Geri Dön

Dede korkut'un Dresden nüshasının tarihî ve etimolojik sözlüğü

Historical and etymological dictionary of Dede Korkut's Dresden edition

  1. Tez No: 716421
  2. Yazar: MEVLÜDE ÖZDEMİR
  3. Danışmanlar: PROF. DR. ŞÜKRÜ HALUK AKALIN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Dede Korkut Hikāyeleri, Köken bilim, Sözlük bilim, Sözlük
  7. Yıl: 2021
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 594

Özet

Binlerce yıldır köklü geleneklerini, törelerini, ulusal değerlerini, dilini destan ve Oğuzname geleneği içerisinde sözlü olarak taşıyan Türkler, Dede Korkut Oğuznamelerinin de aynı bilinç ve algılayış içerisinde günümüze kadar gelmesini sağlamıştır. Dede Korkut Oğuznameleri, bu yönüyle Oğuzların kültürel belleğini oluşturmaktadır. İçerisinde barındırdığı bu büyük mirasla Oğuzların, Orta Asya'dan Anadolu'ya getirdikleri tüm gelenekleri, yaşanmışlıkları ve hafızasını temsil etmektedir. Hikāyeler, büyük ölçüde tarihî bir kişilik olan Dede Korkut'un kişiliği etrafında gerçekleşmektedir. Tüm bu toplumsal ve kültürel yönünün yanında dil açısından da Türk dilinin büyük Söz varlığını yansıtmaktadır. Oluşumu ve yazıya geçirilmesi arasında büyük farklar olan Dede Korkut metinlerinin 15.yüzyılda yazıya geçirildiği düşünülmektedir. İçerdiği bu kültürel mirasla, önemi büyük ölçüde artan Dede Korkut hikāyeleri aynı zamanda destandan hikāye geleneğine geçişin ilk örnekleridir. Bu tarihî metinler, içerisinde hem manzum hem de düzyazının özelliklerini bulundurmaktadır. Bu çalışmamızda, Dresden nüshasında yer alan altı hikāyenin Söz varlığını oluşturan sözcüklerin, fonetik, morfolojik, semantik ve etimolojik özelliklerini ortaya koyan sözlük çalışmamızı ortaya koyduk. Çalışmamızda yalnız Türkçe sözcüklerin değil yabancı sözcüklerinde etimolojik açıklamalarına yer verdik. Köken bilgisini verdiğimiz sözcüklerin hem ses değişimlerini hem yapısal değişimlerini de gösterdik. Sözcüklerin anlamsal boyutunu da metin içerisinde kazandığı tüm anlamları örneklerle belirttik. Böylece Dede Korkut metinlerinin söz varlığının açıklamalı bir köken bilgisi sözlüğünü elde ettik.

Özet (Çeviri)

The Dede Korkut is represents all the traditions, experiences and memories that Oguz brought from central Asia to Anatolia with this great heritage. The stories take place around the personality of Dede Korkut who is largely a historical figure. In addition to all these social and cultural aspects it also reflects the great vocabulary of the Turkish language in terms of language. It is thought that the Dede Korkut texts which have great differences between their formation and writing, were written in the 15th century. Dede Korkut stories whose importance has increased to a great extent with this cultural heritage are also the first examples of the transition from epic to story tradition. These historical texts, contains features of the both verse and prose. In this study, we put forward our dictionary study which reveals the phonetic, semantic and etymological features of the words that make up the vocabulary of the six stories in the Dresden copy. In our study, we included not only Turkish words but also etymological explanations of foreign words. We showed both the sound changes and the structural changes of the words that we gave the origin information. We have also indicated the semantic dimension of the words by with examples all the meanings they have gained in the text. Thus we have obtained an annotated etymological lexicon of the vocabulary of Dede Korkut texts. Key Words Dede Korkut stories, Etymological, Lexicography, Lexicon.

Benzer Tezler

  1. Dede Korkut Destanı örneğinde eski Türklerde din, toplum ve kadın

    Religion, society and woman in ancient Turks in the example of Dede Korkut Epic

    AYGUN ALİYEVA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    DinAnkara Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İHSAN TOKER

  2. Dede Korkut Türkmenistan varyantları

    The Dede Korkut varyants of Turkmenisten

    MELEK ERDEM

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1998

    Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. F. SEMA BARUTÇU ÖZÖNDER

  3. Dede Korkut'un söz varlığı ile Anadolu ağızları söz varlığının karşılaştırılması

    Comparison of Dede Korkut's vocabulary between Anatolian dialects's vocabulary

    İBRAHİM GÜLSER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DilbilimNiğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ELÇİN YILMAZKAYA

  4. Eski Anadolu Türkçesinde organ adlarının kullanım alanları

    Usage areas of organ names in Old Anatolian Turkish

    ELANUR TUNCER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Türk Dili ve EdebiyatıAğrı İbrahim Çeçen Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ NECİP FAZIL ŞENARSLAN

  5. Dede Korkut Kitabı'nda anlam türlerine göre niteleme sıfatları

    Attributive adjectives in the book of Dede Qorqud in view of semantic types

    SAMET ÇETİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    DilbilimUşak Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHMET AKÇATAŞ