis carried out on the predictive variables that determine being in the classes obtained through LCA, gender, age of the deceased, time since loss, duration of caregiving to the deceased, who the deceased was (compared to child/partner loss), unfulfilled wishes and unresolved conflicts subscales of unfinished business scale scores, Grief and Meaning Reconstruction Inventory scores, Multidimensional Percieved Social Support Scale scores and anxiety and avoidance subscales of Experiences in Close Relationships Scale scores were found to be significant predictors. Group-based comparisons revelaed that when compared to rest of the classes, systematic predictors of resilient class membership were being male, high percieved social support, low unfulfilled wishes (unfinished business), low ongoing conflict (continuing bonds) and low attachment anxiety. Similarly, systematic predictors of high symptom class membership were high unfinished business and low meaning reconstruction. For the prolonged grief class membership, when compared to the rest of the classes, the only systematic predictor was attachment anxiety. Lastly, for the depression class membership, inadequate meaning reconstruction was found to be the sole systematic predictor. Studies conducted with symptom patterns allow the difficulties experienced in the grieving process to be handled at the individual level, and thus the experiences, needs and difficulties of individuals to be defined from a specific framework. It is thought that interventions to be planned with such a dimensional approach can better respond to the specific needs of individuals in the grieving process. Keywords Prolonged Grief Disorder, Depression, Post-Traumatic Stress, Continuing Bonds, Meaning Reconstruction, Unfinished Business
Benzer Tezler
- Crowd density map estimation system from aerial images
Havadan alınan görüntülerden yoğunluk haritası tespit sistemi
OSMAN TARIK ÇETİNKAYA
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAZIM KEMAL EKENEL
- Enkaz/yıkıntı:Yeniden üretim
Wreck/debris:Reproduction
DUYGU YARIMBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ARDA İNCEOĞLU
- Doğal afet kaynaklı yıkıntı atıklarının depolanmasında uygun alanların belirlenmesi: İstanbul örneği
Determination of suitable areas for the disposal of debris waste caused by natural disasters: The case of Istanbul
TÜRKÜ ALTIOK ERBAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Bilim ve Teknolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET ÖZGÜR DOĞRU
- The Ancient South Marmara Harbors
Antik Güney Marmara Limanları
SERKAN GÜNDÜZ
Doktora
İngilizce
2015
ArkeolojiUludağ ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ŞAHİN
PROF. DR. MARTİNA SEIFERT
- Mekanların konumsal veri ile harita üzerinde ve artırılmış gerçeklik kullanılarak üç boyutta gösterilmesi uygulaması örneği Tour İstanbul
Presenting special places through spatial data on maps and three dimensional space using augmented reality application sample Tour Istanbul
ERSEL BORA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYRİ HAKAN DENLİ