İstanbul'da sanayi sektörü gelişiminin üst ölçekli mekânsal planlar bağlamında irdelenmesi
Evaluation of industrial sector development in Istanbul in the context of upper scale urban plans
- Tez No: 720859
- Danışmanlar: PROF. DR. FATMA ÜNSAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Sanayileşme, Sanayisizleşme, İstanbul, Üst Ölçekli Mekânsal Planlama, Industrialization, Deindustrialization, Istanbul, Upper Scale Urban Planning
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 195
Özet
Sanayi Devrimi ile birlikte Dünyada ekonomik, sosyal ve kültürel anlamda çok yönlü bir değişim yaşanmıştır. Üretim biçimlerinin değişmesiyle, sanayileşme sektörlere ve kentlere etki eden bir olgu olmuştur. Yüzyıllar boyunca süren bu değişimde, toplum ve ekonomik yapısındaki dönüşüm, sırasıyla ilkel toplum, tarım toplumu, sanayi toplumu ve bilgi toplumu olarak tanımlanmıştır. Dünyadaki bu sosyo-ekonomik dönüşümler farklı yaklaşımlar üzerinden açıklanmış olmakla birlikte bu çalışma kapsamında 'Kondratieff Dalgaları Teorisi' üzerinden ele alınmıştır. 18. yüzyılın ortalarında Sanayi Devrimi ile başlayan süreçte günümüzdeki gelişmiş ülkeler, sanayi sektörüne ağırlık vererek hızla ekonomik büyüme yaşamıştır. Türkiye ise bu küresel ekonomik sisteme, ulusal kalkınma planlarında ekonomik gelişme ve büyüme için sanayi sektörünü öncü kabul ederek ve daha çok Marmara Bölgesi ve İstanbul'da yaptığı sanayi yatırımları ile eklemlenmeye çalışmıştır. İstanbul'da 1940'larda ulusal kalkınma planları doğrultusunda başlayan sanayileşme çabaları 1960'lardan sonra yoğun şekilde yaşanmıştır. 1940'lı yıllarda başlayan ulusal kalkınma planlarına 1960'lı yıllara kadar İstanbul'da parçacıl mekânsal gelişme planları eşlik etmiştir. 1960 yılında Devlet Planlama Teşkilatı'nın kurulmasıyla kalkınma planlarının hedeflerine uygun olarak mekânsal gelişme planlarının hazırlanması gündeme gelmiştir. Fakat 1980'li yıllara kadar ulusal kalkınma planlarının etkisiyle sanayi yatırımları ve teşvikleri hızla artarken, İstanbul'da bütüncül üst ölçekli mekânsal gelişme planı olmadığından dolayı, yani ekonomik politikalar doğrultusunda mekânsal planlarla kent makroformu bütüncül olarak yönlendirilmediğinden, kontrolsüz kentsel gelişmenin meydana gelmiştir. İstanbul'da üst ölçekli bütüncül mekânsal plan ilk kez 1980 yılında hazırlanmıştır. Sonrasındaki üst ölçekli planlar ise 1995 yılında ve 2009 yıllında onaylanmıştır. Planlarda sanayi sektörü için temel stratejiler; kent içinde kalan yerleşim alanlarıyla uyumsuz olan ve doğal kaynaklara zarar veren kirletici sanayinin kent dışına çıkartılması ve Organize Sanayi Bölgeleri aracılığıyla üretim faaliyetlerine göre sanayi alanlarına yer gösterme hedeflerine yöneliktir. Fakat yaklaşık 15'er yıllık plan dönemlerinde, bu plan kararları ile mevcut durum karşılaştırıldığında; plan bütününe aykırı olarak gelişen sanayi alanlarının olduğu, bu alanların bir kısmının sonraki plan döneminde planlı sanayi alanı olarak kabul edildiği ve yasallaştırıldığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak 2019 yılı mevcut sanayi alanlarının arazi kullanım dağılımına bakıldığında, bir yandan kent içinde kalan sanayinin bir kısmının desantralize olduğu ya da dönüştüğü görülürken, diğer yandan kontrolsüz gelişen sanayi alanlarının hem kentin kuzeyine hem de doğu batı aksında yayılmaya devam ettiği görülmektedir. Bu tespitin sonucunda, İstanbul'da ekonomik göstergelerde son yıllarda sanayi sektörünün öncülüğünde kısmen azalış meydana gelmiş olsa bile mekânsal analizlere bakıldığında, İstanbul'da 'sanayisizleşme' söylemlerinin karşılığının olmadığı görülmektedir.
Özet (Çeviri)
With the Industrial Revolution, there has been a multifaceted change in economic, social and cultural terms in the world. Industrialization has become a phenomenon that affects sectors and cities with the change of production methods. In this change that lasted for centuries, the transformation in society and its economic structure were defined as primitive society, agricultural society, industrial society and information society, respectively. These socio-economic transformations in the world have been explained through different approaches. Within the scope of this study, it is discussed through the theory of 'Kondratieff Waves'. In this process, which started with the Industrial Revolution in the middle of the 18th century, today's developed countries have experienced rapid economic growth by focusing on the industrial sector. Turkey has tried to articulate with this global economic system, by accepting the industrial sector as a pioneer for economic development and growth in its national development plans, and mostly with the industrial investments it has made in the Marmara Region and Istanbul. The industrialization efforts, which started in Istanbul in the 1940s in line with the national development plans, were experienced most intensely after the 1960s. Partial spatial development plans in Istanbul accompanied the national development plans that started in the 1940s until the 1960s. While industrial investments and incentives increased rapidly in line with the national development plans until the 1980s, it is seen that uncontrolled development occurred because there was no holistic upper-scale spatial development plan in Istanbul, and the city macroform was not directed holistically with spatial plans in line with economic policies. In Istanbul, the upper scale integrated spatial plan was made for the first time in 1980. The following upper-scale plans were approved in 1995 and in 2009. Basic strategies for the industrial sector in the plans; removing the polluting industry, which is incompatible with the residential areas in the city and harms the natural resources, out of the city, through Organized Industrial Zones, it has aimed to include industrial areas according to production activities. However, when this plan decisions and the current situation are compared; it has been determined that there are industrial areas that developed contrary to the plan, and some of these areas were accepted as planned industrial areas in the next plan period and were legalized. As a result, when we look at the land use distribution of the existing industrial areas in 2019, it is seen that some of the industry remaining in the city has been decentralized or transformed, on the other hand, uncontrolled industrial areas continue to spread both in the north of the city and in the east-west axis. As a result of this determination, even though there has been a decrease in economic indicators in Istanbul in recent years under the leadership of the industrial sector, when spatially analyzed, it can be said that the 'deindustrialization' discourses in Istanbul do not fully correspond.
Benzer Tezler
- Cumhuriyetten günümüze Türkiye'de sanat yapıtı piyasası (2 cilt)
Art market in Turkey from republic to present day
MEHMET ÜSTÜNİPEK
Doktora
Türkçe
1998
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMRA GERMANER
- Sanayi coğrafyası değişim sürecinde kentler: İzmit örneği
Cities in the changing process of the industrial geography: Izmit example
DUYGU KANIK
Doktora
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge PlanlamaYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OYA AKIN
- Fuzzy association rules for innovation collaboration factors of smes in developing countries: A comparison of Bolivia and Turkey
Gelişen ülkelerdeki kobilerde inovasyon işbirliği faktörleri için bulanık birliktelik kuralları: Bolivya ve Türkiye karşılaştırılması
AMERICA ROCIO QUINTEROS CONDORETTY
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLGÜN KAYAKUTLU
- İşletmelerin yeşil pazarlama yönelimlerinin sürdürülebilir işletme performansı üzerindeki etkileri
The effect of green marketing orientation on sustainable business performance
ÇİLEM EDA HALLUMOĞLU
- Türk çelik sektörünün üretim kapasitesi ve dış ticaret verilerinin incelenmesi
Analysis of production capacity and foreign trade data of Turkish steel industry
SİNAN ARAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Metalurji Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMetalurji ve Malzeme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEVAT BORA DERİN