Dede korkut'un Dresden nüshasının tarihî ve etimolojik sözlüğü
Historical and etymological dictionary of Dede Korkut's Dresden edition
- Tez No: 716421
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞÜKRÜ HALUK AKALIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Dede Korkut Hikāyeleri, Köken bilim, Sözlük bilim, Sözlük
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 594
Özet
Binlerce yıldır köklü geleneklerini, törelerini, ulusal değerlerini, dilini destan ve Oğuzname geleneği içerisinde sözlü olarak taşıyan Türkler, Dede Korkut Oğuznamelerinin de aynı bilinç ve algılayış içerisinde günümüze kadar gelmesini sağlamıştır. Dede Korkut Oğuznameleri, bu yönüyle Oğuzların kültürel belleğini oluşturmaktadır. İçerisinde barındırdığı bu büyük mirasla Oğuzların, Orta Asya'dan Anadolu'ya getirdikleri tüm gelenekleri, yaşanmışlıkları ve hafızasını temsil etmektedir. Hikāyeler, büyük ölçüde tarihî bir kişilik olan Dede Korkut'un kişiliği etrafında gerçekleşmektedir. Tüm bu toplumsal ve kültürel yönünün yanında dil açısından da Türk dilinin büyük Söz varlığını yansıtmaktadır. Oluşumu ve yazıya geçirilmesi arasında büyük farklar olan Dede Korkut metinlerinin 15.yüzyılda yazıya geçirildiği düşünülmektedir. İçerdiği bu kültürel mirasla, önemi büyük ölçüde artan Dede Korkut hikāyeleri aynı zamanda destandan hikāye geleneğine geçişin ilk örnekleridir. Bu tarihî metinler, içerisinde hem manzum hem de düzyazının özelliklerini bulundurmaktadır. Bu çalışmamızda, Dresden nüshasında yer alan altı hikāyenin Söz varlığını oluşturan sözcüklerin, fonetik, morfolojik, semantik ve etimolojik özelliklerini ortaya koyan sözlük çalışmamızı ortaya koyduk. Çalışmamızda yalnız Türkçe sözcüklerin değil yabancı sözcüklerinde etimolojik açıklamalarına yer verdik. Köken bilgisini verdiğimiz sözcüklerin hem ses değişimlerini hem yapısal değişimlerini de gösterdik. Sözcüklerin anlamsal boyutunu da metin içerisinde kazandığı tüm anlamları örneklerle belirttik. Böylece Dede Korkut metinlerinin söz varlığının açıklamalı bir köken bilgisi sözlüğünü elde ettik.
Özet (Çeviri)
The Dede Korkut is represents all the traditions, experiences and memories that Oguz brought from central Asia to Anatolia with this great heritage. The stories take place around the personality of Dede Korkut who is largely a historical figure. In addition to all these social and cultural aspects it also reflects the great vocabulary of the Turkish language in terms of language. It is thought that the Dede Korkut texts which have great differences between their formation and writing, were written in the 15th century. Dede Korkut stories whose importance has increased to a great extent with this cultural heritage are also the first examples of the transition from epic to story tradition. These historical texts, contains features of the both verse and prose. In this study, we put forward our dictionary study which reveals the phonetic, semantic and etymological features of the words that make up the vocabulary of the six stories in the Dresden copy. In our study, we included not only Turkish words but also etymological explanations of foreign words. We showed both the sound changes and the structural changes of the words that we gave the origin information. We have also indicated the semantic dimension of the words by with examples all the meanings they have gained in the text. Thus we have obtained an annotated etymological lexicon of the vocabulary of Dede Korkut texts. Key Words Dede Korkut stories, Etymological, Lexicography, Lexicon.
Benzer Tezler
- Dede Korkut Destanı örneğinde eski Türklerde din, toplum ve kadın
Religion, society and woman in ancient Turks in the example of Dede Korkut Epic
AYGUN ALİYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İHSAN TOKER
- Dede Korkut Türkmenistan varyantları
The Dede Korkut varyants of Turkmenisten
MELEK ERDEM
Doktora
Türkçe
1998
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. F. SEMA BARUTÇU ÖZÖNDER
- Dede Korkut'un söz varlığı ile Anadolu ağızları söz varlığının karşılaştırılması
Comparison of Dede Korkut's vocabulary between Anatolian dialects's vocabulary
İBRAHİM GÜLSER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELÇİN YILMAZKAYA
- Eski Anadolu Türkçesinde organ adlarının kullanım alanları
Usage areas of organ names in Old Anatolian Turkish
ELANUR TUNCER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAğrı İbrahim Çeçen ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NECİP FAZIL ŞENARSLAN
- Dede Korkut Kitabı'nda anlam türlerine göre niteleme sıfatları
Attributive adjectives in the book of Dede Qorqud in view of semantic types
SAMET ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimUşak ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET AKÇATAŞ